SPOMENICI KOJE JE PODIGLO UDRUŽENJE SAMOSTALNO I U SARADNJI SA POTOMCIMA I POŠTOVAOCIMA DOBROVOLJACA DO 1918.

Udruženje je u proteklom periodu opravdalo svoje postojanje, jer je uz pomoć šire društvene zajednice i mnogih dobrotvora i poštovalaca obnovilo i podiglo veliki broj spomenika i spomen obilježja:

1. 1997. godine podignut je spomenik poginulim borcima Vasojevićke brigade koji su na Štedimu 1912-te sahranjeni. Njihovi zemni ostaci sahranjeni su kod manastira Đurđevi Stupovi;
2. 1998. godine podignut je spomenik Poličkim ustanicima i vojnicima Druge Srpske armije, koji su umrli prilikom povlačenja 1915. godine, a spomenik je podignut kod crkve Svete Trojice na Polici;
3. 2003. godine podignut je spomenik borcima Rudeške bitke, u kojoj su ustanici Vasojevićâ na čelu sa vojvodom Miljanom Vukovim Vešovićem porazili tursku vojsku predvođenu Selim-pašom. U bici je poginulo oko 2 000 Turaka, među kojima i Selim-paša i njegov sin Ibrahim-beg (Selim-pašu je posjekao Stefan Ćorac iz Dapsića). U borbi je poginulo i 300 ustanika;
4. 2005. godine podignut je spomenik nad grobom junaka i stotinaša Ili-Petra Stijovića u saradnji sa mještanima sela Crvsko i Đalovići. Ili–Petar Stijović je poginuo 1861-ve u proboju 300 Vasojevića prema Srbiji, a naš Odbor jednom godišnje posjećuje njegov grob, koji održava mještanin sela Crvsko Slavko Maslak;
5. 2006. godine obnovljen je spomenik Kralju Aleksandru Prvom Karađorđeviću (1888-1934) u Tifranskoj klisuri, kod Donjeg Zaostra, na starom putu Berane-Bijelo Polje. Kralj Aleksandar Prvi Karađorđević je put uradio 1929-te i srbski narod Vasojevićâ mu je u znak zahvalnosti 1929. godine podigao spomenik;
6. 2008. godine podignut je spomenik učesnicima Donjoržaničke bune, kao i svim poginulim u ratovima protiv Turaka sa područja Donje Ržanice, Kaludre, Zagorja, Rovaca i Donjih Luga. Spomenik je podignut na Donjoržaničkom groblju;
7.  2011. godine podignut je spomenik popu Josifu Popoviću Mihajloviću (1810-1865), plemenskom kapetanu Donjih Vasojevića. Spomenik je podignut kod crkve Svete Trojice na Polici u saradnji sa Crkvenim odborom - Polica;
8. 2011. godine podignut je spomenik Kaludarskoj buni iz 1912. godine kod Osnovne škole u Kaludri, zajedno sa mještanima Kaludre;
9.  2000. godine podignut je spomenik poginulim borcima Vasojevićke brigade, koji su na Štedimu 1912-te pokopani. Njihovi zemni ostaci preneseni su i sahranjeni 1998-me kod manastira Đurđevi Stupovi u Beranama;

 Spomenik poginulim borcima Vasojevićke brigade  kod manastira Đurđevi Stupovi u Beranama

 Na spomeniku su uklesane sljedeće riječi:

''Ratnici 1912. g. koji su poginuli na Štedimu
Vinicka: Vukićević A. Jovan, Dabetić N. Vukajlo, Dabetić N. Vuksan, Zečević Z. Mileta, Zečević M. Nikodin, Zečević V. Veko, Ivanović P. Radun, Lalić L. Ivan, Saičić G. Mirko, Ćeranić P. Rade, Džiknić F. Veličko, Džiknić M. Veko; Buče:Golubović M. Aleksandar-Leko; Pešca: Nedić T. Jevrem; Petnjik: Barjaktarović P. Lakić, Barjaktarović M. Risto, Barjaktarović A. Novo, Barjaktarović J. Miro, Barjaktarović I. Ljubomir, Babović O. Milonja, Babović M. Radota; Budimlja: Babović Mileta; Polica: Obadović L. Petar; Kaludra: Ralević Obrad Spomenik podigoše njihovi potomci 12. jula 2000.''

Mitropolit Crnogorsko-primorski Amfilohije je tim povodom, odobravajući podizanje spomenika iznad manastira Đurđevi Stupovi, napisao: ''Ovdje počiva 30 srbskih ratnika. Zakleše se Bogu i pričestiše se u hramu Đurđevi Stupovi i položiše živote za svoju vjeru i otačastvo na Štedimu 28. oktobra 1912. godine. Preniješe ih u manastir Đurđevi Stupovi i spomen podigoše njihovi blagodarni potomci''.

Dana 1. marta 1997-me, a na sjednici Udruženja, izabrana je Komisija za njegovanje balkanskih dobrovoljačkih ratnih tradicija u sastavu: Dragomir Mijatović, predsjednik i članovi prof. dr Dragomir Kićović, Božidar Zonjić, Miloš Barjaktarović i Duško Šekularac. Na sjednici je donesena odluka da se obiđu grobovi poginulih srbskih vojnika i drugih dobrovoljaca, a podržan je i predlog potomaka poginulih na Štedimu iz Vinicke i Petnjika da se njihovi preci sahrane kod manastira Đurđevi Stupovi. 

Prva redovna sjednica komisije za njegovanje ratnih dobrovoljačkih tradicija za Andrijevicu i Berane održana je 9. maja 1997. Razgovaralo se o izgradnji spomen obilježja poginulim dobrovoljcima na prevoju Štedim (kota 2272 m), koji su poginuli prilikom oslobađanja Metohije, oktobra 1912. godine, a donesena je i odluka o obilasku spomenikâ, spomen obilježjâ i grobova poginulih ratnika.
Potom je na inicijativu građana Vinicke i Petnjika održan sastanak kojem su prisustvovali potomci poginulih boraca na planini Štedim 1912. godine i formiran je odbor u sastavu: Vujadin Mujo Džiknić, predsjednik i članovi Nikola Ivanović, Jovan Zečević, Radun Barjaktarović, Miloš Barjaktarović, Boško Barjaktarović i Vojislav Babović.

 Štedim, Laz, 12.07.1997.

 Delegacije Udruženja iz Vojvode Stepe i Berana posjetili su zajedno
manastirsko groblje, gdje se nalaze spomenici vojvodi Gavru Vukoviću (lijevo),
Trifunu Miloševom Vukoviću, junaku iz Đulića kod Andrijevice (u sredini) i 
stotinašu Dmitru Jovančeviću i kapetanu Radulu Joksimoviću, koji su podigli
njihovi potomci (desno). Na manastirskm groblju nalazi se i Spomenik poginulim
borcima Vasojevićke brigade kod manastira Đurđevi Stupovi u Beranama

Tadašnja crnogorska vlada preko Lakića Vojvodića pristupila je u Donjim
Vasojevićima organizovanju dobrovoljačkih bataljona. Tom prilikom formirano je šest
bataljona, njihovi komadanti su bili: Poličkog – Vukota Pantović, Budimskog - Vuko Dabetić, Donjoržaničkog – Simo Čukić, Bučičko-viničkog – Milo Saičić, Lužačkog - Marijan Vuković i Gornjoseljskog – Tomaš Pešić. 
Bataljoni su nosili crnogorske ratne zastave i barjake. Na dan objave rata Turskoj bataljoni su bili na okupu i držali turski garnizon u Beranama u opsadi. Bataljoni su odmah stavljeni pod komandu vojvode Lakića Vojvodića, koji je preko Avra Cemovića sprovodio sva naređenja na teritoriji Beranske nahije i Donjih Vasojevića.
Svi dobrovoljački bataljoni iz Beranske nahije ušli su u sastav Istočnog odreda, odmah poslije oslobođenja Berana, komandant Istočnog odreda Janko Vukotić je svojom naredbom od dobrovoljačkih bataljona formirao 18. oktobra 1912. Beransku brigadu, koja je imala oko 3 200 boraca. Za komadanta brigade postavljen je brigadir Avro Cemović. 
Istočni odred zatim nastavlja združene operacije prema Metohiji. Jedinice su nastupile u tri pravca. Pokret jedinica otpočeo je uveče 18. oktobra. Pravcem Berane-Rožaje-Peć nastupala je Beranska brigada, čije su jedinice 26. oktobra oslobodile Rožaje, a 28. oktobra vodile borbu na Štedimu, gdje su imali brojne žrtve. Kod Štedima je u sastav ove brigade došao Gornjoseljski bataljon. Pravcem Berane-Morka-Rugova-Peć nastupa glavnina Istočnog odreda. Na tom su pravcu ranije 16. oktobra, Velički i Šekularsko-trebački bataljon poslije žestokih borbi osvojili utvrđene turske karaule.
O ovim događajima piso je i Mitar Đurišić koji kaže: ''Kad je Beranska brigada pristigla na Turjak, tri bataljona su upućena ka Rožaju, a tri ka Gornjem Bihoru da bi razoružali mjesno stanovništvo. Bataljoni upućeni ka Rožaju zadržani su na oko pet kilometara od naselja. Nije bilo jasno kakvim snagama neprijatelj tu raspolaže, pa je komadant brigade tražio od komadanta odreda da jedan bataljon iz glavnine uputi ka Štedimu, kako bi brigada mogla da raščisti situaciju u Rožaju. Međutim, bojazan od jačeg otpora kod Rožaja pokazala se nepotrebnom pošto su se turske snage 24. oktobra poslije kraće borbe povukle. A na insistiranje da mu se pošalje pojačanje ka Štedimu, komadant odreda je odgovorio da je brigada dovoljno jaka da svoj zadatak sama izvrši. Pri tom je izrazio nadu da će ona 28. oktobra izbiti na Štedim. Takođe je naglasio da jedinice ne treba da se zadržavaju po selima oko Rožaja, jer će se stanje tamo lako regulisati kad padne Peć. Komadant brigade tada je uputio dio svojih snaga ka Žabljaku i Podgoru i dio ka Štedimu. Bučičko-vinički bataljon se neoprezno kretao i na Štedimu je naišao na zasjedu, od čije je iznenadne vatre pretrpio znatne gubitke. Ipak, angažovanjem ostalih snaga brigade neprijatelj je brzo otjeran. Tako je brigada 29. oktobra izbila u rejon sela Cni Vrh. U to vrijeme su i brigade iz glavnine odreda stigle na liniju Liplje - Peklen, pa je odred tako zauzeo dominantne položaje sjeverno i sjevernoistočno od Peći.''

 Članovi Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918., njihovih potomaka i poštovalaca Berane
sa potomcima junaka poginulih na Štedimu 28.10. 1912. kod njihovih grobova na Štedimu

Na fotografiji su: Ćeranić Milivoje-Muro, Džiknić Vujadin-Mujo, Mijatović Dragomir-Drago, Vujović Milenko, Vukićević Miomir-Cago, Zečević Miomir, Bogavac Dragan, Barjaktarović Novo, Vukićević Miroslav-Miko, Barjaktarović Miloš, Guberinić P. Radomir, Barjaktarović Stanko, Barjaktarović Vukašin, Barjaktarović Milan-Milo, 
Barjaktarović Dragić, i drugi ...

Međutim široj javnosti nije poznato gdje se nalazi planina Štedim. 
O tome Miodrag-Bago Barjaktarović, član Udruženja od osnivanja, u knjizi ''Ljudske sudbine'', Berane, 2009., piše: 
''Štedim se nalazi na sredokraći između Rožaja i Peći. Na Štedimu u boju protiv Turaka i Arnauta, 28. oktobra 1912. poginulo je 30 dobrovoljaca (Donjovasojevićke) Beranske brigade. Nakon petočasovne borbe neprijatelj je slomljen i protjeran prema Peći''. 
On opisuje kako su prenesene kosti sa planine Štedim i sahranjene u manastirskom groblju kod Đurđevih stupova: ''Nakon 85 godina od boja na Štedimu prvi put organizovano i masovno nas 29 potomaka i poštovalaca ratnih dobrovoljaca, 12.1997. jula- na Petrovdan, sa sedam terenskih putničkih vozila uputismo se iz Berana preko Rožaja na Štedim. Vodič nam je bio Rustem Ljajić, iz Kaluđerskog laza. Veoma nepogodnim putem, preko brojnih potoka, stigli smo na obronke i pašnjake Štedima.'' 
On opisuje ovako planinu Štedim. ''Štedim je visoravan, prosječne nadmorske visine oko 1880m, prečnika oko 3 km, ispresijecana blagim dolinicama, sa mnoštvom bistrih izvora i potočića.'' 
Kako Barjaktarović opisuje stanje arnautskih-šiptarskih, a kako dobovoljačkih grobova? ''Šiptarski grobovi okrenuti prema jugu, ograđeni su i njegovani od njihovog stanovništva. Mramori dobrovoljaca crnogorske vojske su povađeni davno, a humke skoro zarasle sa travom i zemljom u istoj ravni...''
Prenošenje kostiju poginulih dobrovoljaca na Štedimu organizovano je 12. jula 1997. U ime Udruženja prisustvovali su Radomir P. Guberinić, Dragomir Mijatović, Miodrag Barjaktarović Bago i drugi članovi.. Učesnici u ovoj akciji bili su potomci poginulih dobrovoljaca i uz pomoć Udruženja posmrtni ostaci su sahranjeni na uzvišenju iznad manastira Đurđevi Stupovi 12. jula 1997. godine, gdje im je podignut spomenik i ispisana imena poginulih ratnika. Spomenik je otkrio predsjednik Opštine Sveto Mitrović, koji je biranim riječima evocirao uspomene na ratni put brigade. 
Ovo je, kako piše Radomir Guberinić, bila prva akcija podizanja spomenika na teritoriji opštine Berane, u organizaciji Udruženja.

2. 1998. godine podignut je spomenik Poličkim ustanicima i ratnicima poginulim do 1918. godine i ratnicima Prve Srpske armije, umrlim na Polici 1915/16 godine. Spomenik je podignut kod crkve Svete Trojice na Polici;

Spomenik Poličkim ustanicima i vojnicima Prve Srpske armije, koji su umrli prilikom povlačenja 1915. godine

Dana 13.jula 1998., u organizaciji Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918., njihovih potomaka i poštovalaca Berane i sekcije Polica, podignut je spomenik Poličkim ustanicima i vojnicima Prve Srpske armije, koji su umrli prilikom povlačenja 1915. godone, a spomenik je podignut kod crkve Svete Trojice na Polici. Zemni ostaci petorice srbskih vojnika su ekshumirani i sahranjeni u zajedničkoj spomen-kosturnici. Skup na Goraždu je održan na platou kod crkve Svete Trojice na Polici. Prisutne građane, sveštenstvo i monaštvo manastira Đurđevi Stupovi, članove Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918., njihovih potomaka i poštovalaca, pozdravio je u ime organizatora Dragomir Drago Mijatović, profesor istorije i Dmitar Stijović, raniji predsjednik opštine Berane, a spomenik je otkrio Ljubomir Babić,103-godišnji stari ratnik iz sela Kaludre. Potom je profesor Dušan Vuletić, književnik i publicista, govorio o vjekovnoj borbi Poličana za slobodu.

Odboru za proslavu su stigli brojni telegrami, među kojima izdvajamo pozdravni telegram grupe Poličana iz Beograda, na čelu sa nekadašnjim predsjednikom opštine Berane Milenkom Pantovićem, koji glasi:

''Udruženju ratnih dobrovoljaca 1912-1918., njihovih potomaka i poštovalaca Berane

Ko slavi svoje pretke i sâm zaslužuje da ne bude zaboravljen.
Vama iz Udruženja pripada velika zahvalnost.
Na najljepšem mjestu spojeni su čovjek i kamen, crkva i pismo, znamenje za 
nezaborav i srećna budućnost.
Neka vam je sa srećom potomci slavnih predaka.''

Na spomeniku je natpis koji glasi:

''Poličkim ustanicima i ratnicima poginulim do 1918. godine i ratnicima I Srpske armije umrlim na Polici 1915/.16. godine.''

Na kraju je izveden kulturno-umjetnički program uz strune gusala i narodno veselje.

Članovi Udruženja i predstavnici Poličana 5. jula 1998. prisustvuju ekshumaciji zemnih ostataka srbskih vojnika, koji su sahranjeni u zajedničkoj spomen-kosturnici, gdje im je spomenik podignut kod crkve Svete Trojice na Polici.

3. 2003. godine podignut je spomenik borcima Rudeške bitke iz 1862., u kojoj su ustanici iz Vasojevića, na čelu sa vojvodom Miljanom Vukovim Vešovićem, porazili tursku vojsku predvođenu Selim-pašom. U bici je poginulo oko 2 000 Turaka, među kojima i Selim-paša i njegov sin Ibrahim-beg. Selim-pašu je posjekao Stefan Ćorac iz Dapsića. U borbi je poginulo i 300 ustanika.

 Spomenik junacima Rudeške bitke, koje je podiglo Udruženje 2003.

O Rudeškoj bici pisali su mnogi, a mi ovdje prenosimo ono što je o njoj napisao primarijus doktor Milenko Vujović.

150 GODINA RUDEŠKE BITKE
(Bojevi na Polimlju, Previji, Rudešu i Polici.
Plan Omer-paše o ugušenju ustanka u Vasojevićima)

Krizu u Hercegovačkom ustanku najvećim dijelom je izazvala Austrija, a produbila je tu krizu i svađa knjaza Nikole i Mirka Petrovića sa vođom ustanka Lukom Vukalovićem. Međutim, kada su zvanični krugovi sa Cetinja vidjeli da Hercegovački ustanak upada u kritičnu fazu, u februaru 1962-ge je donesena odluka da se ustanicima pruži znatno veća pomoć. Otpočele su čarke koje su prerastale u sve veće sukobe. U Krnjicima u Skadarskoj krajini početkom proljeća 1862. godine poraz Turaka bio je potpun: 1 200 Turaka izbačenih iz stroja, među kojima i 514 zarobljenih. Poslije toga „nije bilo više sile koja bi Tursku spriječila da Crnu Goru napadne“. Ustanak u Gornjem Polimlju je ostao bez unutrašnjih kriza. Ustanici Donjih Vasojevića bili su organizovani po uzoru na crnogorsku vojsku. Oni su činjeli veći dio vasojevićkog odreda, pod komandom vojvode Miljana Vukova, čiji je zadatak, pored ostalog, bio i da podstrekava ustanak u Novopazarskom sandžaku i uspostavlja direktne kontakte sa Srbijom. Omer-paša je uočio veliki strategijski značaj Vasojevića za Crnu Goru i njene oslobodilačke planove u Staroj Srbiji, pa je preduzeo mjere da ustanike vojnički zaokruži.

Sa otkrivanja spomenika na Rudešu koje je podiglo Udruženje 2003.S lijeva na desno:dr Dragomir Kićović,Relja Jovančević,tadašnji predsjednik opštine Berane,književnik Vlajko Ćulafić,episkop Budimljansko-nikšićki Joanikije,književnik Miodrag Milošević,Radojica Živković,tadašnji potpredsjednik opštine Berane,Miloš Bojović,savezni poslanik u skupštini SRJ i Milan Rajović.

Laskavim pismom decembra 1861. godine obratio se Vasojevićima. Po Omer-paši, Vasojevići su bez premca „u cijelom svijetu“ učinili toliko zla Turcima u „jedno vrijeme“, ali on ih je, i pored toga, poštedio napada i tri mjeseca čekao da im „pamet dođe“, da se, najzad, poklone i zahvale „za veliku milost svijetlom i čestitom Caru“. Obećavajući im amnestiju pozivao ih je da se okanu „sadašnjeg zlog stanja'', da se pokore sultanu i izbjegnu svoju propast. Zaprijetio je da zbog neposlušnosti i nepokornosti slijedi napad sa „silnom vojskom“.
Donjovasojevići su i ovaj Omer-pašin apel odbacili. Ovaj general, poturčenjak sa velikim iskustvom, pripremao je napad na hercegovačke i vasojevičke ustanike. Za operaciju protiv Vasojevićâ prikupljao je jaku vojsku, a za njenog komandanta izabrao je divizijskog generala Husein Avni-pašu.
General Husein Avni-paša je 21. marta 1862. godine došao u Skadar, gdje je preuzeo komandu nad trupama koje su se prikupljale u Gusinju i Plavu. Pored dva bataljona nizâma prikupilo se i „oko osam hiljada bašibozluka“. Evropska diplomatija je bila zabrinuta razvojem događaja na crnogorskoj granici. Rusija je vršila na Portu diplomatski pritisak da prizna nezavisnost Crne Gore i njeno prâvo na teritorijalno proširenje, a zauzvrat knjaz bi se angažovao na sprovođenju mjera iz Omer-pašine proklamacije. Porta je odbila predloge ruske vlade.
Porta je, dakle, kao prvi ultimatum tražila da se Crna Gora povuče iz Donjih Vasojevića i da se pismeno obaveže da ubuduće neće pomagati ustanički pokret u Dolini Lima. Knjaz se u odgovoru na ultimatum posebno zadržao na Donje Vasojeviće. Kategorički je odbio optužbe iz ultimatuma o pomoći Vasojevićima. Tvrdio je da su Donji Vasojevići ustali u borbi bez uticaja Crne Gore. Što se tiče optužbe da se u Vasojevićima bore crnogorske čete, odgovorio je da tamo takvih četa nema. Kako u Hercegovini, tako ni na Limu.
Omer-paša je požurivao Portu da ne odugovlači sa odlukom za napad na Crnu Goru. Početkom 1862. godine Omer-paša je razradio plan za uništenje Crne Gore. Prema tom planu je trebalo napasti Crnu Goru sa tri strane: iz doline Zete, Morače i Skadarskog jezera, iz Hercegovine i iz doline Lima. Turskim snagama, čiji je zadatak bio da satru Vasojeviće, komandovao je divizijski general Husein Avni-paša. Ukupno je Omer paša imao 60 000 vojnika sa štabom u Skadru.

Husein pašine snage su bile koncentrisane u Gusinju i Plavu, u reonu Bijelog Polja i Rožaja. ''Limski korpus'' je predstavljao bočnu strukturu Omer-pašine armije. Zadatak mu je bio da zauzme ustaničku teritoriju Gornjeg Polimlja, razbije odred vojvode Miljana Vukova, uništi ustanička sela, a zatim da produži napad na crnogorsku teritoriju pravcem Andrijevica-Kolašin-Lijeva Rijeka-Bioče-Podgorica-Spuž, da bi se sastala sa glavninom Omer-pašine armije, kao i sa trupama hercegovačkog korpusa Derviš–paše, kako bi udružene krenule u dalje osvajanje Crne Gore prema Cetinju. Trupe generala Husein-paše činili su u početku tri bataljona nizâma, dok su ostale jedinice bile sastavljene od arnautskog bašibozluka. Knjaz Nikola kaže da su Husein-pašine snage brojale na početku 10 000 ljudi. Drugi dio ''Limskog korpusa'', od šest tabora i jednog odjeljenja konjice, doveo je Selim-pašu sa Kosova iz okoline Novog Pazara i Rožaja, na sjevernu granicu Vasojevića. Ovoj vojsci pridružio se i bašibozuk iz Bihora i Bijelog Polja. Sasvim je sigurno da je u aprilu 1862. godine Husein Avni-paša pošao na Vasojeviće sa korpusom od osam tabora regularne vojske i oko 10 000 bašibozluka iz okolnih krajeva. Nasuprut petostruko brojnijim i dobro naoružanim turskim trupama, stajao je odred vojvode Miljana Vukova od 3 500 do 4 000 boraca. Za slučaj potrebe, Vasojevićkom odredu imao je pomoći i odred vojvode Novice Cerovića od 1 000 vojnika, čije je zadatak bio da crnogorsku granicu na Tari čuva od turskog prodora iz pravca Pljevalja, ali i da koordinira operacije sa vojvodom Miljanom Vukovim.

Delegacije Udruženja iz Vojvode Stepe i Berana posjetile su spomenik na Rudešu

Vrhovni zapovjednik turske vojske žurio je da pokori Vasojeviće, prije nego što bi im Crna Gora pružila pomoć. Vojvoda Miljan Vukov je napravio ratni raspored da dočeka oba krila ''Limskog korpusa''. Ustanička vojska iz bučičke i poličko-budimske kapetanije dobila je zadatak da zatvori pravac od Bijelog Polja, Bihora i Rožaja, ustanici Gornjih Sela ostali su da motre na eventualni pokret turske vojske od Kolašina, vojska šekularske kapetanije, zajedno sa vojskom iz Rovaca i Kaludre, da spriječi eventualni prodor snaga iz Rugove i Peći, Trebačko-trešnjevska kapetanija je bila u rezervi za pojačanje ustaničkih snaga u beranskom kraju. Vojvoda Miljan Vukov sa vojskom iz četiri gornjovasojevićke kapetanije (Ljevorečka, Konjuška, Kraljska i Zabrdska), ustanicima iz polimskih sela i 200 Veličana, zauzeo je položaj prema Plavu sa snagama iz Gornjih Vasojevića i četom Bratonožićâ na čelu sa serdarom Vukom Miloševim, koji su mu bili dodijeljeni. Vojvoda Miljan Vukov zaposjeo je Jerinju Glavu, Previju i istočne padine Zeletina iznad Andrijevice i sela Luga i Ulotine, a ustanike iz Polimkse kapetanije i dvije čete Veličana isturio je prema Plavu. Vojvoda Mi-ljan Vukov, kao iskusan ratnik, nije dopustio da bude iznenađen. Znajući nadmoć-nost turskih snaga u ljudstvu i naoružanju zaposjeo je sve važnije strategijske tačke iz pravca Plava i Gusinja, sa ciljem da poslije prvih sukoba navuče neprijatelja na glavnu odbrambenu liniju, gdje mu je trebalo nametnuti borbu izbliza.
Prethodno je evakuisano stanovništvo sa desne strane Lima od Police do Šeku-lara i prebačeno u Gornje Vasojeviće. Glad i hladnoća pratila je i zbjegove i vojsku. Turska vojska je 16. aprila upala u sela Veliku, Mašnicu, Murinu, Gračanicu i Ulotinu, predajući ih ognju. Ustanici su pružili žestok otpor, povlačeći se uz borbu prema glavnim položajima na dominirajućim visovima. Turcima nije uspjelo da potisnu snage vojvode Miljana Vukova sa dobro branjenih planinskih položaja. Preko noći je pao veliki snijeg, pa je turska vojska tu pretrpjela (iako brojno daleko jača) poraz, ali je i pored toga ponovo krenula u napad. Vojvoda Miljan Vukov ih je na Previji i Jerinjoj Glavi iznenadio, nametnuvši im borbu izbliza, noževima, što je izazvalo zabunu, naročito kod regularnih jedinica, obučenih za streljački način ratovanja. „Junaci su trgli noževe“ – piše Gavro Vuković, to najbolje i najstrašnije crnogorsko oružje, pa su Turke „ćerali niz brdo i sjekli do ravnog Polimlja“.

U toku borbi na Polimlju i Previji u pomoć vojvodi Miljanu Vukovu pristigla je četa Bratonožićâ od oko 80 boraca. Četa se u toku borbi na Polimlju veoma hrabro borila, pretrpjevši osjetne gubitke. Veoma je značajno bilo prisustvo ove čete, jer se u vojsci generala Husein-paše pronijela vijest da je Vasojevićima iz Crne Gore pristiglo u pomoć veliko pojačanje, što je na Turke zastrašujuće djelovalo. U trodnevnim borbama, od 16. do 18. aprila, bašibozuk Ali-bega Gusinjskog i dva tabora redovne turske vojske bili su razbijeni na Previji i Polimlju i uz velike gubitke su se povukli ka Plavu i Gusinju, ne izvršivši svoj zadatak.
Husein Avni paša je poslao iz Plava kurira sa pismom – naredbom Selim-paši u njegov logor u Budimlji, u kojem ga obavještava o porazu u Polimlju i na Previji i naređuje mu da odmah krene u ofanzivnu akciju uz Limsku dolinu. Šekularske ustaničke straže su zarobili kurira, sproveli ga u štab vojvode Miljana Vukova. Iz pisma je saznao da neće biti ponovljen napad Avni-paše iz Gusinja, pa je naredio kapetanima da hitno prebace vojsku s Previje u selo Trepču, a polimske i veličke ustanike sa Miletom Krivanovićem i Đolem Labanom osta-vio da čuvaju stražu prema Plavu. Na Trepči je vojvoda Miljan održao savjetovanje gornjovasojevičkim i donjovasojevičkim kapetanima. Odlučeno je da logor Selim-paše iznenada napadne i u naletu razbije. Zastrašujuće je turskoj vojsci djelovalo i to što je po naređenju vojvode Miljana kritične noći zapaljeno mnogo ognjeva na okolnim brdima i planinama – svaki vojnik je trebao da zapali dvije do tri vatre. Saznanjem za poraz Avni-paše uz vijest da je stigla vojna pomoć od Crne Gore, nastupila je velika panika kod turske vojske, jer su shvatili da su u klopci, pa je Selim-paša naredio u toku noći odstupanje svoje vojske pravcem Groc-Polica-Bihor-Rožaje. To su prvi primijetili odredi kapetana Popa Josifa, Radula Joksimovića, Vasilija Popovića (Šekularci), pa je odmah napadnut turski logor. Istovremeno u borbu ulazi i vojska iz Gornjih Vasojevića. Turci su napadnuti sa sjevera, juga i zapada. Bilo im je presječeno ostupanje u pravcu sjevero-istoka, prema Rožajama. U mrkloj noći zavladala je u turskoj vojsci takva panika da je i sam Selim-paša izgubio orjentaciju. Jedan dio njegove vojske uspio je da se, uz velike gubitke, probije pravcem Groc-Polica prema Bihoru i Rožajama. Međutim, ustanici su ovu kolonu stalno gonili i 20. aprila prije podne nanijeli joj teške gubitke. Drugi turski odred je, odstupajući preko Police, ušao u tjesnac Bijelog Potoka, ka rijeci Lješnici, gdje su ga ustanici pristigli ispred zore i nanijeli mu katastrofalan poraz. Ostatak turske vojske spasao se paničnim bjekstvom preko Lješnice u pravcu Bihora. Gonjenje ove kolone obustavljeno je naredbnom vojvode Miljana. Selim-paša je pokušao da se sa trećom kolonom probije istočno od Budimlje preko Dapsića. Njega su primjetili stari seljaci Ivan Ćorac i Stefan Ćorac. Ivan ga je snažno udario mlatačom po glavi, a Stefan Ćorac mu je odsjekao glavu. Sablja, hat i glava su predati Miru Dedoviću, da bi ih on kasnije ustupio Miljanu Vukovu. Pored Selim-paše na Rudešu je pogi-nuo veliki broj turskih oficira, a među njima i Selimov sin, pukovnik Ibrahim-beg. Turski gubici su bili ogromni. Prema nekim izvještajima od 2 000 do 2 500 ubijenih, a zarobljeni su dva topa, veliki broj konjâ i ratnog materijala.

Povodom 150-godišnjice od bojeva na Polimlju, Previji, Rudešu i Polici 19.04.2012. na Polici održana je svečana akademija, koje su organizovala tri udruženja: Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918, njihovih potomaka i poštovalaca iz Berana, Udruženje Srbskih književnika u otadžbini i rasejanju iz Andrijevice i Srbsko istorijsko-kulturno društvo ''Nikola Vasojević'' iz Berana kao i crkveni odbor Police. Učestvovali su mnogi istoričari, publicisti, pjesnici, narodni guslari i pjevačko društvo narodnog stvaralaštva ''Đurđevi Stupovi'' iz Berana.

4. 2005. godine podignut je spomenik nad grobom junaka i stotinaša Ili-Petra Stijovića u saradnji sa mještanima sela Crvsko i Đalovići. Ili–Petra Stijović je poginuo 1861. u proboju 300 Vasojevića prema Srbiji, a naš Odbor jednom godišnje posjećuje njegov grob, koji održava Slavko Maslak;

  Mještanin iz sela Crvsko Slavko Maslak brine se o spomeniku stotinašu Ili-Petri Stijoviću.

 O ekspediciji 300 Vasojevića u Srbiju 1861. koju su predvodili plemenski kapetani: Milun Novov Vešović iz Lijeve Rijeke, Zarija Bakić i Šujo Dragović iz Gornjih Vasojevića i kapetan Radule Joksimović i stotinaš Ili-Petra Stijović iz Donjih Vasojevića. O tim događajima su pisali mnogi.
Na dan otkrivanja i osvećenja spomen-obilježje Ili-Petru Stijoviću, na pešterskoj visoravni 17. novembra 2005. prigodnu besjedu održao je primarijus doktor Milenko Vujović, potpredsjednik Udruženja. Prenosimo u cjelosti njegov govor:

''Draga naša braćo,
Danas smo ovdje sa vama, po vašem pozivu, da prisustvujemo ovoj zajedničkoj svečanosti, pa koristimo priliku da vas srdačno bratski pozdravimo, uz zahvalnost za dužnu ljubav koju iskazujete prema našim zajedničkim mučeničkim precima - posebno na ovakom dostojanstvenom podizanju spomen obilježja našem zajedničkom pretku znamenitom junaku i stotinašu Ili-Petri Stijoviću.
Iako nam je svima poznato kako je do sada tekla stvar po ovom pitanju, neće biti suvišno da se retrospektivno i ovom prilikom osvrnemo kako je došlo do pokretanja današnjeg patriotskog činodejstvija.
11. septembra ,na dan Usekovanja glave Svetog Jovana Krstitelja, na inicijativu prvog predsjednika regionalne organizacije i sadašnjeg člana GO Udruženja Radomira Guberinića i člana Beranaskog regionalnog odbora dr Danila-Daća Stijovića, direktnog potomka Ili-Petre Stijovića, koji su u društvu sa Bojanom Đalovićem, Duškom Rajevićem, Vučićem-Milom Maslakom i drugim članovima sekcije Đalovići-Crvsko posjetili humku i mjesto usekovanja glave junaka Ili-Petre Stijovića, znamenitog ratnika, stotinaša i jednog od vođa ekspedicije 300 Vasojevića, koji 1861. projezdiše preko carske turske teritorije u bratsku Srbiju ne pitajući ni cara ni ćesara. Toga dana, poslije punih 144 godine posjetiše taj svijetli grob uz kratko evociranje uspomene na Ili-Petru Stijovića i junački pohod ekspedicije 300 Vasojevića,1861.godine.
Dana 19. septembra 2005. na dan Čuda Svetog Arhangela Mihaila, a na osnovu dogovora od 11. septembra, pozvali ste nas da prisustvujemo osnivanju sekcije za područje Đalovići-Crvsko. No, iako je osnivanje sekcije na dan Čuda Svetog Arhangela Mihaila, iako se sekcija prostire na teritoriji obje srpske republike Crne Gore i Srbije, dakle, s obje strane te čudne vještačke ''granice'', i što poput svetih ratnika ni pomenuta ekspedicija nije priznavala nikakve međusrpske granice niti bilo kakve granične linije. Ko to, bilo gdje, pa i ovdje, može da dijeli Srbe na Srbe i nesrbe!
Toga dana,19.septembra, osnovali ste rečenu sekciju i izabrali Odbor čiji su članovi toga dana donijeli odluku da će se ubrzo podići spomen obilježja našem zajedničkom pretku, znamenitom junaku i stotinašu Ili-Petri Stijoviću. I naravno znajući nepokolebljivost u njegovanju slavnih slobodarskih tradicija dobrovoljačkog pokrata, sloge, razvijanja patriotskih osjećanja, čuvanje duhovnih vrijednosti i kulturnih dobara srbskog naroda. Takođe smo vjerovali u čvrstinu date riječi koje njegujete poput vašeg zemljaka Vojina Popovića - Vojvode Vuka, koji je simbol našeg Udruženja, imajući sve rečeno u vidu, nijesmo iznenađeni ovako brzom izvršenju datih obećanja i donesenih odluka o podizanju ovog solidnog spomen obilježja našem zajedničkom pretku znamenitom junaku i stotinašu Ili-Petri Stijoviću, svetom ratnom dobrovoljcu iz srbskih Vasojevića. O njegovom junaštvu i slavnoj pogibiji u ovom kraju nastale su lijepe deseteračke pjesme, koje su se u ovim krajevima Pešterske visoravni prenosile sa koljena na koljeno. Pjesme o junaštvu Ili-Petre Stijovića se i danas znaju u ovom kraju pa smo ih čuli i zapisali od: sedamdesetogodišnjaka Milenka Maslaka i osadesetogodišnjakinje Stane Maslak Balšić, a i drugi striji Pešterci znaju za ove pjesme, koje rado pjevaju uz gusle.
I evo nas danas, 17.novembra 2005., nakon nepuna dva mjeseca od prve posjete grobu Ili-Petre Stijovića, na drugi dana Obnovljenja hrama Sveto Georgija, zahvaljujući vašem, kroz vjekove dokazanom patriotizmu i evo danas prisustvujemo osvećenju obnovljenog ovog svijetlog groba našem zajedničkom pretku znamenitom junaku i stotinašu Ili-Petri Stijoviću, svetom ratnom dobrovoljcu iz srbskih Vasojevića, sa srpske Police, koji je prije 144 godine, tačnije 17. jula 1861. ovdje junački poginu od turskog okupatora izvršavajući dobrovoljno zadatak, koji je postavio crnogorski knjaz Nikola Prvi Petrović i vasojevićki vojvoda Miljan Vukov Vešović.
Hvala vam, draga braćo Pešterci-Srbi, što već pet pâsova njegujete uspomene na ovu junačku ekspediciju 300 Vasojevićâ i što čuvate grob Ili-Petre Stijovića od zaborava i što pjevate pjesme o njegovom junaštvu. Ovime ste zadužili njegovo bratstvo Stijovićâ, Vasojeviće i srbski rod. Neka ovo činodejstvo bude srećno i neka posluži kao primjer i drugima kako u osnivanju ovakvih vanpolitičkih i patriotskih organizacija Udruženja ratnih dobrovoljaca, koje će se starati o njegovanju oslobodilačkih tradicija i poštovanju naših junačkih predaka-mučenika!