Srpske integracije

Živimo u vremenu posle svih nagomilanih srpskih poraza u prošlom veku. Živimo u doba kada postepeno gubimo sve vodeće nacionalne institucije, a već više od pola veka nemamo nacionalnu elitu. Svi smo svedoci istorijskog umora srpskog naroda. Srpsko pitanje danas preteško je breme za ovu generaciju koja je potpuno izgubila interesovanje za Staru Srbiju, Republiku Srpsku Krajinu i Crnu Goru, pa čak i Kosovo i Metohiju. U istom trenutku, dešava se veliko finale kontinuiranog ukidanja elemenata državnosti Republike Srpske i otvaraju novi dezintegracioni procesi u Vojvodini pod plaštom novog statuta, u Raškoj oblasti i na jugu Srbije. Postaviti danas ideju EUropskih integracija pred narod koji je u ovom trenutku na krajnjoj tački sveopšte dezintegracije, kao niti jedan drugi evropski narod, pored toga što je licemerno, ravno je šizofreniji. Postavlja se zato ključno pitanje: kako odgovoriti na tolike izazove?

Ono što je definitivno postalo jasno jeste da je došao kraj kabinetskim vizijama, salonskom nacionalizmu i jagnjećim brigadama. Došlo je vreme u kome se srpski nacionalni program za 21. vek stvara na terenu, tamo gde se neprestano brane svi pojedinačni srpski nacionalni interesi i kroz stalne aktivnosti konstituiše nacionalna vizija.

Ovo je vreme kada se više ne možemo osloniti na državu, čekati pomoć nacionalnih ustanova, političara… Trenutak je za ličnu inicijativu, samoorganizovanost oko Crkve, obnovu starih i pravljenje novih udruženja koja će međusobno biti povezana, nove srpske dobrotvore i zadužbinare, velike mecene srpskog istorijskog opstanka. Potreban nam je nov, savremeni model društvenog organizovanja koji bi bio kadar obezbediti pretrajavanje srpskog naroda u svim iskušenjima u kojima danas stoji. Potrebni su nam ljudi koji nisu izgubili veru u Boga i Srpstvo, velika spremnost na žrtvu i neumorni aktivizam. U ovom vremenu kada su i Crkva i Država, temelji srpskog duhovnog i fizičkog postojanja u istoriji, na udaru, gde naći novu društvenu snagu za ovu odlučujuću bitku?

Značaj Srpske pravoslavne crkve

Životnu društvenu snagu srpski narod ima još od trenutka dobijanja autokefalnosti Srpske pravoslavne crkve. To je jedina institucija ovoga naroda koja se proteže do svih krajeva planete gde Srbi žive, koja ima ogromno duhovno i istorijsko iskustvo i suštinsku mrežu kojom može da srpski narod održi jedinstvenim. Crkva dolazi pre države i ostaje posle propasti države da se bori za duhovni i fizički opstanak naroda. Istorija našeg naroda nezamisliva je bez Srpske pravoslavne crkve. I danas je to gotovo jedina preostala nacionalna institucija posle poloma svih ustanova, u vremenu kada više nema nikoga da stane u zaštitu srpskog naroda. U trenutku kada smo urušili vojsku, okrnjili suverenitet države, izgubili smisao većine ostalih nacionalnih institucija, uništili moralnu glavnicu naroda, preko nam je potrebna jedna ustanova u koju svi imamo poverenja i koja nas može sabrati na zajedničko delo. Bez takve društvene snage niti jedan nacionalni program nema izgleda na uspeh. Na žalost, svedoci smo da se i u tom pravcu aktivno radi na njenom razbijanju i spolja i iznutra.

Ono što svakako treba imati u vidu jeste da se i Srpska Crkva još uvek obnavlja posle strahovitog stradanja pod komunizmom. Njeni trenutni finansijski, kadrovski i drugi organizacioni resursi još uvek joj ne dozvoljavaju da razvije u potpunosti sve svoje potencijale, a po prirodi stvari se razume da ne može napustiti svoju osnovnu misiju zarad društvenih i državnih pitanja. Crkva je čuvar smisla života, savest društva i riznica iskustva, a srpski narod mora iznedriti nov način društvenog organizovanja koji će biti od pomoći crkvenoj misiji u društvu. Zadatak je i drugih narodnih udruženja i ustanova da u društvu svedoče istinu crkvenog pogleda na svet i time rasterete Crkvu u bavljenju tekućim društvenim pitanjima. Ova nova snaga bila bi i u funkciji zaštite Crkve od neprestanih društvenih udara.

Isto važi i za državu koja je sve više sprečena da deluje u nacionalnom smeru. I njoj je potrebna nova društvena struktura koja bi preuzela na sebe određeni deo tereta. Ozbiljna nacionalna država bi imala interes da pomogne razvoj takvog sektora koji bi bio javna, organizovana unutrašnja podrška svemu onome što čini i još više onome što u ovom vremenu ne sme direktno da radi.

Značaj države – primer Republike Srpske

Država u čije su temelje ugrađeni životi njenih najmlađih i najboljih sinova nema cenu. Država je uporište i snaga zajednice, nada njenog opstanka i boljitka. Srbi su jedan od najvećih državotvornih naroda u Evropi. Stvaralačka ljubav prema državi i spremnost na žrtvu u odbrani svoje državnosti važne su karakteristike srpskog nacionalnog mentaliteta. U našem slučaju nema obožavanja države radi države, niti je srpska država – „sveta država“. Radi se o elementarnoj potrebi zajednice za državnim skloništem u kome može da ostvari sve elemente unutrašnjeg poretka i spoljne zaštite.

Kada bi danas neko sa strane od nas zahtevao da mu ispričamo jednu lepu srpsku nacionalnu priču iz devedesetih godina prošloga veka, teško da bismo našli drugu i lepšu od priče o nastanku Republike Srpske. Kada je u vremenu sveopšte dezintegracije srpskog etničkog prostora jedan deo srpskog naroda uspeo da se organizuje i odbrani istorijsko pravo na postojanje svoje održave, onda je to epohalan čin.

U pohode Republici Srpskoj treba ići kao na pokloničko putovanje u najmlađu srpsku državu. Nema sumnje, a ni razloga da se to ne podvuče, da je RS najveći nacionalni kreativni domet srpskog naroda u 20. veku. U veku u kome smo ili svoj državotvorni identitet utapali u druge države, ili jednostavno doživeli sve moguće nacionalne poraze, stvaranje jedne srpske države predstavlja vrhunski istorijski rezultat.

RS danas ne predstavlja simbolički važnu istorijsku činjenicu samo za srpski narod. RS je bila i ostala avangarda nacionalne i hrišćanske ideje u savremenoj Evropi. Danas, kada mnoge evropske države počinju da shvataju kuda vodi proces ukidanja nacionalnih suvereniteta i utapanje u evrounijatski koš, dolazi do početka nacionalnog otrežnjenja kod mnogih evropskih država. Nije slučajno Marko S. Marković, jedan od najvećih srpskih mislilaca u Dijaspori posle 1945. godine, zaključio još 1995. da su Srbi iz RS poslednji degolisti u Evropi.

Isto tako, Republika Srpska je, ne računajući Kosovo i Metohiju, predstavljala prvu branu islamskoj ekspanziji ka srcu Evrope. Onima koji su propustili da reaguju kada je 1981. godine spaljivana Pećka Patrijaršija ili kada je trebalo stati na stranu bosansko-hercegovačkih hrišćana, biće kasno kada istu stvar budu imali u svojim predgrađima. RS je tako bila prvi front za odbranu hrišćanstva u savremenoj Evropi.

Aktuelni zahtev za referendumom u RS označava ne samo nemogućnost daljeg života u neprirodnoj Bosni i Hercegovini, i nije samo odgovor na nebrojena kršenja državnih ovlašćenja, već predstavlja demokratsko pravo srpskog naroda na samoopredeljenje da živi u svojoj državi. Tim ishodom bismo konačno stali na put vekovnim porazima, izvojevali prvu srpsku pobedu u 21. veku, kao znak vremena novih pobeda. Od presudne važnosti danas nam je jedna državotvorna pobeda, da nam povrati izgubljeno nacionalno samopouzdanje.

Značaj nevladinog sektora

Nevladin sektor je danas prepušteno polje delovanja onim organizacijama koje u osnovi svoga programa imaju obračun sa srpskim nacionalnim interesima. Prva velika greška bila je napuštanje ovog fronta bez borbe. Druga, još veća greška danas je neuviđanje ovog pogrešnog poteza i dalje neorganizovanje srpskog nevladinog sektora.

Srpske nevladine organizacije značile bi društveni oslonac promociji srpskih nacionalnih interesa. Taj posao sve teže postiže država koja se nalazi pod neproglašenom okupacijom, a to ne sme biti primarno polje delovanja Crkve. Potrebne su nam nove društvene organizacione forme, potpuno savremene i demokratski opravdane, a neopterećene stranačkim podelama, koje bi izvirale iz Crkve i ulivale se u državu, dopunjujući i štiteći svojim radom i jednu i drugu. Takav moderan koncept društvenog organizovanja i delovanja omogućava nam nevladin sektor.

Značaj nevladinog sektora ogledao bi se i u objedinjavanju stručnih potencijala našeg naroda i brzim odgovorima stručnih timova sabranih oko nevladinih organizacija na sva tekuća društvena pitanja.

Tri države ili nijedna?

Srbija koja trpi dalju dezintegraciju mora jednom taj proces zaustaviti, ako uopšte želi da postoji kao država. Republika Srpska iz defanzivne pozicije nemog posmatranja urušavanja elemenata svoje državnosti treba da pređe u ofanzivnu borbu za nezavisnost. Crna Gora, sa preko 30 procenata Srba i preko 60 procenata onih koji govore srpskim jezikom, da ovde ne računamo one koje poslednji totalitarni režim u Evropi drži pod kontrolom, kao i mnoge druge koji su bili za zajedničku državu Srbije i Crne Gore, može vrlo brzo i lako da postane većinski srpska država. Ali za sve to je potrebna ozbiljna nacionalna strategija. U sva tri slučaja samo dugoročni duhovni i kulturno-prosvetni rad, jaka politička borba i državotvorna svest, mogu obezbediti uslove za ove pobede.

Međutim, šta u slučaju isto tako verovatnog scenarija da kroz postojeće države ne možemo da ostvarimo svoje nacionalne interese? Šta ako politička elita u Srbiji (a to savakim danom sve više potvrđuje) ne bude imala želje da državu sačuva od raspada i kolonijalne budućnosti? Šta ako politička elita u Republici Srpskoj ne uspe da održi status RS ili je utopi u unitarnu BiH? Šta ako nove srpske političke snage u Crnoj Gori ne uspeju kroz institucije da se izbore za politička i druga prava srpskog naroda?

Imamo li rezervni plan kako opstati posle odumiranja srpske državnosti? Ma koliko danas bilo najvažnije sačuvati državu, potrebno je i dalekosežno razmišljati i praviti osnove nacionalnog opstanka bez obzira na (ne)postojanje nacionalne države. Za takvo nešto potrebne su nam paralelne ili alternativne nacionalne institucije: udruženja, fondacije, zadužbine, a sve to je ne samo najbolje već i jedino moguće ostvariti kroz nevladin sektor. Onako kako su Srbi u ranijim vekovima opstali u tri imperije: Austrougarskoj, Mletačkoj i Turskoj, tako danas treba da postavimo osnove srpskog nacionalnog programa za 21. vek. Ono što su nekad bile Matica Srpska, Srpska književna zadruga, Kolo srpskih sestara, Ujedinjena omladina srpska i druge „nevladine organizacije“ toga doba, danas treba da budu i stara i nova, u oba slučaja savremena srpska udruženja. Kao nekada, naslonjeni na obnovljenu Pećku Patrijaršiju, tako i danas ovaj novi program društvenog organizovanja u Srpskoj pravoslavnoj crkvi nalazi pouzdan oslonac i sveprožimajuću infrastrukturu. Kao i nekada, ova istorijska misija neće biti moguća bez velikih srpskih dobrotvora koji će svoje bogatstvo staviti na raspolaganje interesima svoga naroda.
 

Srpska mreža

Ne sme više da bude pojedinačnih „srpskih pitanja“ u Republici Srpskoj, Crnoj Gori, na Kosovu i Metohiji, ili bilo gde drugo. Sva ta pojedinačna pitanja danas predstavljaju jedinstveno „Srpsko pitanje“, na koje moramo dati i jedinstven odgovor. Bez obzira koji deo nacionalnog organizma srpskog naroda bio u određenom trenutku ugrožen, hitro mora da reaguje ceo organizam. To neće biti moguće bez postojanja zajedničke nacionalne strategije i mreže srpskih ustanova, udruženja i pojedinaca, koja bi delovala kao jedan sistem.

Bez obzira koliko nam se danas činilo presudnim odbraniti srpske zemlje i države, i sve snage dati na političku borbu u tom smislu, neophodno je isto tako postaviti zdrave temelje za uspostavljanje jedinstvenog srpskog duhovnog i kulturnog prostora, koji bi predstavljao najbolje utočište i utvrđenje srpskog opstanka, pa tako i političke borbe u tom pravcu. Srpske integracije su imperativ vremena, a sve ostale integracije mogu biti tek na drugom mestu, ostavljene diplomatiji da se njima bavi. Prva misao ozbiljne Matice i nacionalnih delatnika danas bi trebalo da bude: kako integrisati srpski narod u jedinstvenu celinu, a prvi zadatak: kako tu ideju realizovati u praksi? Sve drugo su obično intelektualne i dnevno-političke prazne priče, koje samo zamućuju i odlažu jasan pogled na jedini put izbavljenja srpskog naroda u ovome času.