Zatiranje srpske istorije radi profita

Po padu Napoleona, velike sile su na Bečkom kongresu odbile da u diskusiju uzmu ruski memorandum o stradanju Srba pod Turcima. Uzaludan je bio trud prote Mateje Nenadovića, koji se kao predstavnik izbeglih i nanovo porobljene Srbije našao u Beču izveštavajući poslanike Rusije „da je srbski narod sada u krajnjoj pogibelji i da Turci seku, vešaju, na kolje nabijaju, robe i haraju“. Trebalo je samo jedna varnica pa da bukne novi ustanak. Tako je i bilo. Hadži Prodanova buna protiv turskog terora počela je 27.09. 1814. godine. Na čelu bune je bio Hadži Prodan Gligorijević. 

Hadži Prodan je razvio zastavu i pozvao narod na ustanak. Sakupilo se nekoliko hiljada boraca. Kao grom iz vedra neba ustanike je porazila vest da knez Miloš ne želi sa njima, nego u dogovoru sa Sulejman pašom Skopljakom iz Beograda kreće protiv njih „da narod stiša“. Prvi i jedini boj ustanici iz pobunjenih nahija (kragujevačke, jagodinske i požeške) imali su kod Knića u Gruži, sa Turcima i Miloševim ljudima (koji nije verovao u uspeh pobune jer je zima bila na pragu). Posle celog dana borbe ustanici su pobedili. Ali ne videvši dalji smisao borbe, pod okriljem noći Hadži Prodanovi ljudi su se razišli svojim kućama, a samo najodaniji su ostali sa njim te se uputili prema Ostružnici i prešli preko Save u Srem. Hadži Prodan je izbegao iz Srbije.



Buna se završila pobedom Turaka, a veliku ulogu u njenom gušenju je imao Miloš Obrenović, potonji vođa Drugog srbskog ustanka i knez Srbije.

Posle smirenja bune nije poštovano vezirovo obećanje dato Milošu Obrenoviću; iz pobunjenih nahija pokupljeno je oko 300 istaknutih ljudi i u sindžirima odvedeno u Beograd gde su pogubljeni ili nabijeni na kolac. Na kolac je nabijen i začetnik ustanka, iguman Pajsije.

U to vreme Karađorđe i vojvode su sa porodicama krenule iz Novog Sada, preko Temišvara i Erdelja za Rusiju. U besarabijski grad Hotin stigli su 26. oktobra 1814. godine. Karađorđu i vojvodama se pridružio i vođa bune u Srbiji 1814. godine Hadži Prodan Gligorijević. Heterija je obnovila rad 1814. godine, inspirisana herojskom borbom srbskog naroda u Prvom srbskom ustanku. Heterija je iste godine obnovljena i u Atini i Odesi.



Vožd Karađorđe je došao u dodir sa vođstvom Heterije 1816. godine, dok se nalazio u Petrogradu, u audijenciji kod cara Aleksandra I. Ovde ga je sa idejama Heterije upoznao grof Joanis Kapodistrijas, ruski ministar spoljnih poslova.

Realizujući dogovor sa vođstvom Heterije, Karađorđe je sa ruskim pasošem, aprila 1817. godine, prešao u Još u Moldaviji. Posle dužih zadržavanja u ovom gradu i u Bukureštu, jula 1817. godine je prešao u Srbiju. 



Sa rumunskim ustanicima za oslobođenje Vlaške i Moldavije 1821. godine borili su se i mnogi Srbi. Među njima se posebno isticao Hadži Prodan Gligorijević, vođa bune u Srbiji 1814. godine. U ustaničkoj vojsci je bio pandurski kapetan.



Mesto odakle je sve počelo je bila pećina u selu Raščići kod Ivanjice čije stene i danas govore o tim događajima, a pored pećine se nalazi i crkva. 

Najstariji meštanin sela Raščići, Momčilo Milutinović se prisećao priča vezanih za pećinu i crkvu u kojima je sve počelo, a kako su njemu prenosili stariji:

- Zvono i crkva su se ovde nalazili iz vremena Hadži Prodana Gligorijevića. Zvono je odnela Austro-ugarska vojska u Novu Goricu u Sloveniju. 1924. godine podignuta je crkva ponovo na istom mestu gde je bila crkva Hadži Prodana Gligorijevića i sadašnje zvono je poklonila crkvi kraljica Marija, supruga kralja Aleksandra. 

Spomen ploča koja se nalazi na obnovljenoj crkvi je posvećena palim borcima Prvog svetskog rata. Moj otac i stric su bili na Solunskom frontu, a drugi stric mi je ranjen u Prokuplju gde su ga zarobili Bugari. Jedan za drugoga nisu znali od 1915 - 1918. godine, a kada se završio rat došli su kući istu noć, na svoju slavu, Đurđic.  

Hadži prodan Gligorijević je rođen u Sjenici i za vreme Turaka on je pobegao ovde sa njegovom vojskom i te je ovde našao i utočište. Jedne prilike, Turci su ga opkolili, te je pobegao iz ovog kraja u Trnavu. Ovde je bila i granica. Ovaj deo je bio pod Turcima, a odavde je bila granica između Moravičkog i Dragačevskog kraja. Kada je pobegao u Trnavu ponovo je skupio vojsku da bi oslobodio ovaj deo Srbije.



Ovaj predeo je i veoma značajan i sa aspekta, arheologije, flore i faune jer se ovde nalazi stanište slepih miševa, retke vrste ptica, a ujedno je i vazdušna banja. Pećina je ispitana 600 metara dubine, a rađeno je nekoliko istraživanja. Pećina nije nikada istražena do kraja. U pećini se nalazi i veoma retkih 25 vrsta insekata koji u svetu gotovo pa i ne postoje. Jedan od njih dobio je naziv "Ivanjica Serbius duvalis" jer samo u ovoj pećini postoji i nigde više. Takođe su nađeni tragovi da je u ovoj pećini živeo i pračovek. Ovde se nalaze i kristali iz vremena 30 miliona godina pre nove ere. Došlo se je i do nalaza da je ovo bilo stanište i pećinskog medveda jer je nađen zub i delovi vilice. Pećina je okićena stalagnitima i stalaktitima. Da bi se napravio jedan centimetar ovog pećinskog nakita potrebno je oko hiljadu godina.



Kako se vlasti i društvo ophode prema arheološkim nalazištima, biljnom i životinjskom svetu i istorisjki vrednim spomenicima govori i to da je pedeset metara od od ovog lokaliteta napravljen kamenolom koji svakim danom svojim radom ugrožava ove neprocenjive vrednosti. Miniranja se izvode skoro pa svakodnevno, otpadne vode se puštaju u izvor planinske reke pod okriljem noći, a državne vlasti su ovaj spomenik jednostavno ostavile zaboravu, jer rad ovog kamenoloma svakog dana uništava, kako arheološke nalaze, tako biljni i životinjski svet, a na kraju uništava polako i srpsku istoriju.







Vanja Savićević,