Sud sudu ne vjeruje

Ministarstvo finansija Republike Srpske, 15. januara 2009. godine od Ustavnog suda RS, dobilo je sopštenje za javnost u kojem se između ostalog navodi da pojedine odredbe Zakona o unutrašnjem dugu nisu u skladu sa Ustavom obrazlažući da su te odredbe za koje je sud ocijenio da su neustavne dovode do narušavanja pravične ravnoteže, odnosno da nije uspostavljena ravnoteža između opšteg i pojedinačnog interesa, odnosno javnog interesa RS i imovinskih prava pojedinca. U saopštenju nije eksplicitno navedeno zašto je Sud donio takvu odluku i kojim parametrima se rukovodio

- Odluka Ustavnog suda RS odnosi se na prava u vezi s potraživanjima nastalim za vrijeme ratnog stanja ili neposredne ratne opasnosti, tzv. ratnu štetu koja uključuje ratnu materijalnu i nematerijalnu štetu, opšte obaveze i obaveze prema dobavljačima, a ne odnosi se na unutrašnji dug po osnovu stare devizne štednje - kaže na početku intervjua za "Fokus" ministar finansija RS, Aleksandar Džombić.

FOKUS: Odlukom Ustavnog suda RS ukazuje se na neadekvatnu pravičnost između opšteg i pojedinačnog interesa u odredbama osporenog zakona?

DŽOMBIĆ: Za potpun komentar moramo sačekati objavu odluke u Službenom glasniku, ali sasvim sigurno već sad mogu komentarisati da je u najmanju ruku čudno postupanje Ustavnog suda na ovakav način, jer je ranije Ustavni sud BiH ocijenio da pozivanje na javni interes, u pomenutom Zakonu, ispunjava kriterijum zakonitosti. Donošenje osporenog zakona, kao državna mjera kojom je izvršeno zadiranje u prava pojedinaca, služilo je potpuno legitimnom cilju, a to je uspostavljanje ravnoteže između opšteg interesa našeg društva i pojedinačnih prava njenih građana. Jasno je da ta ravnoteža podrazumijeva odgovarajuću pravičnost, ali je pravu mjeru pravičnosti teško utvrditi. Isto tako, ne treba zaboraviti da ni Evropska konvencija o ljudskim pravima ne garantuje pravo na punu kompenzaciju u svim okolnostima. Naše finansijske okolnosti su takve da je ukupan unutrašnji javni dug, bez obzira da li je sudskim putem utužen ili ne, nesrazmjerno visok i da bi isplata u kratkom roku ugrozila tekuće funkcionisanje države.

Narodna skupština je dužna donositi društvene zakone koji istovremeno odražavaju interese pojedinca i interese društvene zajednice, što je po mom mišljenju postignuto Zakonom o utvrđivanju i načinu izmirenja unutrašnjeg duga RS.

FOKUS: Na čemu zasnivate svoje mišljenje?

DŽOMBIĆ: Opšte pravilo je da u ustanovljavanju postojanja takvog javnog interesa domaće vlasti, to jest predlagači zakona, uživaju široku slobodu procjene. Da preciziram, Evropski sud za ljudska prava ističe da poštuju ocjenu zakonodavca o tome šta je u javnom interesu ukoliko ta ocjena nije očigledno bez razumnog osnova. Pojednostavljeno znači da Evropski sud dozvoljava vladama i skupštinama da procijene važnost i prednost javnog interesa što je i slučaj u našem zakonu. Jasno je da RS ne može i ne smije ugroziti funkcionisanje svih javnih funkcija samo da bi bile odmah i u novcu izvršene presude za unutrašnji dug iz ratnog i poratnog perioda.

FOKUS: Smatrate li da je Ustavni sud uzeo u obzir sve činjenice koje iznosite?

DŽOMBIĆ: Kako je Ustavni sud, očigledno, drugačijeg mišljenja, nadam se da će obrazloženje odluke Ustavnog suda RS sadržavati sveobuhvatnu i nedvosmislenu analizu kompleksne ekonomske situacije RS, a koja je Sudu pružila dokaze i činjenice da prava, koja je RS priznala po sudskim presudama o isplati naknade proistekle iz ratnih okolnosti, mogu biti veća i da se preuzete obaveze mogu izmiriti pravičnije, a da se time, istovremeno, ne ugrozi fiskalna stabilnost RS. Ukoliko bi takva ekspertiza izostala, to bi moglo da znači da je zakon Narodne skupštine bio podvrgnut proizvoljnom tretmanu Ustavnog suda RS. Bojim se da bi se slični zaključci mogli donijeti i kada je u pitanju veliki broj odluka osnovnih i okružnih sudova u predmetima ratne materijalne i nematerijalne štete, na šta ukazuje očigledno postojanje nekonzistentnosti, i svako odsustvo ujednačene sudske prakse u odlučivanju u predmetima istih ili sličnih činjeničnih i pravnih osnova. Smatram da je Ustavni sud prilikom odlučivanja trebalo da uzme realno u obzir sveukupne pravne, ekonomske i druge prilike RS, i da cijeni socijalne i privredne posljedice koje pravičnije izmirenje ratne materijalne i nematerijalne štete može prouzrokovati.

FOKUS: Zbog čega mislite da je Odluka ustavnog suda čudna?

DŽOMBIĆ: Vraćajući se na svoj komentar da je odluka čudna ili netipična, spomenuću da je Ustavni sud BiH konstatovao u oko 1.500 sličnih predmeta: "Vlada RS je prema važećim zakonskim propisima apelantima isplatila naknadu štete putem modaliteta - obveznice, isplatom kamata do donošenja zakona, kao i isplatom troškova postupka, smatrajući da je time uspostavljena ravnoteža između javnog interesa i prava apelanata i da nema povrede ustavnih prava apelanata."

Navedeno je stav Ustavnog suda BiH, koji opravdava u samom meritumu svojih odluka postojanje zakona, odnosno da je kroz izmjene zakona skraćivanjem rokova za emisiju i rokova za verifikaciju uspostavljena pravična ravnoteža između opšteg i pojedinačnog interesa.

Zbog čega Ustavni sud RS po istoj stvari odlučuje drugačije od Ustavnog suda BiH, i zbog čega Ustavni sud RS nije uvažio utvrđeni javni interes definisan veoma jasno kroz potrebu očuvanja makroekonomske i fiskalne stabilnosti RS, za razliku od Ustavnog suda BiH koji je to uvažio, ostaje nejasno. Koji su motivi rukovodili Ustavni sud RS da ne prihvati nešto što prihvata Ustavni sud BiH, a vezano za RS, pokušaćemo da utvrdimo kada dobijemo donesenu Odluku, ili je bolje da to pitanje postavite predstavnicima Ustavnog suda RS.

FOKUS: Da li će se ova odluka primjenjivati retroaktivno?

DŽOMBIĆ: Nema retroaktivne primjene po ovoj odluci. U skladu sa članom 69. Zakona o ustavnom sudu RS, sve odluke koje donese Ustavni sud RS primjenjuju se u budućem periodu.