Srbi i istorijski revizionizam

Poslednjih godina se sve češće čuju optužbe o pojavi revizionizma u srpskoj istoriografiji. Glasni zagovornici ove teze se zalažu da treba na drugačiji način pisati o prošlosti srpskog naroda. Stalno se ističe potreba da se više ističe kulturna a manje politička ili vojna istorija. Niko ne spori da je kulturna istorija srpskog i ostalih naroda važna, ali je neozbiljno verovati da će to biti način na koji će se doći do pomirenja. Oni koji se stalno pozivaju na demokratiju i ljudska prava nam govore da treba ponovo prećutati neke događaje i izdavati udžbenike na osnovu ideološke podobnosti. Istorijski revizionizam zadnjih godina se javio kao posledica politike prema Srbima krajem 20. veka i ima jasnu ideološku pozadinu.

Možemo razlikovati četiri tipa revizionizma: „hantingtonski“ , koji nastaje kao nusprodukt ideološkog stava sukoba civilizacija; revizionizam domaćeg porekla iza kojeg stoje nevladine organizacije i glasnogovornici tzv. „druge Srbije“; balkanski revizionizam, koji nastaje kao želja da se neistorijkim argumentima a često i neistinama opravda nastanak novih nacija na ovim prostorima i „haški revizionizam“ koji treba da nas ubedi da su Srbi kroz svoju istoriju jedino mislili kako da dođu do novih teritorija i stvore tzv. „Veliku Srbiju“ .


REVIZIONIZAM INOSTRANE ISTORIOGRAFIJE

Istorijski revizionizam u svetu je nastao kao posledica politike prema Srbima krajem 20. veka. Javlja se na globalnom nivou kao opravdanje poltike i ideologije SAD-a prema Balkanu. Osnovu tog revizionizma nalazimo u teoriji o sukobu civilizacija. Povod za teoriju o sukobu civilizacija dao je još 1952. Arnold Tojnbi u svom delu „ Sudar kultura “ gde je razvio tezu da se Zapad neminovno sudara sa Istokom tj. Rusijom u svojim političkim i kulturnim vrednostima. Početkom devedesetih, inspirisan ovom tezom, Samjuel Hantington je napisao svoje delo „ Sukob civilizacija “ u kome je na osnovu kulture i religije razvio tezu o sukobu zapada sa istokom na osnovu civilizacijskih razlika. Njegova teza je da se narodi povezuju na osnovu religije i da je srpski narod kao pravoslavan iključivo vezan za vrednosti Istoka odnosno Rusije. Na žalost on je i postao ideolog američke spoljne politike pa se danas na Srbe i gleda kao na ruskog saveznika na Balkanu. Ova ideologija je na žalost imala i te kako uticaja na istoriju ne samo sukoba u zadnjih petnaest godina već i na sagledavanje prošlosti. Često i diplomatska istorija Srbije je odrećena zaključkom da je Beograd verni saradnik Moskve, a mi znamo da međunarodni odnosi nisu tako prosti ali se na taj način daju neka opšta mesta i neutemeljena tumačenja prošlosti Balkana. Možemo pomenuti i neke od njih: Pjer Milza, Odri Bading ,Noel Malkom, Ričard Prekston itd. Noel Malkom je poznat po svom „čuvenom“ delu o istoriji Kosova koja predstavlja strašan primer falsifikovanja činjenica u službi opravdanja politike i albanskog separatizma. Strašno je čitati da čak mi Srbi nismo izgradili Gračanicu ili Visoke Dečane, već da su ih izgradili srpski osvajači na već starim temeljima hrišćanskih crkava koji su podigli Albanci. A ne treba posebno pomenuti stalno insistiranje na srpskom nacionalizmu i „Velikoj Srbiji“ Na žalost stavovi okavih naučnika imaju svoje prisustvo u medijima na zapadu. Na taj način se želi izgraditi jedno novo mišljenje koje se predstavlja kao dogmatska istina. Istorijska nauka na Zapadu je umnogome prihvatila takav stav i zbog naše neaktivnosti i zatvorenosti. Ova vrsta revizionizma posebno je štetna zbog činjenice da danas sve više ljudi knjigu zamenjuje televizijom i internetom. Stalno im se servira preko raznih dokumentarnih filmova jednostrana priča o raspadu Jugoslavije i srpskim zločinima.


„BALKANSKI“ REVIZIONIZAM

Drugi tip revizionizma nastaje na Balkanu pod dejstvom stvaranja novih nacija i podstaknut je željom da se one istorijski opravdaju i potvrde. Tipičan primer je ono što se dešava u Makedoniji. Početkom devedesetih kada se Makedonija otcepila od Jugoslavije, na sve načine se krenulo u istorijski inženjering opravdanja takvog čina. Ni u jednoj bivšoj republici nije prisutan nacionalni romantizam u tolikoj meri. Čak se današnji Makedonci poistovećuju sa Aleksandrom Makedonskim i na sve načine se neki trude da uspostave istorijski kontinuitet njegovog carstva i savremene Makedonije. Naravno, ne pominje se srpski trud u Balkanskim ratovima u smisli da je to oslobođenje, već da je to srpsko osvajanje. Na Kosovu je situacija istovetna. Albanska istorijska škola koja je bila prisutna kod albanskih istoričara i za vreme zajedničkog života je poznata po tome što Albance smatra potomcima starih Ilira tj. da su oni najstariji narod na Balkanu. U njihovim delima se stalno insistira na ovoj izmišnjotini koja potiče još iz 19. veka. Na sve načine se negira i samo srpsko postojanje i srpske kulturne baštine. O Srbima se govori u kontekstu osvajača i na taj način se opravdava njihovo proterivanje. U Bosni je istorijski revizionizam imao dugu istoriju još na početku 20. veka sa pojavom Kalaja koji je bio njen upravitelj. Još tada se krenulo u formiranje jednog veštačkog bosanskog indentiteta negirajući srpski doprinos. Kod Hrvata je konstatno prisutna romantičarska teza o tome da su se oni pre Srba naselili na Balkan. Hrvatski udžbenici su prepuni fraza o velikosrpskom hegomonizmu i stalno se revidira broj pobijenih u Jasenovcu. Kada govorimo o hrvatskom revizionizmu moramo uočiti da je kod te pojave prisutno čak i preimenovanje teritorija kao što su Crvena Hrvatska što se odnosi na Crnu Gori ili Bela Hrvatska pod koju se podrazumevaju delovi Bosne i Dalmacije. Ono što nas posebno boli je situacija u Crnoj Gori. Od samog postanka crnogorske nacije, što je stranačka odluka vrha komunističke partije 1945. godine, primetna je negacija svega što je srpsko. Naročito danas posle otcepljenja Crne Gore, to je itekako prisutno i na medijima, i u školama i fakultetima. Pa se može čiti da je Stefan Nemanja osvojio Crnu Goru ( iako se on tamo rodio ), da su srpski vladari iz dinastije Nemanjića osvajači i uništitelji crnogorske-dukljanske države, da je ujedinjenje sa Srbijom 1918. izvršeno nasilnim putem i sl. Posebno se u iznošenjnu ovih neistina trudi Dukljanska akademija i tzv. Crnogorska Pravoslavna Crkva.

Trebamo pomenuti i revizionizam zagovornika „katarze“ i intelektualaca tzv. „druge Srbije“ . Na osnovu svoje ideologije, stalno nas podsećaju da mi trebamo da se konačno odredimo prema nekim događajima u prošlosti. Oni smatraju da se treba više okrenuti kulturnoj a manje političkoj istoriji. Njihovi stavovi počivaju na nekim dogamtskim pitanjima kao što su jugoslovnestvo ili avnojske granice. Svaku kritiku jugoslovenstva oni doživljavaju kao prst u oko ili poziv na rat. Kako da Srbi posle toliko godina provedenih i zajedničkoj državi mogu da imaju pozitivan odnos prema toj ideji? Posle toliko godina provedenih u Jugoslaviji, posle jedne istorijske distance ne možemo ovu ideju smatrati dobrom sa stanovništva srpskih interesa. Govore kako bi udžbenike nacionalne istorije trebalo pisati i uskladiti sa mišljenjem istoričara iz Hrvatske ili Bosne. Zamislite da se to dešava u Francuskoj ili drugoj evropskoj zemlji. Naravno niko ne beži od razgovora ili naučnih skupova, ali kako dođi do zajedničkog stava sa onima koji negiraju postajanje Jasenovca kao koncetracionog logora za istrebljenje ili se igraju brojem žrtava.


„HAŠKI“ REVIZIONIZAM

Haški tribunal je tokom trajanja suđenja izvukao jednu tezu da su Srbi ratovali da bi stvorili „Veliku Srbiju“ i čak na osnovu toga i dovodili svedoke i pisali optužnice. Samo tužilaštvo se usudilo da izvlači poluistine zasnovane na ideološkom pogledu na srpsku istoriju i borbu za oslobođenje i ujedinjenje 1804-1918. Tako se tokom samog suđenja iskristalisao jedan veoma popularan mit o „Velikoj Srbiji“ na koje su se svedoci i samo tužilaštvo često pozivali.Ovaj mit zaslužuje da ga objasnimo. Samo ideja o nekakvom nacionalnom ujedinjenu nije ni pomenuta tokom srpske revolucije 1800-1813 iako je možda postojala samo kao želja. Jedini problem kojim se srpska tadašnja elita posvetila je bilo oslobođenje od Osmanske vlasti i stvaranje organizovane države na oslobođenoj teritoriji. Moramo napomenuti da je ujedinjene srpskog naroda istovremno značilo i rat protiv dva carstva: Austrougarskog i Turskog. Za razliku od nekih evropskih naroda kod kojih je nacionalno ujedinjenje bila stvar političke volje njihovih elita, kod srpskog se jedino moglo ostvariti oružjem. Ta činjenica itekako određuje samu suštinu srpskog oslobođenja i ujedinjenja. Samo tužilaštvo i istoričari koji su se pojavljivali kao svedoci polaze od čuvenog „Načertanija“ kao nacionalnog programa koji je imao za cilj stvaranje „Velike Srbije“. Ovaj prvi srpski nacionalni program za tadašnju evropsku inteligenciju nije predstavljao ništa iznenađujuće. Sama sredina 19. veka je obeležena pojavom jednog nacionalnog romantizma i stvaranje različitih političkih i nacionalnih programa je bila uobičajna pojava kod mnogih naroda u tadašnjoj Evropi. Sam program je podrazumevao oslobođenje srpskog naroda koji je živeo pod Turskom i više je pažnju Srbije skretao ka jugu: ka Kosovu i Makedoniji. U njemu se ne može naći bilo kakav prizvuk šovinizma ili mržnje prema nekom narodu posebno. Čak naprotiv u njemu je itekako prisutna ideja slovenstva i saosećanja sa našim susedima koji su se nalazili pod okupacijom Osmanskog i Austrougarskog Carstva. Koliko je Načertanije uticalo na srpsku inteligenciju najbolje pokazuje sam način kako se srpska borba za oslobođenje završila 1918. Žtrvujući svoju državotvornost, Srbija je prihvatila ideju stvaranja zajedničke države sa Hrvatima i Slovencima. Čak idući i na svoju štetu, srpska inteligencija je najviše ostala verna toj ideji čak i kada je ona bila potpuno odbačena od svih ostalih naroda koji su činili jugoslovensku federaciju. Velike Srbije nije nikad bilo u onom smislu u kom neki žele da je predstave. Srpski nacionalni program je podrazumevao jedino ujedinjenje srpskog naroda na nacionalnoj osnovi na pravu samoopredeljenja, ne na štetu nekog drugog naroda i ne na taj način da bi se negiralo njihovo postojanje.

Istorija napada na srpski narod, u smislu da teži stvaranju svoje države na štetu drugih naroda, je veoma duga i često je služila kao opravdanje politike koja se vodila prema nama. Sve je počelo od Austrougarske i njene spoljne politike prema Balkanu. Pokazavši posebno interesovanje za Bosnu, vlada u Beču je u Srbiji videla svog najvećeg konkurenta i protivnika. U novinskim člancima koji su bili pod uticajem austrougarske vlade često se upravo koristo izraz Velika Srbija kako bi se Beograd iskmpromitovao i kako bi se našlo opravdanje za agresivnu politiku prema ovim prostorima ( aneksija Bosne i Hercegovine, diplomatski napori kao bi se razdvojila Kraljevina Srbija i kraljevina Crna Gora itd. ) . Naročiti je hrvatska inteligencija prednjačila u tim napadima, ne samo pre rata 1914-1918. već i kasnije tokom zajedničkog suživota Srba i Hrvata. Veoma je važno istaći da su jugoslovenski komunisti u popunosti prihvatili ove konstrukcije i često isticali svoju borbu protiv „velikosrpskog hegemonizma“ i „velikosrpske buržoazije“. U periodu vladavine komunista teza „velikosrpskog hegemonizma“ je postala i deo istorijskih udžbenika. Vrhunac napada se desio početkom devedesetih kada se raspala Jugoslavija i počeo građanski rat. Velike sile su često potezale ovaj argument zarad svojih interesa kako u medijskoj satanizaciji Srba tako i u političkim odlukama.

Na osnovu iskrene analize, jasno se vidi da nisu Srbi ti koji su prihvatili revizionizam kao osnovu svoje istoriografije. Naprotiv, revizionizam je itekako prisutan kod zagovornika ideje o „nacionalnom pročišćenju“ i „katarzi“ u domaćoj javnosti a naročito u stvaranju crnogorske nacije i brisanju mračne prošlosti hrvatskog naroda tokom Drugog svetskog rata. Svako ima pravo da kaže svoje mišljenje, ali je simptomatično da mnogi svoju nacionalnu istoriju i svoju državnotvornost grade jedino na negaciji srpske državotvornosti i srpske kulture. Upravo je srpski narod meta jednog novog ideološkog pogleda na prošlost koji danas služi opravdanju politike velikih sila koja se vodi na ovim prostorima.