Muzej Moskovski Kremlj

Muzej Moskovski Kremlj je državna muzejska ustanova koja se bavi organizacijom ekskurzija po Moskovskom kremlju i prati stanje kulturnih spomenika na njegovoj teritoriji. Datum osnivanja muzeja je 10. mart 1806. godine. U savremenom obliku ustanova je formirana 1991. godine na bazi Državnih muzeja Moskovskog Kremlja. Generalni direktor muzeja je Gagarina Jelena Jurjevna, ćerka Jurija Gagarina, koja je bila imenovana na ovu dužnost 12. aprila 2001. godine.

U kompleks Muzeja Moskovski Kremlj ulazi:

- Uspenski sabor

- Državna Oružarnica

- Arnahgelski sabor

- Blagoveštenski sabor

- Crkva Polaganja rize Presvete Bogorodice

- Patrijaršijske palate

- Ansambl zvonika Ivana Velikog.

Oružarnica, muzej-riznica, predstavlja deo kompleksa Velikog Kremljovskog dvorca. Ona se nalazi u zdanju koje je 1951. godine podigao arhitekta Konstantin Ton. Osnovu muzejske zbirke čine dragoceni predmeti koji su se vekovima čuvali u carskoj blagajni i patrijaršijskog riznici, izrađeni u kremljovskim radionicama, kao i pokloni ambasadora stranih država. Svoj naziv muzej duguje jednoj od nastarijih kremljovskih riznica.

Oružarnica čuva drevne državne atribute, paradnu carsku odeću i haljine za krunisanje, odoru jerarha ruske pravoslavne crkve, najveću zbirku zlatnih i srebnih predmeta – rad ruskih majstora, zapadnoevropsko umetničko srebro, spomenike oružarskog majstorstva, zbirku kočija, predmete za paradno ukrašavanje konja.

U muzeju se nalazi oko 4000 spomenika dekorativne i primenjene umetnosti Rusije, zemalja Evrope i Istoka do 4. do početka 20. veka. Njihov visoki umetnički nivo i posebna istorijska i kulturna vrednost doneli su Oružarnici Moskovskog Kremlja svetsku slavu.

Blagoveštenski sabor koji danas postoji skoro vek i po služio je kao porodična crkva moskovskih velikih kneževa i careva. On je bio deo kneževskog dvorca i bio je spojen prelazom sa njegovim paradnim i stambenim odajama. Obično se Blagoveštenski sabor u dokumentima iz 16. i 17. veka naziva – na Gospodarevom dvoru, „u predvorju“, tačnije na ulazu u dvorac.

Sabor je bio namenjen ceremonijama porodičnog karaktera. Protopop Blagoveštenskog sabora bio je, po pravilu duhovnik velikog keneza i čuvar Gospodarevog pečata. Porodični hram tradicionalno je bio i mestom čuvanja velikokneževske i carske blagajne. Severno krilo i severozapadna galerija verovatno od sredine 16. veka često se koristila za svečani ulazak u dvorac prilikom cremonije krunisanja, dočekivanja stranih ambasadora, povorki na praznik Ulaska u Jerusalim, na Veliki Petak uoči Uskrsa i slično.

Od 1993. godine na prestolni praznik Blagovesti Presvete Bogorodice 7. aprila u crkvi se vrši bogosluženje.

Ansambl zvonika Ivana Velikog nastajao je dva veka. Zvonik je bio podignut 1505-1508. Projektovao ga je italijanski arhitekta Bon Frjazin. Vek kasnije dobio je još jedan nivo sa zvonima i njegova visina je dostigla 81 metar. Na to podseća natpis pod kupolom koji sadrži datum – 1600. godina, kao i ime cara Borisa Godunova i njegovog sina Fjodora. 1532-1552. godine pored zvonika prema projektu italijanskog arhitekte Petroka Malog izgrađena je crkva koju su krajem 17. veka pretvorili u zvonaru, nazvanu Uspenskom. 1624. godine Bažen Ogurcov postavio je uz nju zvonaru sa krovom od raznobojne opeke – Filaretovu pripratu.

1812. godine Napoleonova vojska koja se povlačila iz Moskve minirala je ansambl zvonika, mada je stub Ivana Velikog izdržao. Zvonara i Filaretova priprata bile su razrušene do temelja, ali 1814-15. bile su obnovljene u prethodnim obimima. Danas se na zvoniku i zvonari nalazi 24 zvona iz 16. i 17. veka.

U prizemlju Uspenske zvonare nalazi se izložbena sala Muzeja Moskovskog Kremlja, gde se izlažu dela umetnosti kako iz kremljovske zbirke, tako i iz drugih ruskih i stranih mueja, a u jedinstvenom spomeniku stare ruske arhitekture – zvoniku Ivana Velikog, otvoren je muzej posvećen istoriji arhitektonskog asnambla Moskovskog Kremlja.

Izložba ovog muzeja napravljena je na osnovu multimedijalnih tehnologija, pomoću kojih se na zidove i svodove zvonika projektuju drevne panorame i planovi Kremlja, slike jedinstvenih spomenika njegove arhitekture, nerelizovani projekti prerade. U kompjuterne rekonstrukcije virtualno se ugrašuju autentični fragmetni dekora drevnih zdanja Kremlja od belog kamena, predtavljeni u ekspoziciji. Neobičan je i završni deo ekspozicije. Posetioci izlaze na galeriju i gledaju panoramu Kremlja iz ptičje perspektive.

Uspenski sabor šest vekova bio je državni i kultni centar Rusije: ovde su imenovali velike kneževe, podanici su im polagali zakletvu, ovde su krunisali careve. U Uspenskom saboru imenovali su episkope, mitropolite i patrijarhe, čitali državne akte, služili moleben pred vojne pohode i u čast pobede.

Prvo kameno zdanje sabora postavio je 1326. godine prvi Moskovski mitropolit Petar i knez Ivan Kalita. Krajem 15. veka veliki knez Ivan Treći, ujedinivši pod vlašću Moskve sve ruske kneževine, započeo je odizanje nove rezidencije sa rekonstrukcijom Uspenskog sabora. Posebno pozvani italijanski arhitekta Aristotel Fioravanti podigao goa je 1479. godine.

Svečana namena odredila je i posebnu pažnju za unutrašnje uređenje crkve. Freske na zidovima, mnogobrojne ikone i raznoliki crkveni predmeti predstavljaju umetnička dela od svetskog značaja.

Savremeni izgled sabora određuju spomenici sredine 17. veka – freske nastale između 1642. i 1943. godine i grandiozni ikonostas iz 1653. godine.

Pred ikonostasom stoje molitvena mesta cara, carice i patrijarha. Najzanimljivije je carsko molitveno mesto. U jugozapadnom uglu se podiže ažurni bronzani baldahin.

U 16. i 17. veku Uspenski sabor je bio grobnica poglavara ruske crkve – mitropolita i patrijarha.

Posle revolucije 1917. godine Uspenski sabor je bio pretvoren u muzej. Praveći njegovu ekspoziciju, saradnici su se potrudili da maksimalno očuvaju njegov interijer. Zahvaljujući stalnim radovima na restauraciji praktično sve ikone i freske su bile otkrivene ispod kasnijih slojeva. Od 1990. godine u saboru su obnovljena bogosluženja.

Patrijaršijske palete podigli su ruski majstori 1653-1655. godine za patrijarha Nikona. Prizemlje dvorca zauzimale su razne službe, na drugom spratu su bile odaje patrijarha. Na drugom su bile paradne odaje. Najvažnija među njima je Krestovaja ili Mirovarenaja, palata gde su se odvijala zasedanja Svetog Sabora, priređivali pirevi u čast cara i stranih gostiju. Od 18. do 19. veka u Patrijaršijskim paletama nalazila se Moskovska sinodalna kancelarija.

Danas se na prvom spratu Patrijaršijskih palata nalazi muzejska ekspozicija. Ona je posvećena ruskoj kulturi 17. veka, kada se uoči Petrovih reformi menjao pogled na svet, tradicije i čitav način života ruskog društva. U muzeju je prikazano dragoceno posuđe, nakit, predmeti za carski lov, starinski nameštaj, spomenici ornamentalnog veza. U crkvi Dvanaest apostola u sastavu Patrijaršijskih palata posebno interesovanje izaziva rezbareni pozlaćeni ikonostas na prelazu 17. i 18. veka. U crkvi se takođe nalazi izložba ikona koje govore o evoliciji ikonopisanja tokom čitavog stoleća. O novim tendencijama u slikarstvu svedoče radovi vodećih dvorskih izografa – Simona Ušakova i Fjodora Zubova.

Ekspozicija muzeja govori o umetničkim ukusima ruskog društva 17. veka, o svojevrsnom duhovnom životu Rusije koja je stajala na pragu Novog doba.

Istorija Arhangelskog sabora Moskovskog Kremlja seće u 14. vek: 1333. godine prvi veliki moskovski knez Ivan Kalita postavio je belokamenu crkvu u ime svetog Arhangela Mihaila, koji se od davnina poštuje u Rusiji kao pokrovitelj ratnika i kneževa u njihovim ratnim podvizima. 1505-1508. na mestu drevne crkve bio je podignut novi veličanstveni sabor. Izgradnjom je rukovodio venecijanski arhitekta Aleviz Novi, koga je pozvao veliki knez.

Od trenutka svog osnivanja pa do 18. veka Arhangelski sabor bio je grobnica moskovskih kneževa i careva. Nadgrobni spomenici kneževima sa rečima molitvi i epitafima na pločama od belog kamena nalaze se pod svodovima crkve u strogom poretku. Grobnice dinastije Rjurikoviča su duž zidova crkve. Grobnice careva iz dinastije Romanovih kod jugozapadnog i severozapadnog stuba. Prvi ruski car Ivan Grozni i dva njegova sina sahranjena su u posebnoj carskoj grobnici, podignutoj u oltarskom delu sabora.

Među najpošotvanijim svetinjama Arhangelskog sabora bile su mošti svetog kneza Mihaila Černigovskog, koji je poginuo mučeničkom smrću  u Zlatnoj Hordi i svetog carevića Dimitrija, mlađeg sina Ivana Groznog. Ostaci svetih nisu sahranjivani, već su smeštani u posebne kovčege – rake, namenjene poklonjenju vernika. Raka sa moštima carevića Dmitrija postavljena je kod jugozapadnog stuba pod rezbarenim kamenim baldahinom.

Freskama je sabor bio prvi put ukrašen za vreme cara Ivana Groznog. Od tih starih fresaka sačuvali su se samo mali fragmenti na stubovima hrama i nekoliko kompozicija u oltaru i carskoj grobnici. 1652-1666. sabor je ponvo oslikala velika radionica ruskih majstora. Radovima je rukovodio čuveni carski izograf Simon Ušakov. Program novih fresaka u mnogome je prati ideje koje su sadržale freske iz doba Ivana Groznog. Jedna od osnovnih tema bilo je slavljenje velikokneževske i carske vlasti preko likova svetih ruskih kneževa. Među svecima presdtavenim na stubovima crkve vidimo knjeginju Olgu, velikog kneza Vladimira, krstitelja Rusije, njegove sinove Borisa i Gleba koji su umrli mučeničkom smrću, kneževe Andreja Bogoljubskog, Aleksandra Nevskog, Danila Moskovskog i druge. Osebenost fresaka Arhangelskog sabora čini ciklus nadbrognih portreta: u donjem redu iznad kovčega kneževa Rjurikoviča naslikani su njihovi zamišljeni portreti. Ova galerija portreta istorijskih lica otvara se likom velikog moskovskog kneza Ivana Kalite i završava se likom Georgija Vasiljjeviča, mlađeg brata Ivana Groznog.

Ikonostas sabora ovenčan Raspećem izrađen je za vreme vladavine Fjodora Aleksejeviča Romanova od 1679. do 1681. godine. Sve ikone su naslikali majstori carske Oružarnice. Samo u donjem redu očuvano je nekoliko drevnih ikona. Desno od Carskih dveri nalazi se hramovna ikona sabora – Arhangel Mihail u dejanjijima, nastala oko 1399. godine. Po predanju ova ikina je bila naslikana po narudžbini udovice Dmitrija Donskog monahinje Jevdokije u znak sećanja na velikog kneza i njegovu pobedu u bici na Kulikovskom polju.

Crkva Polaganja rize Presvete Bogorodice služila je kao crkva mitropolita i patrijarha ruskih. Izgradili su je pskovski majstori 1484-1485. godine.

Naziv crkve vezan je za praznik poznat u Vizantiji od 5. veka. Prema predanju praznik je bio utvrđen u znak sećanja na prenos čudotvorne rize Make Božije iz Palestine u Konstantinopolj. Hramovna ikona desno od carskih dveri predstavlja svečano polaganje svetinje na presto dvorskog carskog hrama.

U crkvi Polaganja rize očuvan je ikonostas iz 1627. godine. Većina njegovih ikona pripada četkici dvorskog izografa Nazarija Istomina Savina. Ikonostas i freske formiraju jedinstveni umetnički ansambl. Sižei fresaka su posvećeni životu Bogorodice i svečanoj himni, akatistu, napisanim njoj u čast. Na stubovima crkve predstavljeni su sveti ruski mitropoliti i kneževi. Interijer je dopunjen starinskim predmetima za crkveni obred – panikandilom i takozvanim tankim svećama. Na galeriji crkve može da se vidi retka izložba ruske drvene skulupture od 15. do 19. veka.

Zvanični sajt Muzeja Moskovski Kremlj je www.kreml.ru.