Ljiljan - grb hrišćanske Bosne

  Heraldika se u Bosni prihvatala i razvijala daleko brže nego u Srbiji, pre svega zbog jačeg zapadnog uticaja.

Ipak, prvi vladarski i državni grb Bosne javiće se tek početkom XIV veka. Još na pečatu Bana Mateje Ninoslava iz 1240. godine pronalazimo prikaz orla koji stoji na steni, ali najstariji sačuvani grb sa teritorije Bosne je grb sa pečata bana Pavla Šubića (1299-1312) - štit sa prikazom krila i na štitu kaciga sa lambrekinom i čelenkom. Grbovi koje će od XIV veka koristiti bosanski banovi i kraljevi, nisu uvek imali isti izgled, već su se često menjali, gotovo od vladara do vladara.

Ban Stefan II Kotromanić (1314-1353) je na novcu koristio običan cimer- kacigu sa daščicom i čelenkom, veoma slične onima na novcu cara Dušana.

Međutim, na njegovom konjaničkom tipu pečata, kralj, prikazan kao konjanik, u ruci drži štit trouglastog (varjaškog) tipa sa heraldičkim motivom trake.
 

Grb kralja Tvrtka I

Stefanov naslednik Tvrtko I Kotromanić (1353-1391), bosanski ban, a od 1377. i srbski kralj, koristio je u početku vladavine konjanički pečat istovetan Stefanovom.

On će kasnije doraditi ovaj grb, dodajući u polja nastala rasecanjem štita trakom, po tri stilizovana heraldička ljiljana. Takav grb, sa dodatkom kacige sa ljiljanovom krunom, lambrekinom i floralnom čelenkom, nalazimo na više različitih izvora iz Tvrtkovog doba: na srednjem pečatu Tvrtka I, na Tvrtkovim zlatnicima (sa dodatkom krina levo i desno od samog grba), kao i na ostacima Tvrtkovog plašta, pronađenog u Kraljevskoj grobnici u Arnautovićima.

Tvrtkov naslednik Stefan Dabiša (1391-1398) koristio je srednji i veliki pečat koji su po izgledu i heraldičkim kompozicijama identični Tvrtkovim.

Kralj Stefan Ostoja, u vreme svoje prve vladavine od 1398. do1404. godine, koristio je jednostavan konjanički pečat bez heraldičkih oznaka.

Tvrtko II se u vreme svoje prve vladavine, od 1404. do 1409. godine, vratio grbu Stefana II Kotromanića Stefan Ostoja, u vreme druge vladavine (1409-1418) počinje da koristi kao heraldički motiv ljiljanovu krunu, ali nije njome u potpunosti zamenio stare heraldičke motive. U vezi sa ovom promenom je i pojava kamenog grba u luneti na Kraljevskom dvorcu u jajcu. Stefan Ostojić (1418-1421) prihvatio je Ostojine heraldičke promene i koristi pečat isovetan očevom. Tvrtko II, u vreme svoje druge vladavine (1421-1443) prihvata uvođenje ljiljanove krune kao glavnog heraldičkog motiva. Na ovim pečatima nalazio se štit sa ljiljanovom krunom i inicijalom T ispod nje.

Stefan Tomaš (1443-1461) pretposlednji bosanski Kralj i poslednji srbski despot, takođe je prihvatio uvođenje motiva ljiljanove krune, kombinujući ga sa inicijalima T i ST, ali je i on ostao delimično veran starom motivu pruge sa ljiljanima iz vremena Tvrtka I.

Poslednji vladar srednjevekovne Bosne, kralj Stefan Tomašević (1461-1463), koristio je više različitih grbova, grb u svemu istovetan grbu sa zlatnika Tvrtka I, štitom sa motivom ljiljanove krune i inicijalom T.

Grb Stefana Tomaša

Krinova kruna javlja se kao motiv i na malom pečatu kraljice Katarine Kosače - Kotromanić (†1478), supruge pretposlednjeg i majke poslednjeg bosanskog kralja - Stefana Tomaša i Stefana Tomaševića. Ovaj pečat Katarina je koristila za vreme boravka u egzilu u Rimu, oko 1470. godine.

I na Katarininoj nadgrobnoj ploči u Rimskoj crkvi Santa Maria in Aracoeli, iz 1590. godine, o kojoj je već bilo reči, nalaze se grbovi sa motivima iz bosanske heraldike.

Na grbu koji predstavlja grb njenog muža i grb Bosne, nalaze se motivi ljiljanove krune i konjanika.