Republika Srbska i NATO - referendum?

BiH kao država dva entiteta Republike Srpske i Federacije BiH polako ali sigurno korača prema vratima NATO pakta.

Iako je javnost duboko podeljena, gledajući u odnosu javnosti Republike Srpske i Federacije BiH, po pitanju pristupanja BiH u NATO, politički i vojni uposlenici NATO-a, izaslanici i šefovi zapadnih država, rukovodstvo Federacije BiH i NATO struktura, ažurno, propagandno i u svim segmentima društva u okviru BiH, krenuvši od humanitarne i civilne pomoći, medijske propagande, do vojne pomoći utiču na to da se ta ideja i ostvari.

U pogledu Republike Srpske situacija u očima javnosti je nesumnjiva po pitanju opredeljenosti. Istraživanja su pokazala da je 85-90% stanovništva Republike Srpske izričito protiv stupanja Republike Srpske, odnosno BiH u NATO. Za takav, razumljiv stav, jedan od povoda je bombardovanje-agresija NATO pakta nad Republikom Srbskom 1995. godine i napadi na Vojsku Republike Srpske u odbrambeno-otadžbinskom ratu, kao i stajanje NATO pakta na stranu jedne od zaraćenih strana, odnosno na stranu takozvane Armije BiH bivše Muslimansko-hrvatske Federacije. Drugim rečima, NATO pakt je bio neprijateljska strana vojsci Republike Srpske u nedavno završenom ratu. Još jedan povod netrpeljivosti srbskog stanovništva prema NATO paktu je i agresija na SR Jugoslaviju 1999. godine i brojni zločini od strane NATO pakta koji su učinjeni nad civilnim stanovništvom korištenjem kasetnih bombi i municije sa osiromašenim uranijom.

Sa druge strane, javnost u Republici Srbskoj je malo ili nikako upoznata sa Zakonom o odbrani BiH i sa članom 84. pod nazivom «Aktivnosti za prijem u NATO», a koji glasi «Parlamentarna skupština, Vijeće ministara Bosne i Hercegovine, Predsjedništvo, te svi subjekti odbrane, u okviru vlastite ustavne i zakonske nadležnosti, provest će potrebne aktivnosti za prijem Bosne i Hercegovine u članstvo NATO-a.», što znači da su na nivou BiH svi na koje se odnosi ovaj zakon dužni da se pridržavaju i sprovode u delo navedeni član zakona. Zanimljivo je i neobično je to, da se na ovakav eksplicitan način, odnosno obavezujućim normama, zakonskim aktom na državnom nivou odredi put i usmerenje države ka ovoj vojnoj alijansi bez prethodnog opštejavnog konsultovanja, odnosno referenduma. Takvu odredbu u Zakonu nije imala čak ni Hrvatska, iako je opštepoznato da je Hrvatska gajila i gaji simpatije prema NATO-u, pa se postavlja i pitanje zašto je uopšte takav zakon bio potreban i uveden ako postoje veliki animoziteti kako u javnosti, tako i na nivoima političkih vlasti na nivou entiteta kao i stanovništva po pitanju pristupanja u NATO. Takođe se postavlja i pitanje razloga samog incijatora zakona za ovakve odredbe u Zakonu o odbrani BiH, odnosno po Zakonu je BiH već duboko opredeljena, dužna i stremi ka članstvu u ovoj alijansi.

Vojnopolitički analitičar Gostimir Popović između ostalog navodi:

- Kada govorimo o raspoloženju za ulazak ili uterivanje u NATO savez, moramo odvojeno posmatrati situaciju u Republici Srbskoj i onu u Federaciji. U Republici Srbskoj sigurno negde preko 85, čak i 90 procenata stanovništva, nije za ulazak u NATO savez. U Federaciji BiH je preko 50 posto stanovništva za ulazak u tu vojnu organizaciju. To je posledica uticaja SAD-a, čiji politički predstavnici uporno tvrde da garant bezbednosti BiH mogu biti samo SAD i NATO, što se u Republici Srbskoj ne doživljava na taj način. S obzirom da je Bosna i Hercegovina sastavljena od dva ključna elementa, a to su Republika Srbska i Federacija, veoma je važno da se poštuje raspoloženje građana u oba dela zemlje. U osnovnim dokumentima o formiranju NATO saveza govori se o tome da svaka država, koja želi da uđe u taj savez, treba da održi referendum da bi se građani izjasnili o tome. Međutim, Rumunija, Bugarska i neke druge države uterane su u NATO bez referenduma. Mislim da se to ne bi smelo desiti u Bosni i Hercegovini. Ne znam šta misle u Federaciji, ali Republika Srbska, kao jedan od dva entiteta, ima pravo da se na referendumu izjasni o jednoj tako važnoj stvari. Bilo kakva priča o NATO savezu bez referenduma je priča bez pokrića i nema legitimitet.

Na kojem će nivou biti referendum, na nivou Republike Srpske ili BiH, odnosno da li će uopšte biti, je pitanje od ogromnog i krucijalnog značaja za stanovništvo Republike Srpske i nekim delom stanovništva Federacije BiH. Naime, ako bude na nivou BiH ishod je izvestan, jer bi se desilo preglasavanje srbskog naroda. Ako bi se desilo da referendum bude na nivou Republike Srpske, ishod je takođe izvestan, odnosno odbijanje pristupanja Republike Srpske odnosno BiH u NATO je očigledno.

Najvažnije pitanje koje se tiče referenduma za javnost i vlasti Republike Srpske je to da se obezbedi obavezni referendum na entiteskom nivou, odnosno da se narod svojom voljom izjasni da li je za pristupanje Republike Srpske, odnosno BiH, NATO paktu.

Važnost ovog pitanja se može uporediti i sa sličnim događajem iz nedavne prošlosti, a u vezi preglasavanja naroda, a kao što se i dogodilo po pitanju «ocepljenja» tadašnje BiH od Jugoslavije, kada je bez volje srbskog naroda, jednostrano izvršeno «samoproglašenje samostalnosti BiH» od Jugoslavije, a tadašnju republiku BiH posledice tog referenduma dovele do krvavo-katastrofalnog građanskog rata.

Kada dođe vreme opredeljivanja, i ako dođe do referenduma u RS, po pitanju stupanja Republike Srpske, odnosno BiH u NATO, opet se postavlja stalno pitanje, da li će međunarodni pritisak od strane zapadnih sila uroditi plodom kao i do sada na ovim prostorima?

Na javnosti, a naročito vlastima u Republici Srbskoj je da ovom ozbiljnom geopolitičkom pitanju sudbine Republike Srpske posvete ogromnu pažnju i iskoriste sve moguće mehanizme za održavanje referenduma na nivou Republike Srpske da bi se narod izjasnio o ovom pitanju ne osvrćući se na pritiske i eventualne ucene sa Zapada, jer jednom ulazak, ulazak je za svagda.

Vanja Savićević,