Vojvoda Putnik: Po djelima veliki – po duši skroman

Na današnji dan 1917. godine u Nici je preminuo veliki srbski vojskovođa vojvoda Radomir Putnik. Tokom svoje bogate vojničke karijere bio je dva puta načelnik Glavnog generalštaba, pet puta Ministar vojni i načelnik Štaba Vrhovne komande Vojske Kraljevine Srbije u Balkanskim i Prvom svjetskom ratu.

U Balkanskim ratovima komandovao je srbskom vojskom za vrijeme sve četiri neprijateljske ofanzive na Srbiju. Posle Kumanovske bitke unaprijeđen je u čin prvog vojvode (feldmaršala) srpske vojske. U Bitoljskoj bici je odigrao ključnu ulogu i pravilnim rasporedom snaga je Turcima nanio veliki udarac u Prvom balkanskom ratu. U nastavku rata je komandovao prodorom ka Jadranskom moru, koji se završio opsadom Skadra. Tokom bitke na Ceru, uz pomoć promućurnog komandanta Druge armije Stepe Stepanovića nanio je Austrougarima veliki poraz. Njegova odluka da napusti Beograd i skrati front za vrijeme Kolubarske bitke je bila presudna, jer je srbska vojska dobila vrijeme da se oporavi i odmori.

Kada je počela četvrta ofanziva na Srbiju, Putnik je već bio teško obolio. Ipak, u okolnostima koje su bile veoma nepovoljne po Srbiju, uspio je da organizuje povlačenje srpske vojske na Krf. Na rukama svojih vojnika prenesen je preko Albanije.

Sa Krfa je otišao u Nicu da nastavi liječenje, gde je i preminuo.

Njegovi posmrtni ostaci su u Kraljevinu SHS, prenijeti tek 6. decembra 1926. godine, skoro deset godina nakon njegove smrti. Sahranjen je 7. decembra na Novom groblju u Beogradu uz sve državne i vojne počasti. Uvršten je u red najvećih vojskovođa Prvog svjetskog rata i srpske ratne istorije. 

Tvorac moderne vojske

Radomir Putnik je tvorac moderne srpske vojske. U okviru školovanja i obuke oficira uveo je različite novine, uključujući i rješavanje taktičkih zadataka. Srpsku vojsku je osavremenio novim naoružanjem, na ključna mesta je postavio talentovane oficire i nije dozvolio da se politika umiješa u vojne poslove.

Zajedno sa Živojinom Mišićem pripremio je sve ratne planove za Balkanske ratove i za Prvi svjetski rat.

Po djelima veliki – po duši skroman

Vojvoda Putnik je bio od srbskih vojskovođa koji se nisu kitili ordenjem i znamenijem.

„Moje su dekoracije ispod mundira,“ govorio je Putnik, koji ordenje nikada nije nosio.

Vojvoda Putnik je u Skadar stigao 6. decembra teško bolestan. Već 9. decembra 1915. godine zamenjen je, a kralj mu je odobio odlazak na liječenje. Na njegovom mjestu naslijedio ga je general Petar Bojović. Međutim, način na koji je smijenjen duboko ga je zabolio.

„Mnogo sam patio i mnogo sam mučen. Ali sve praštam — sve zaboravljam. Samo me boli to što sam sa položaja načelnika štaba Vrhovne komande uklonjen onako, kako ja ni svog rđavog posilnog nisam terao natrag u komandu. Da ni posilnog dobar oficir ne tera od sebe ovako i na ovaj način. A mene, tek mene su oterali kao najgoreg, jer je trebao neko da plati ceh. I to me boli i boleće me do groba,“ kazao je tada vojvoda.

Vojvoda Putnik ima svoju planinu u Kanadi

Već po završetku Prvog svjetskog rata, odajući počast načelniku Vrhovne komande srpske vojske i prvom srbskom vojvodi Radomiru Putniku, Kanađani su jednoj od svojih planina dali ime „Putnik“. Skoro 100 godina kasnije, oktobra 2012. godine, Ravnogorski pokret iz Kalgarija, najvećeg grada Alberte, i grupa ljudi iz Edmontona, glavnog grada te provincije, ovjekovečili su ovu planinu otkrivanjem i osvećenjem spomen-ploče.

Na ploči su na engleskom uklesane ove reči:

„Planina Putnik nazvana je u znak večnog sećanja na muškarce i žene iz savezničkih oružanih snaga u Srbiji i njihovog vođe, vojvode Radomira Putnika (1847–1917). Srbija je izgubila četvrtinu svog stanovništva, kako pripadnika vojske, tako i civila za vreme Prvog svetskog rata (1914–1918). Ova žrtva bila je deo kanadskih i savezničkih borbi u Evropi protiv tri carevine u cilju zaštite ljudskih prava i slobode čovečanstva.“

IN4S, Iskra