Devedeset godina od stvaranja Kraljevine SHS

Prva zajednička država Južnih Slovena osnovana je na današnji dan pre 90 godina. Tog dana regent Aleksandar Karađorđević proglasio je ujedinjenje države Slovenaca, Hrvata i Srba s Kraljevinom Srbijom. Država je zauzimala teritoriju današnjih država Srbije, Bosne i Hercegovine, Makedonije i Crne Gore, i najveći deo današnje Hrvatske i Slovenije. Na čelu monarhije se nalazila dinastija Karađorđevića.

Prvi korak ka ujedinjenju je napravila Srbija. Bilo je to donošenje Niške deklaracije 7. decembra 1914. godine, prve godine Prvog svetskog rata. Ubrzo je usledilo formiranje Jugoslovenskog odbora u Londonu 1915. godine, a među osnivačima su bili i Frano Supilo, Ante Trumbić i poznati vajar Ivan Meštrović. Dve godine kasnije osnovan je i Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje. Konkretni pregovori o ustrojstvu buduće države vođeni su direktno u dva navrata - na Krfu 1917. godine što je rezultovalo Krfskom deklaracijom i u Ženevi 1918. godine što će dovesti do Ženevskog sporazuma.

Završetkom Prvog svetskog rata i propašću otomanske i austrougarske imperije stvoreni su uslovi da u decembru 1918. godine bude proglašena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Delegati Velike narodne skupštine Vojvodine su 25. novembra 1918. godine doneli odluku da se direktno pripoje Srbiji. Dan docnije, 26 novembra, u Podgorici je održana Velika narodna skupština srpskog naroda u Crnoj Gori, na kojoj je doneta odluka o prisajedinjenju Kraljevine Crne Gore Kraljevini Srbiji. 

Jugoslovenska ideja je dugo živela u intelektualnim krugovima tri naroda koji su dali ime novoj državi, ali do 1. decembra 1918. godine međunarodna konstalacija političkih snaga i interesa nije omogućavala njenu realizaciju. No, intelektualci su nakon rata ustupili mesto političarima, a najuticajniji hrvatski političari su se suprotstavljali novoj državi od samog početka. Hrvatska seljačka stranka (HSS), pod vođstvom Stjepana Radića, a kasnije Vlatka Mačeka pretvorila se vremenom u masovnu stranku koja zastupa hrvatske nacionalne interese. Po mišljenju njenih lidera hrvatsko nacionalno pitanje nije bilo rešeno na zadovoljavajući način u jugoslovenskoj državi. Kao sredstvo političke borbe izabrali su sistematsku opstrukciju državnih institucija i sklapanje političkih koalicija uperenih protiv jedinstva države, iznuđuju tim metodima izvesne ustupke. Svako aktuelno političko ili ekonomsko pitanje korišćeno je da bi se postavilo tzv. hrvatsko pitanje, kao nerešen problem. Pokušavajući da se nosi sa ovim izazovom i spreči dalje slabljenje zemlje, kralj Aleksandar Karađorđević je 1929. godine zabranio nacionalne političke partije, lično preuzeo vlast i preimenovao zemlju u Jugoslaviju. On se nadao da će time obuzdati separatističke tendencije i ublažiti nacionalističke strasti. Ali u međunarodnim odnosima je došlo do promene odnosa snaga: u Italiji i Nemačkoj na vlast su došli fašisti i nacisti, a u Sovjetskom Savezu Staljin. Ni jednoj od ovih država nije odgovarao kurs politike koju je vodio kralj Aleksandar, jer su prve dve težile reviziji međunarodnih ugovora potpisanih nakon Prvog svetskog rata, a Sovjeti da povrate svoje pozicije u Evropi i povedu aktivniju međunarodnu politiku. 

Jugoslavija je bila velika prepreka ovim težnjama, a kralj Aleksandar stožer jugoslovenske politike. U Marselju 1934. godine, prilikom zvanične posete Francuskoj, kralja Aleksandra je ubio pripadnik bugarske ekstremne nacionalističke organizacije (tzv. VMRO), koja je gajila aneksionističke pretenzije prema istočnim i južnim teritorijama Jugoslavije, u saradnji sa ustašama, pripadnicima hrvatske fašističke separatističke organizacije. Međunarodna politika druge polovine tridesetih godina je u bila ispunjena naraslom netrpeljivošću najkrupnijih aktera, agresivnim ponašanjem totalitarnih država i izvesnošću da poredak uspostavljen nakon Prvog svetskog rata gubi svoja uporišta, a njegovi zaštitnici svoju snagu. Podržavani od fašističke Italije i nacističke Nemačke i pod njihovim pritiskom, hrvatski lider Vlatko Maček i njegovi istomišljenici uspeli su da uspostave tzv. Banovinu Hrvatsku 1939. godine. Plašeći se invazije sila Osovine u Drugom svetskom ratu, knez Pavle je potpisao pristupanje Trojnom paktu 25. marta 1941, obavezavši se na saradnju sa silama Osovine. 

Zbog ovoga su se održale masovne demonstracije u Beogradu, i 27. marta, vlada je zbačena vojnim pučem uz podršku Velike Britanije, a 18-godišnji kralj Petar II Karađorđević je preuzeo vlast, dok je general Dušan Simović postao premijer. Sile osovine su napale Jugoslaviju 6. aprila i brzo je okupirali stvorivši na njenom zapadnom delu marionetsku Nezavisnu Državu Hrvatsku pod vlašću ustaša, kojoj su pripojile Bosnu i Hercegovinu. Srbija je okupirana od nemačkih trupa, pri čemu su njeni severni delovi pripojeni Mađarskoj, a istočni i južni Bugarskoj. Kosovo i metohija su većim delom pripojeni Albaniji, koja je bila pod patronatom fašističke Italije. Crna Gora jetakođe umanjena pripajanjem njenih delova Albaniji i okupirana od strane Italije. Slovenija je podeljena između Nemačke i Italije, koja je prisvojila i jadranska ostrva. Petar II, koji je pobegao u inostranstvo, je tokom rata od strane saveznika smatran za kralja. Međutim, efektivna vlast je prešla u ruke Titovih komunističkih partizana. Juna 1944. je potpisan Sporazum Tito-Šubašić, koji je ujedinio dve paralelne vlade. Demokratska Federativna Jugoslavija, kao monarhija na čelu sa Petrom II i hibridnom vladom sastavljenom od predstavnika Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije i članova monarhističke izbegličke vlade, zvanično je proglašena 10. avgusta 1945. godine. Nove komunističke vlasti su 29. novembra 1945. proglasile Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju i ukinule monarhiju, čime je prekinut kontinuitet Kraljevine Jugoslavije.