ROVCA MALO SELO KOD BERANA

O Rovcima nije napisana posebna studija ali su ovom selu između ostalih pisali Bogdan Lalević i Ivan Protić, koji u knjizi ,,Vasojevići u crnogorskoj granici i Vasojevići u turskoj granici”o ovom selu pišu: “Ovo se selo nalazi između ona dva planinska lanca što prolaze od Kukaljskog vrha, pa se završuju jedan iznad Navotine, a drugi iznad Ržanice. Selo je na neravnom zemljištu a dugačko je i široko po 20 minuta. Natapa se Rovač-kim Potokom. Seljaci su skoro svi na otkupljenoj zemlji. Planina im je iz-nad sela, Barice. Ovo je selo novijeg postanka jer je postalo prije sto i više godina, a prije toga je bilo, kažu, imanje sela Ržanice. U selu ima 40. kuća, skoro sve Drobnjaka. Od Vasojevića su samo Kikovići. Kod Jankove gla-ve, na mjestu zvanom Sjekira, bila 1875. godine bitka između Turaka i Vasojevića. Groblje je jedno.”   

 

 

 

Radoslav Jagoš Vešović u knjizi “Pleme Vasojevići” o ovom selu piše: “O selu nema ranijih spomena i predanje ne govori da je kad bilo ovdje kakvog naselja. Za sadašnje stanovništvo zna se da je novijeg porijekl – pre-seljeni Šekularci (Drobnjaci) i Vasojevići. Naziv Rovca dat je, vjerovatno, prema zemljišnim osobinama ovoga sela. I mještani objašnjavaju ime po tome što je ranije tu i po susjednim stranama bilo pasište, na kojemu su ržaničke ovce lako rovile travu pod snijegom. Otuda od rovenja – Rovca. Znatnijih zemljišnijih imena u selu nema. Nose posebne nazive djelovi sela : Luke, gornji kraj, i Vajmeši, donji kraj (po sadašnjim bratstvima ovdje, ko-ja se u širem zovu Vajmeši). Drugi su topografski nazivi u ovom seoskom re-jonu: Rovačka Brda i Jankova Glava. Tu je mjesto Sjekira. Zatim na jugozapa-du su Pešter, šumovite strane i kose prema ŠPekularu, Crni Vrh, kosa u pravcu od Pešteri k  Sjekirici, Borja i druga brda. Prema Ržanici su šumovite strane pod imenom Buče i prema Navotini – Papradnice.”  

O ovom selu najopširnije i najdetaljnije bavio se u knjizi “Šekular i Šekularci od pomena do 1941.” akademik dr Miomir Dašić, koji piše:”U šekularske granice spada i selo Rovca, jer njegovo stanovništvo, uglavnom, pripada šekularskom plemenu. Zbog toga manje-više svi autori koji su se u pisanju doticali Šekulara i Rovca su ubrajali u šekularska naselja. Tako Miloš Velimirović pored Rovaca u šekularska naselja čak ubraja i Kalud-ru. Ali mi za Kaludru ne vidimo razloga da se ubraja u šekularska naselja, iako je razgranato bratstvo Babići u ovom selu porijeklom iz Šekulara, od Ćet-kovića. R. Kastratović takođe ubraja Rovca u šekularska naselja. Autor ove monografije je izričit da je selo Rovca „plemenski pripadalo Šekularu". R. Vešović kaže da je stanovništvo Rovaca „novijeg porijekla" i da je preselje-no iz Šekulara. B. Lalević - I. Protić takođe Rovca ubrajaju u šekularska naselja, konstatujući da većinu njegovih stanovnika čine Drobnjaci. Zanim-ljivo je da G. Brakočević u svojoj knjižici o Šekularu, u priloženoj mapi, nije u granicama Šekulara označio Rovca, mada piše da su im šume i plani-ne zajedničke. To što neki autori ne ubrajaju Rovca u šekularska naselja, do-šlo je otuda što je ovo selo poslije razgraničenja Crne Gore i Turske na osno-vu odluka Berlinskog kongresa (1878) ostalo u turskoj granici. Poslije oslobo-đenja Beranskog kraja ispod Turskog carstva (1912), Rovca su ostala admini-strativno vezana za beranski srez, a Šekular je ostao u andrijevičkom srezu. S obzirom na to da, uglavnom, tri četvrtine stanovništva sela Rovaca je šekularskog porijekla, i M. Barjaktarović se priklonio onim autorima koji ga smatraju da pripada Šekularu. Nema sumnje da svojinski odnosi - zajedničke planine, šume i drugi oblici plemenske svojine (komunice, vode i dr.) bili os-nova za povezivanje Šekularaca i Rovčana u organizaciju plemena. Takvih poja-va je bilo i ima ih i na drugim prostorima. Na sličan način, na osnovu zajed-ničke zemlje („komuna") grupisana su bratstva, na primjer i u Lješanskoj na-hiji, u pleme. Rovca se prvi put pominju pod imenom Borovci u turskom popisu Defteru za Skadarski sandžak, iz 1484/85. godine. Borovca je upisano opširan defter tek formiranog Skadarskog sandžaka kao selo u nahiji (župi) Budim-lja. Po redu upisanih sela ono dolazi iza sela Šekular i Papren(t)ište (današnje Navotina i Marsenića Rijeke sa selima Paprentinice) u istoj nahiji. Pod istim imenom Borovca se javlja u defteru Skadarskog sandžaka iz 1582/83. godine. Poslije toga, sve, 19. vijeka, ovo selo ne spominju pisani izvo-ri. Pod imenom Rovca, spomenuo ga je Milan Đ. Milićević u svom članku o Va-sojevićima 1867. godine. Međutim, u pojedinim dokumentima ime sela Rovaca sretamo i nešto ranije. 

Zašto se selo u početku zvalo Borovci ili Borovca čini se da objašnje-nje nalazimo u tri lokaliteta - toponima u ataru današnjih Rovaca: Borova glava (brdo obraslo borovinom između Rovaca i Kaludre), Ravno borje (veća po-vrš između Rovaca i Ćetkovića) i Borje (strana, uzbrdica iznad sela prema rovačkim Brdima). Ovi toponimi jasno govore da su nazive dobili po borovoj šumi, koje i danas ima na tim terenima, a koje je u srednjem vijeku, kada se ona nije bezgranično sjekla, krčila - kao što je to činjeno kasnije, naročito u 18. i 19. vijeku za izgradnju kuća, staja, dobijanje luča za potpalu vatre i o osvjetljavanju prostorija, kao i njiva i livada - bilo mnogo više. I Rovca su u srednjem vijeku pri-padala Černim Gorama, planinsko-brdskom kraju između župe Budimlje i Plav. Budući da je borova šuma iskrčena iz užeg atara sela onda je od ranijeg imena ostalo samo njegov dio - Rovca (Rovci). Ali to je samo jedna od pretpostavki imena Rovca.

Ne postoje, međutim, nikakvi drugi pisani podaci o postanku imena Rovaca osim dva spomena u turskim dokumenatima i tumačenjima narodne tradicije, predanja. Naime, narodno predanje, koje je zabilježio R. Vešović prije sedam decenija (Pleme Vasojevići), kazuje da je tu ranije bilo „po susjed-nim stranama" pasište, „na kojemu su ržaničke ovce lako rovile travu pod snijegom". Otuda je od rovenja (glagola roviti) i nastalo ime Rovaca. Sma-tramo da ovo predanje ne rješava pitanje etiologije imena Rovca, iako može izgledati logičnim. Postoji i druga slična legenda. I po njoj selo je dobilo ime, jer su tu u snijegu „rovile mazge Janka Hunjadija", koji je poslije poraza na Kosovu (1448) bježao pred Turcima uz Rugovu i preko Šekulara navodno ka Lijevoj Rijeci i Zeti. Predanje govori i o tome da je Jankova pratnja tada zakopala „blago" u mjestu zvanom Šejkovac, u Brdima iznad Rovaca. 

Ime Rovca etimološki podsjeća na istoimeno ime plemena i oblasti Rovca (u slivu rijeke Morača). I ova šekularska (beranska) Rovca su" str-movit predio - ima urvina, jaruga i rovina. U leksici plemena Rovčana (mo-račkih) ima više toponima vlaško-romanskog porijekla. U Vlaškoj – Rumu-niji postoji slično ime polju i selu - Rovine (mjesto pogibije Marka Kra-ljevića 1395. godine). Dakle, ime Rovca moglo je biti izvedeno i od romansko-vlaške osnove (lat. Ruina, tal. rovine = značenja; razvaline, urvina, razvaljena zemlja). U ataru sela Rovaca, na lijevoj strani Potoka, postoji i mjesto Ur-vine. Stoga se može tvrditi da to čini i etimološku osnovu imena Rova-ca. Dakle, ime Rovca moglo je nastati i prije nego je riječ „Bor" izostavljena iz prvobitnog naz Bor(ovca). 

Sve do sedamdesetih godina 20. vijeka, dok nijesu otkriveni katastarski popisi - defteri Skadarskog sandžaka iz 1484/85. godine i 1582/83. godine - u is-torijskoj i etnološkoj nauci se smatralo da je selo Rovca novijeg datuma na-stanka. Tako Lalević i Protić početkom 20-tog vijeka saopšta: da je selo „postalo pre sto i nešto više godina a pre toga je bilo, kažu imanje sela Ržanice". I R. Vešović, na osnovu predanja koje je čuo, kaže da o ovom selu „ne-ma ranijih spomena i predanje ne govori da je kad bilo ovdje kakvog naselja". Me-đutim, pomenuti izvori turske provinijencije jasno govore da je ovo selo posto-jalo u 15. vijeku, da je nastalo prije nego je upisano u defter Skadarskog sandža-ka 1484/85. godine, kada je imalo 11 kuća, od toga 3 samačke (bećarske). Domaći-ni kuća su upisani ovim redom Novak, sin Druga (ili Draga); Radosav, njegov brat; Radešin, njegov brat Melko, sin Radiča (Radičev); Božidar, sin Radka (Radkov); Radosav sin Stojana (Stojanov), Radenko, njegov brat; Vukota, sin Stojka (Stojkov), Radešin, sin Radena (Radenov); Dobrašin, siromah, i Radič, sin Radonje.

Prvi upisani Novak, sin Druga (popisivač je možda pogrešno upisao ime Draga - M. D.), vjerovatno je bio starješina sela. Jer, turske admini-strativne vlasti su nalagale da se u svakom selu prvo upiše starješina, pa redom ostali nosioci domaćinstva. Borovci(ca) je bilo jedno od najmanjih se-la u župi Budimlja, odnosno - nahiji Budimlja. S ovog sela su onda bila manja u ovoj nahiji: Gošin sa 4 kuće (ime ovog sela se nije sačuvalo, te ga nije moguće ubificirati); Din (Dijn) sa 8 kuća i sa po jednom bećarskom i udovičkom (mo-glo bi biti Dinje na Polici); Črglavina (Čeoča Glava, zaselak Trešnjeva ili Trepče) sa 7 kuća i po jednom bećarskom i udovičkom. Onda je u susjednoj Kaludri upisano 17 domaćinskih, 4 bećarske i 2 udovičke kuće.

 

Bilo je zaduženo sljedećim obavezama, davanjima prema državi, odno-sno sultanu: sa 275 akči ispendže, 5 tovara pšenice, odnosno 150 akči, 2 tova-ra raži - 40 akči, trave i ovsa 16 tovara - 160 akči; 2 tovara trosa - 40 ak-či, 10 akči na bašte, 9 akči na košnice, 4 akči na prasad, resum na sijeno - 40 akči i 16 akči drvarine... Ukupna davanja 8 domaćinskih kuća i 3 samačke godišnje iznosila su u novcu 744 akče. Svaka kuća sela Borovca, uključujući i samačke (bećarske), kao i u svim drugim selima Budimljanske i drugih nahija Skadarskog sandžaka, plaćala je godišnje po 28 akči na ime ispendže (udovičke su plaćale 6 akči ispendže). Ovaj carski porez nije bio veliki, ali se od druge polo-vine 16. vijeka i on, kao i druga davanja, naglo uvećavao. Stanovništvo Ska-darskog sandžaka najvećim dijelom je imalo filurdžijski status. Status fi-lurdžija imali su i stanovnici Rovaca i Šekulara.Podaci popisa sela Borov-ci(ca) iz 1485. godine dragocjeni su i za sagledavanje ekonomske moći njegovih domaćina, kao i strukture proizvodnje, odnosno gajenja pojedinih kultura. Iz iskazanih naturalnih obaveza i u ovom selu, iako planinskom, osim stočarst-va, bila je za ono vrijeme relativno dobro razvijena zemljoradnja. Inače, zemljoradnja je bila preovlađujuća u selima duž Lima i u donjim dolinama nje-govih pritoka. Od žitarica su gajene pšenica, raž, ječam, proso i ovas. Selo je bilo zaduženo sa 5 tovara pšenice (na 11 domaćinstava, 3 su bila samačka) kao i selo Zaberane (Beran-selo), dok je selo Donja Zagradina (Za-građe) imalo obavezu da daje samo tovar više iako je u njemu živjelo 26 domaćinstava. U Borovcima (Rovcima) gajena je i raž, ovas i proso; bilo je i bašta (za povrće), a gajene su i pčele. Seljaci su bili zaduženi sa davanjem poreza kao prihod san-džak-begu od travarine, drvarine i resuma (doprinosa na sijeno). Turska drža-va je posebno oporezivala domaćine koji su gajili svinje, ali, očigledno, njih nije bilo više od dva-tri, o čemu govori podatak da je (bidat) porez na svinje iznosio svega 4 akče.

O stočarstvu u Borovcima (Rovcima) i njegovoj razvijenosti posljed-njih decenija 15. vijeka može se slutiti samo na osnovu zaduženja na ime visi-ne oporezovane travarine i sijena a donekle i ovsa. Ako se ima u vidu da je selo bnlo obavezno da na ime travarine, sijena i ovsa sandžak-begu plaća 200 akči godišnje, onda proizilazi da su njegovi stanovnici gajili prilično sto-ke. Na to da je ovo selo bilo po stočarstvu bogatije od nekih drugih u nahiji Budimlja upućuju i podaci o cjelokupnom poreskom zaduženju. U popisu turska vlast je iskazivala samo ukupna zaduženja za svako selo, pa tako je urađeno i za Borovca (Rovca), te ostaje nepoznato da li je eventualno pravljena i koli-ka razlika u naplati davanja po ekonomskoj snazi domaćinstva. Samačka (be-ćarska) domaćinstva, kao inokosna, sigurno su bila manje zadužena od osta-lih. Udovička domaćinstva su bila oslobođena drugih poreza, izuzev ispendže koja je bila minimalna (6 akči godišnje).

Prema podacima iz opširnog popisnog deftera Skadarskog sandžaka 1582/83. godine, nahija Budimlja je imala 32 sela. Upisano je i selo Borovci (Rovca) s napomenom da je mezra, a timar je Osmana. Napomena da je selo me-zra, što znači selište, navodi nas na pomisao da je između ovog i ranijeg po-pisa iz 1484/85. godine došlo do raseljavanja stanovništva Borovca (Rova-ca). Razlozi tih demografskih promjena u defteru iz 1582/83. godine se ne navode. Samo je naznačeno da selo Borovca pripada timaru spahije Osmana. Upisane su baštine i obaveze po njima - godišnje od 600 akči. Baštine su na-vedene ovim redom: baština Milka koju drži Radica iz sela Banje (imalo je tada 32 domaćinstva, u popisu iz 1484/85. godine Banja nije spomenuta) čiju je ubifikaciju teško odrediti, baština Radosavova u ruci Vuka Radiča (to znači da je ovaj Vuk bio ranije stanovnik iz mezre Borovca (Rovaca); Po-pova baština, u ruci Petra Vukova, takođe iz pomenute mezre, koju drži po-menuti; baština Nikole u ruci Pavla Radovanovog, od mezre Dragosave (selo Police), sada u posjedu (u ruci) Rustema i Alije.

U vezi sa podacima o baštinama u selu Borovcima iz popisnog defte-ra iz 1484/85. godine, treba reći da su bila poznata imena njihovih ranijih držalaca-vlasnika: Milka, Radosava, popa (ne navodi se njegovo ime) i Ni-kole, koje su držali, svakako, privremeno, ljudi iz sela Banje i Dragosave (sela Police). Zanimljivo je da se kao držaoci baština u Rovcima 1582/83. godine javljaju i dva muslimana (Turčina-Rustem i Alija). Odakle su ova dva muslimana ostaje, međutim, nepoznato. Jer, podaci iz deftera Skadarskog sandžaka iz 1484/85. godine jasno svjedoče da je Gornje Polimlje bilo još uvijek nedirnuto islamizacijom. To potvrđuju i podaci iz deftera iz 1582/83. godine. U etničkom pogledu na cijelom ovom prostoru, kako svjedoče imena popisanih domaćina, živio je isključivo srbski elemenat, pravoslavne vje-re. U socijalnom pogledu to je raja, koja uživa vlaški-stočarski status i plaća filuriju, porez po kući, baštini, uglavnom, u konstantnom godiš-njem iznosu. Taj godišnji porez, filurija, krajem 16. vijeka iznosio je 100 akči po kući, odnosno duplo više nego sto godina ranije.

Na baštinama poresko zaduženje u mezri Borovci iznosilo je 60 akči godišnje.

Kao jedan od ranijih baštinika u selu Borovca bio je i pop, čije ime nije navedeno u popisu. Osim toga, iz deftera iz 1582/83. godine uočljivo je da je se-lo Borovca pripadalo timaru spahije Osmana. U vezi s ovim timarnikom pos-tavlja se pitanje: nije li toponim Osmanove bare uspomena na tog Osmana? Naime, središnji dio Rovaca, koga pretežno čine livade, i danas se naziva Osmanove bare (livade su u vrijeme proljećnih i ljetnih kiša podbarne). Ako ovaj toponim, što nije isključeno, nosi ime po tom timarniku Osmanu iz 1582/83. godine, onda to bi značilo da su Rovca imala svojih stanovnika i to-kom dva naredna vijeka i da su oni održali uspomenu na tog Osmana, nazvavši kompleks livada u selu po njegovom imenu. O Rovcima sve do naseljavanja Šeku-laraca - Dašića i rodova Ćetkovića - krajem 18. i početkom 19. vijeka nemamo podataka.

Već smo ranije rekli da je u susjednom selu Borovca (Rovca) 1485. godine popisano 11 domaćinstava (3 bećarska). Sva imena su, izuzev jednog (Boži-dar) slovenske odnosno srpske osnove. I u susjednom selu Papran(t)ište koje je imalo 54 kuće, imena domaćina su, utlavnom, srpske osnove ili iz hrišćanske tradicije (7 imena, a ime Dmitar se javlja pet slučajeva i to kao očeva). I u ovom selu upisana su tri Olivera, što govori da je ovo ime bilo dosta često i u oblasti Gornjeg Polimlja. Vjerujemo da je davano po Oliveru, velikašu iz doba cara Dušana. Inače, sela Papratnište zauzimalo je prostor današnjih sela Marsenića Rijeke i Navotine, a ime mu se sačuvalo u toponimu Paprat-nice - današnje njive i livade istočno od sela Navotine koje su graniče sa te-ritorijom Šekulara. Selo je bilo relativno gusto naseljeno: 32 kuće porodič-nih, samačkih (bećarskih) 12 i 3 udovičke. Papratnice, inače su sve do sredine 19. vijeka pripadale Šekularu, a selo na ušću Šekularske rijeke u Lim sve do tada se nazivalo Seoštica (Šekularska).

Prema odluci Berlinskog kongresa, selo Rovca je sve do 1912. godine  sudbinu sa ostalim selima u beranskoj kazi. Doduše, seljaci su sve do potpisi-vanja Carigradskog protokola, krajem 1884. godine između Crne Gore i Turske, o povlačenju političke granice od Lima do Mokre i Čakora, gajili nadu da će i njihov atar pripasti Crnoj Gori. Ali, s potpisivanjem pomenutog protokola o definitivnom rješenju granice na sektoru Šekulara, nade Rovačana su bile pokopane. Seljaci Rovaca - 50 kuća sa oko 350 žitelja - bili su slobodni baš-tinici, iako su formalno pravno imali i nekih agalarskih obaveza. Njihov položaj je bio povoljniji i zbog toga što je stanovništvo većinom poticalo od šekularskog plemena koje je imalo istorijski povlašćen status još od po-četka turske vladavine. Osim toga, znatan dio seoskkog atara - jedna tre-ćina bila je zahvaćena i šekularskom komunalnom  linijom.''

 

List Sloboda u dvobroju 863-864 o Rovcima piše: “Prije oko 250 go-dina u brdima, iznad pitome Ržaničke ravnice, na nadmorskoj visini od 1100 metara, započet je novi život, nastala su nova ognjišta. Rovca, selo u planini, u prelijepom ambijentu, naziv je dobilo, kažu stari, po Rovinama gdje su nekada rovile (pasle u snijegu) šekularske ovce. Svještenici Protić i Lalević u knjizi “Vasojevići u turskoj granici“ pišu, da su sadašnja Rov-ca bila ržanička imanja. Naselili su ih plemena: Drobnjaci (Tomovići, Ivovići, Milunovići, Devići, Đorđevići, Nedovići i Radoševići); Vasoje-vići (Kikovići i Vulevići) i Šekularci (Dašići). Kroz ovo selo, udaljeno 13 kilometara od Berana, protiče Rovački potok, koji se direktno uliva u Lim. Iako po broju stanovnika malo, dalo je četiri doktora nauka i više od deset visokoškolaca. 

Krivudavim, strmim, do pola makadamskim, a onda asfaltnim putem, stigli smo u Rovca, gdje se vrućina znatno manje osjeća. Pogled na beransku kotlinu kao iz snova, selo kao iz bajke, gostoljubivost ljudi, spremnost da kažu sve, i lijepo i ružno. Sada u Rovcima živi oko 40 domaćinstava. Ve-ćina od njih sagradilo je kuće dolje u ravnici, na Lisijevom polju, tako da je sve manje mladih u selu.”  

O Rovcima Radovan Bakić u knjizi “Gornje Polimlje” piše: “Selo u širem obodu Beranske kotline na istoku i u zoni desnog sliva Lima povr-šine 8,43 km . Dobilo je ime po riječi ,,rovanje", koja je po predanju došla od rovanja snijega od strane ovaca pri traženju hrane (R. J. Vešović, 1935.). Starijeg je postanka, a turskim popisom iz 1485. godine navedeno je pod ime-nom Borovci sa 11 kuća, od kojih su 3 kuće bile bećarske (M. Dašić, 1986.). Smješteno je uglavnom između Rovačke glave (1.181 m) i Šajkova krša (1014 m) na istoku, odnosno sela Kaludre; Đevojačkog krša na sjeveru; Pešteri (1.230 m), Borja (1.216 m ) i Crnog vrha (1.465 m) na zapadu i Sjekire (1.456 m) i Jankove glave ( 1.567 m ) na jugu. Sa Beranama je u pravcu sjeverozapada povezano lokalnim putem dugim oko 7 km. Glavni djelovi sela su na visinama 1000 do 1100 m.n.m. Ima oštriju župsku klimu. Glavni vodni tokovi u selu su Bijedanj i Rovački potok. Bogato je izvorima i brojnim potocima čije se vode koriste za navodnjavanje i vodosnabdijevanje sela.

Glavni djelovi sela su: Luke u donjem kraju i Vajmeši u gornjem kraju se-la. Pripada razbijenom tipu sela, a nastalo je u krčevinama. Uvijek je bilo poznato po stočarstvu, zemljoradnji i voćarstvu. U toku druge polovine XX vijeka selo je elektrificirano, u njemu su građene nove kuće, lo-kalni vodovodi i rekonstruisani putevi. I pored toga, ovaj ga period ka-rakteriše po depopulaciji i demografskom starenju. Njegov ukupan broj stanovnika sa 244 u 1948. smanjen je na 110 u 1991. godini (1953. god. 251; 1961. god. 246; 1971. god. 222; 1981. god. 194 ). Prema popisu 1991. godine za Crnogorce se izjasnilo 103 ili 93,6 %, Srbe 6 ili 5,5 % i Jugoslovene 1 ili 0,9 % ukupan broj stanovnika selo. Po popisu 2003. godine selo je imalo 105 stanovnika (49 ili 46,7% Srba, 43 ili 41,0% Crnogoraca a 13 lica se nije izjasnilo).”   

 

 

Pošto o ovoj školi nema sačuvanog ljetopisa korišćene su pored arhive škole u Donjoj Ržanici i knjige Dušana Vuletića “Polimske svjetiljke” i Miomira Dašića “Šekular i Šekularci od pomena do 1941”.  

Dušan Vuletić o školi piše:“Do 1923. godine rovački đaci učili su u Donjoj Ržanici, a otada je i u ovom selu otvorena škola, ali je bila u sastavu Donjoržaničke. Broj đaka od početka nije prelazio 20.

Prvi učitelj bio je Milovan Ivović. Škola nije imala svoje zgra-de, već se radilo u privatnim kućama i prije i poslije rata, sve do 1959. godine. U periodu između dva rata ređali su se ovi učitelji: Milovan Ivović, Ljubomir Deletić, Ljubomir Perović, Luka Pajković i Ljubo Lekić. U toku rata škola nije radila. Poslije oslobođenja Gornjeg Po-limlja, u jesen 1944. godine, Rovčani su bili među onima koji su još te godine organizovali rad škole. Te školske 1944/5. učiteljica je bila Stanuša Vukićević. Zatim sleduju, do 1962. godine: Ljubo Ivović, Jo-vanka Aković, Novak Dević, Velimir Milošević, Milanka Božović, Mihailo Barjaktarević (vrlo karatko), Radmila Vukićević i Vladimir Popović. Broj đaka od 1944. godine kretao se, postepeno rastući, od 20 do 39. Najznačajniji datum Rovačke škole je dobijanje prvi put svoje školske zgrade. Na tome se radilo još od 1957. godine, ali tek dolaskom učitelja Vladimira Popovića - iz Budimlje realizacija ovoga značajnoga posla za život škole krenula je brže. On se veoma angažovao oko ovoga i uopšte u kulturno prosvjetnom i političkom radu u selu.

 

 

Nastava u novoj školi počela je 1. novembra 1959. godine i taj da-tum Rovčani su svečano proslavili 11. decembra. Od 1962. godine škola postaje područno odjeljenje matične škole u Donjoj Ržanici. Otada do 1968/9. godine učitelji su bivali: Novak Kuburović, Radule Kljajić, Dušan Jolić i Stanko Barjaktarović. Broj đaka kretao se oko 30.  

O razvoju prosvjete u Rovcima akademik dr Miomir Dašić, inače ro-đen u ovom selu iz kojeg je poniklo šest doktora nauka, u knjizi ,,Šekular i Šekularci od pomena do 1941.“ piše: ,,Prvih deset godina rada ove škole, sve do otvaranja škole u Donjoj Ržanici, u njoj su učili, doduše rijetki, i đaci iz Rovaca, a bilo ih je i iz Kaludre - sela sa turske teritorije. Đaci iz Rovaca su prelazili tursko-crnogorsku granicu s dosta rizika zbog udaljeno-sti, zimske neprohodnosti usljed visokog snijega, a često i zbog smetnji koje su im činili korduni sa karaula na Jankovoj glavi i Pešteri. Iz tih razloga. malo je rovačkih đaka pohađalo ovu školu kao najbližu. Kada su turske vla-sti početkom 20. stoljeća dozvolile otvaranje osnovne škole u obližnjem selu Donjoj Ržanici, nju su masovnije završili i đaci iz Rovaca. Trajalo je to, s prekidom za vrijeme austrougarske okupacije, sve do 1924/25. školske godine, kada je i u selu Rovcima otvorena osnovna (četvororazredna) škola. Zgradu i prostrano dvorište kupili su sami seljaci iz samodoprinosa, a učitelja i školski inventar finansirala je država, odnosno Ministar-stvo prosvjete Kraljevine Jugoslavije. Prvi učitelj u Rovcima bio je Velimir Deletić, iz Gračanice, a poslije njega dvije školske godine učitelj Ljubo De-letić-Lošo, rodom iz Mezgala. Njega je naslijedio učitelj Luka Pajković, ro-dom iz sela Lušca, a potom Ljubomir Dević iz Donje Ržanice. Od otvaranja pa do Aprilskog rata 1941. godine, u sva četiri razreda u ovoj školi je godi-šnje učilo 20-25 đaka.

Đaci iz imućnijih porodica iz Rovaca su, između dva svjetska rata, nastavljali školovanje u Učiteljskoj školi i Gimnaziji u Beranama. Prvi fakultetski obrazovan čovjek iz ovog sela bio je Ilija Kiković, pravnik. Učiteljske diplome su stekli: Anto Tomović, Vučko Tomović i Milovan Ivović. Studirao je pravo Milić Kiković. Prvi inženjer-tehnolog postao je Sekula Kiković. U godinama uoči Drugog svjetskog rata na pravu su diplomi-rali Milisav Dašić i Vučeta Dević. Aprilski rat 1941. godine prekinuo je gimnazijsko školovanje Milunki i Novu Kiković, a studije prava Batriću Ki-koviću. Takođe, rat je zatekao Ljubomira Ivovića na svršetku pete godine Bogoslovske škole na Cetinju, a gimnaziju je završio njegov brat Drago Ivo-vić, koji se odlikovao pismenošću. Rovca su spadala u rijetka sela Beranskog kraja uoči Drugog svjetskog rata, koje je, srazmjerno broju stanovnika, imalo zavidan broj srednjoškolaca, studenata i fakultetski obrazovanih ljudi.

Školovanje na zanatima, mada znatno manje, u srednjim školama i na fakultetima, predstavljalo je najznačajniji kanal pojedinačnih migracija iz Šekulara i Rovaca. Masovno školovanje u Crnoj Gori bio je otvoreni demo-grafski ventil za odliv viška stanovništva koje nije imalo mogućnosti da se zaposli i rješava svoj egzistencijalni status u svojoj sredini. To je bilo vidno i u Šekularu i Rovcima, gdje se, osim nekoliko učitelja, nijedan svršeni srednjoškolac i fakultetlija nije imao gdje zaposliti. No, ovu migraciju ni-je registrovala zvanična statistika, pošto redovni popis, koji je trebalo da se izvrši 1941. godine, zbog rata nije mogao biti obavljen, a prilikom po-pisa 1921. i 1931. godine, starješine domaćinstava su svoje đake, studente i članove na strani, prikazivali kao da su još u Šekularu i Rovcima.

Osnovne škole u Šekularu i Rovcima učinile su mnogo da se do Drugog svjetskog rata obuhvati gotovo sva muška djeca školovanjem, a znatan broj i ženske djece. To je imalo uticaja i na podizanje kulturnog nivoa stanovništ-va u šekularskom kraju. Ove osnovne školske institucije će, naročito posli-je Drugog svjetskog rata, dati značajan doprinos, posredstvom svog podmlat-ka, obrazovanju, nauci i kulturi… “

 

 

 

Mjesto zvano ,,Ivovo brdo“ 

 

(Tu su se održavali zborovi i donosile odluke od interesa za Rovca, 

a u ovoj kući je godinu dana bila smještena i škola, školske 2004/05. 

Kuća je inače vlasništvo Stanka Ivovića.)