Car Nikolaj slao Srbe da spasu otadžbinu

Kada je Austrougarska objavila rat Kraljevini Srbiji u granicama ove monarhije živelo je oko milion naših ljudi. Srbi koji su živeli na području današnjih Austrije, Mađarske, Hrvatske, Bosne, Slovenije, ali i u delovima Slovačke i Češke, dakle na području Austrougarske, našli su se u Prvom svetskom ratu prisilno mobilisani na Istočnom frontu. Ne želeći da ratuju za Habzburšku monarhiju, a protiv slovenske braće na Balkanu i u Rusiji, mnogi Srbi su se predali ruskim brigadama.

Istoričari tvrde da je oko 100.000 Srba iz Austrougarske emigriralo u carsku Rusiju, a mnogi su postali dobrovoljci ruske i srpske vojske. Pr procenama istoričara, čak oko 60.000.

Još u jesen 1915. u Rusiji su počeli da se pojavljuju dobrovoljci, uglavnom Srbi, vojnici i oficiri austrougarske vojske, koji su se nalazili u ruskom ratnom zarobljeništvu. Oni su hteli da pomognu Srbiji. Zahvaljujući tome ponikla je ideja o formiranju dobrovoljačke divizije koja bi se sastojala od tih, "nekadašnjih austrijskih Srba". Ruski car Nikolaj Drugi Romanov i vrhovna komanda ruske vojske su izašli u susret ovoj ideji i omogućila njeno formiranje 1916. godine - piše istoričar Dušan Babac, autor knjige o srbskim oficirima i vojnicima u carskoj Rusiji.

Srbski predstavnici u Odesi dr Šainović, trgovac A. Ćirković i konzul Cemović smatrali su da je u tom ruskom crnomorskom gradu moguće stvaranje i većih vojnih formacija, koje bi se, u kasnijoj fazi, prebacivale na Solunski front... Ruski car je pažljivo saslušao sagovornike, klimnuo glavom i autoritativno odgovorio: "Skupljajte ih vi, a ja ću vam sve dati."

Uz sporazum sa srbskom vladom, u leto 1915. godine otpočelo je organizovano prebacivanje dobrovoljaca iz Ukrajine Dunavom u Srbiju. Tako je do septembra 1915. na balkanska ratišta prebačeno oko 3.500 ruskih vojnika srbskog porekla. Odmah zatim, dobrovoljno su prelazili u srpsku vojsku.

U Odesi je novembra 1915. formiran Srbski dobrovoljački odred, koji je ubrzo brojao više od 1.000 vojnika i oficira. Prva srbska dobrovoljačka divizija formirana je 16. aprila 1916. u Odesi. Imala je skoro 10.000 dobrovoljaca pod komandom pukovnika Stevana Hadžića. Tokom maja 1916. srpske dobrovoljce u Odesi posetio je Nikola Pašić, predsednik vlade Kraljevine Srbije. Ruska vrhovna komanda je Prvu srpsku dobrovoljačku diviziju uključila u sastav 47. ruskog korpusa generala Zajončkovskog i uputila na front u Dobrudžu. Tada je u sastavu ove divizije bilo blizu 20.000 dobrovoljaca - kaže Dušan Babac.

Car Nikolaj ispred Srpske dobrovoljačke divizije

U Jesen 1916. formiran je i Srbski dobrovoljački korpus, čiji je komandant bio general Mihailo Živković. Uoči Februarske revolucije 1917. korpus je imao oko 40.000 dobrovoljaca. Među vojnicima najviše se prijavilo u dobrovoljce Banaćana, oko 4.000, iz Bačke je bilo oko 1.500 iiz Srema i Baranje oko 3.000. Onda slede Srbi izSlavonije, Like, sa Banije, Korduna, a bio je i veliki broj Hercegovaca, Bokelja i Dalmatinaca.

Tada počinje prava epopeja srbskih dobrovoljaca. Jedan njen deo povlači se, preko ruskih severnih luka Murmanska i Arhangelska, oko Skandinavije doBritanije, pa na Solunski front stiže preko Francuske i Italije. Ovoj grupi će u Solunu biti priključeno još srbskih vojnika, koji će formirati Vardarsku diviziju.

- Druga grupa dobrovoljaca do Soluna će stići preko Sibira, Kine, Singapura, Indije i Egipta. Njen put trajao je više od pola godine. Samo je put Transsibirskom železnicom trajao više od tri meseca - otkriva istoričar Branko Kuzmanović.

Situaciju su dodatno zakomplikovale političke prilike u Rusiji - utrenutku povlačenja srbskih dobrovoljaca kroz Sibir počela je Oktobarska revolucija odnosno građanski rat. Dobrovoljci su se ukrcali nabrodove u Vladivostoku, a u kineskoj luci Dajren preuzeli su ih britanski brodovi koji će ih Sueckim kanalom prebaciti u Solun. Ovoj grupi pridodati su dobrovoljci koji su u Solun pristigli iz SAD, pa je od njih formirana Jugoslovenska divizija. 

Borci i oficiri Prve dobrovoljačke divizije na putu za Solun

PUKOVNIK MLADEN

KONJIČKI pukovnik Mladen Lukičević, koji je u Odesu stigao sa Krfa zajedno s ostalim članovima štaba, bio je na spisku prispelih oficira, činovnika, podoficira, kaplara i redova Prve srpske dobrovoljačke divizije - četvrti po redu.

Lukičević je bio zadužen za raspoređivanje dobrovoljaca u vojne pozadinske službe i na građanske dužnosti u žandarmeriji i Graničnoj trupi, i uopšte za Novu oblast kod Odese.

SKRIVANA ISTINA

DUGO godina su vlasti u bišoj Jugoslaviji skrivale istinu o srbskim dobrovoljcima iz Rusije na Solunskom frontu i u Velikom ratu. O ovome se i dan-danas malo zna, iako istoričari govore o velikom broju srbskih dobrovoljaca iz Rusije u Velikom ratu.

M. Lopušina,
Novosti