Srpbke epske pesme na engleskom

Prevod Džefrija Loka “Antologije srbskih epskih pesama”, u dvojezičnom srbsko-engleskom izdanju, nedavno je objavio “Tanesi”. Prevođenje Srbske narodne poezije, epike posebno, na engleski jezik izuzetno je teško i zahtevno jer pretpostavlja mnogo znanja, umešnosti pa i dosetljivosti da bi se stranom čitaocu predstavile ličnosti i događaji koji im nisu bliski. Ipak, to je i te kako pošlo za rukom istaknutom britanskom slavisti Džefriju Loku čiji je prevod, tačnije prepev “Antologije srbskih epskih pesama” u dvojezičnom srbsko-engleskom izdanju nedavno objavio “Tanesi”.

Lok, koji je inače preminuo pre dve godine, više od tri decenije se uporno i sa strašću bavio našim epskim pesmama, isprva “iz ličnog zadovoljstva”, kako sam navodi. U antologiju je uvrstio 25 pesama podelivši ih u sedam ciklusa. Između ostalih, tu su: “Ženidba cara Dušana”, “Zidanje Ravanice”, “Banović Strahinja”, “Car Lazar i carica Milica”, “Kosovka devojka”, “Oranje Kraljevića Marka”, “Lov Markov sa Turcima”, “Marko Kraljević i Musa Kesedžija”, “Starina Novak i Deli Radivoje”, “Stari Vujadin”, “Smrt vojvode Prijezde”, “Početak bune protiv dahija”.

Shvativši značaj ovakvog prevodilačkog poduhvata, izdavač ga je upotpunio i oplemenio sa 50 reprodukcija u boji, slika naših klasika Paje Jovanovića, Uroša Predića, Đure Jakšića, Marka Murata, Anastasa Jovanovića, Vladislava Titelbaha, Adama Stefanovića, Katarine Ivanović, Vesne Knežević, kao i srednjovekovnih fresaka. Sve reprodukcije su u vezi sa sadržajima ili atmosferom odabranih pesama.

U predgovoru akademik dr Nada Milošević Đorđević, jedan od naših najboljih znalaca Srbske narodne književnosti, kojoj je, inače, Lok zahvalio na pomoći i podršci, ističe da je prevodiocu pošlo za rukom da kroz prevode pesama, koje pokrivaju period od skoro pet vekova, pokaže raskoš Srbske usmene književne tradicije, kako se prenosila s generacije na generaciju i bila temelj opstanka jednog naroda.

- U engleskoj verziji sačuvane su živopisne slike bojeva ali i lirski pasaži koji opisuju emocije junaka tako da čitaoci nemaju osećaj da pred sobom imaju prevod već da je to zanimljivo, zabavno štivo ispričano na njihovom maternjem jeziku. Lokovi prevodi poseduju sjaj starog srebra, pa čak i njegovu patinu - kaže Nada Milošević Đorđević. - Lok je našao sjajnu paralelu između umetnosti usmene poezije srbskih narodnih pevača koji su bili sputani pravilima svog zanata i muzičara u vremenima kada su bili ograničeni strogim normama harmonije i kontrapunkta. Za Loka su srbski anonimni, narodni pesnici, čiju poeziju smatra za sam vrh evropske epike, ravni onome što su Hajd ili Mocart postigli u muzici.

U izjavi za “Novosti”, Nada Milošević Đorđević kaže da je posebno zanimljivo kako Džefri Lok približava srbske junake britanskom čitaocu:

- U Marku vidi kombinaciju balkanskog Robina Huda i kralja Artura, u Malom Radojici - Malog Džona. Upoređuje naš plemenski, patrijarhalni sistem sa škotskom porodičnom zadrugom. Ne slučajno, prepevava srbski deseterac engleskim pentametrom, darujući mu patinu Čajldovih balada. Srbske epske pesme naziva baladama, osećajući koliko u srbskoj junačkoj baladi sve što je nacionalno, postaje i duboko lična sudbina. A u uvodu svoje antologije, govori o srbskoj istoriji, o Vuku Karadžiću, o pevačima, o mentalitetu Srba, “koji i kad su lišeni položaja i novca nikada ne gube ponos”. Samim pesmama prilazi prema etičkim i estetičkim merilima, po principu da nema velike epske poezije, ako nije i opšteljudska.

ČELO GORI, S CAREM SE GOVORI

Kada smo moj stariji sin Nenad i ja pre tri godine osnovali izdavačku kuću, jedna od naših želja je bila da objavljujemo knjige u kojima se prepliće slovo i boja, pesnički jezik i slikarstvo - kaže za “Novosti” Simon Simonović, glavni urednik “Tanesija”. - Prve godine objavili smo “Santa Maria della Salute” i “Dnevnik Laze Kostića” uz osam crteža koje je, pred kraj života uradio Momo Kapor. Zatim smo objavili božanstvenu pesmu Miloša Crnjanskog “Lament nad Beogradom”, prevedenu na engleski (i to je uradio Džefri Lok), francuski, nemački, italijanski, španski i poljski jezik, sa reprodukcijama Kaporovih slika i crteža. “Antologija srbskih i epskih pesama zahtevala je izuzetnu opremu i dobre reprodukcije i izuzetnu štampu. Tako je nastala knjiga velikog formata, teška 1.340 kg. Za mene je inače uzbudljivo Lokovo prevođenje na engleski stihova kao što su: “Hoćeš doći, al’ ćeš grdno proći”, “Čelo gori, s carem se govori”, “Jesi l’ đegod u životu, Marko?/ Jesam, care ali u rđavu!”, “Dolje leže, gore ne ustade”...