Sloveni su starosedeoci Balkana II

2.       Srednjevekovne hrvatske granice na Cetini

Druga ''istina'', namenjena budućim istoričarima i tvorcima hrvatske države je ona o rasprostiranju hrvatskih plemena do reke Cetine u Dalmaciji i u Panoniji. I mada je samo deo današnje Zapadne Slavonije bio u Hrvatskoj, pre pada pod Mađare, naši istoričari, kad pišu o Hrvatskoj kralja Tomislava, čine to uopšteno. Time se stiče utisak da je reč o teritoriji od Zagorja do Dunava. Jednostavno, koriste samo izraz – Panonija, bez bližeg geografskog određenja koliki je njen prostor pripadao Tomislavljevoj Hrvatskoj. Ovakav ton o značaju hrvatskog naroda i njegove srednjevekovne države vuče korene iz Glave 31. Porfirogenitovog Spisa o narodima.

Evo tog teksta:
Od Hrvata koji su došli u Dalmaciju, odvoji se jedan deo i zavlada Ilirikom i Panonijom. I ovi su imali nezavisnog arhonta, koji je na razne strane slao poslanstva a prijateljska samo arhontu Hrvatske. Izvestan broj godina i Hrvati u Dalmaciji pokoravahu se Francima, kao i ranije u svojoj zemlji; Franci prema njima behu toliko okrutni da su odojčad Hrvata ubijali i bacali psima. Ne mogavši to od Franaka da podnose Hrvati se odmetnu od njih, pobivši njihove namesnike...Otada ostavši nezavisni i samostalni, zatražiše sveto krštenje iz Rima i episkopi behu poslati i pokrstiše ih za Porina arhonta njihovog. Beše podeljena njihova zemlja u jedanaest županija, naime Livno, Cetina, Imotski, Pliva, Pesenta, Primorje, Bribir, Nona, Knin, Sidraga, Nin; i njihov ban drži pod vlašću Krbavu, Liku i Gacku...Od reke Cetine, počinje zemlja Hrvatska i pruža se prema Primorju do granica Istre, odnosno do grada Labina i s brdske strane u izvesnoj meri pruža se i dalje od provincije Istre, a prema Cetini i Livnu graniči se sa Srbijom.
 
Ovakvom opisu cara Porfirogenita, nisu podlegli britanski istoričari i kartografi, pa su u političkoj mapi Evrope iz 814. godine (vreme o kojem piše i car Porfirogenit), hrvatska plemena smestili samo na deo područja današnje Hrvatske – od Rijeke do Zagorja, s granicom na levoj obali reke Kupe. Britanski istoričari su ostale zemlje: Liku, Dalmaciju, Kordun, Baniju, Slavoniju, Hercegovinu, Bosnu, Crnu Goru, Albaniju, Srbiju, Makedoniju, unutrašnjost severne Grčke i ostrvo Peloponez označili zajedničkim imenom: Srbija.
 
Mada profesor Novaković nije koristio ove britanske karte kad je istraživao rasprostranjenost Srba na Balkanu u 9. stoleću, i on je zaključio da su oni tada naseljavali oblasti na desnoj obali Kupe. Ovaj podatak je dragocen, jer se njime ruši ukorenjeno mišljenje o turskom progonu Hrvata iz srpskih krajina i Dalmacije, pa doseljavanju tamo Srba u 15. i 16. stoleću. Stara dokumenta ovo demantuju, jer pružaju podatke o srpskom stanovništvu u ovim krajevima 600 godina pre turskih osvajanja na zapadu Balkana. Jedan od tih dokumenata je Ajnhardov letopis, u kojem se opisuje slovenska (srpska) pobuna, pod vođstvom kneza Ljudevita, u Panoniji protiv franačke vlasti. Na osnovu njega prof. Novaković zaključuje:
Što se tiče prostora na kojem su se mogli nalaziti Srbi, među koje je otišao Ljudevit, jedino što se zasad može reći jeste da se deo njihovog područja morao tada nalaziti uz samu granicu Ljudevitove Panonije i to, najverovatnije, od Siska prema jugu ili jugoistoku. Kad budemo kasnije razmatrali i druge stare podatke, Porfirogenitove i Dukljaninove, videćom da su se Ajnhardovi Srbi mogli zaista nalaziti negde nadomak Une. Opredeljujući se za ovakvo mišljenje, ne teba izgubiti iz vida da Ajnahrd zna kako se priča da su Srbi u njegovo vreme, a svakako i pre, držali (nastanjivali) veliki deo Dalmacije. Kad ovom dodamo da je Ljudevit ubio jednog od srpskih knezova i da on govori o Srbima kao o narodu, čini se da sa još većim pravom možemo reći da je sasvim moguće da u veliki deo Dalmacije možemo uključiti i porečje Une, utoliko pre što čitav Ajnhardov opis Ljudevitovog ratovanja s Bornom i njegov sukob sa srpskim knezom upućuje gotovo jedino na područje od Kozare do Grmeča, preko Une, do Kupe''.
 

3.       Nadležnost Rimokatoličke crkve nad Hrvatskom

Koliko je srpskih intelektualaca: istoričara, pisaca, filologa, književnih kritičara, politikologa... pisalo o hrvatskoj državi, narodu, kulturi, jeziku..., ogrešivši se i o nauku, i o istinu, da bi hrvatsko učešće u evropskoj istoriji prikazali što značajnijim? Pomagali su hrvatskim istoričarima da krivotvore da su današnje zemlje Republike Hrvatske uvek bile s katoličkim stanovništvom. Katoličanstvom na «hrvatskoj zemlji» se tumači pripadnost Hrvata zapadnoevropskoj civilizaciji, a ne bizantiskoj (grčkoj, ili pravoslavnoj), u koju Hrvati smeštaju samo Srbe.
 
Vezivanje Hrvata za hrišćanski centar u Rimu, nalazimo već kod Porfirogenita, što je očigledan znak da je to neko podmetnuo ovom vizantijskom caru, jer bi on morao da se zalaže za jurisdikciju carigradskog centra nad hrišćanima, a ne rimskog. Jer, iako još nije bilo raskola u Hrišćanskoj crkvi i tad se (u 7. stoleću i u Porfirogenitovom destom) naziralo neslaganje Carigrada i Rima – posebno zato što su bili centri u dve različite imperije. Pogledajmo taj deo u Spisu o narodima:
Car Iraklije, poslavši i iz Rima dovevši sveštenike i od njih proizvevši arhiepiskopa i episkopa i prezvitere i đakone, pokrsti Hrvate...Ovi pokršteni Hrvati neće da ratuju protiv stranih zemalja, izvan svoje zemlje. Jer dobili su neko proroštvo i zapovest od rimskog pape, koji je za Iraklija cara Romeja poslao sveštenike i njih pokrstio. Naime, ovi Hrvati posle svoga pokrštavanja dadnu svojeručno potpisanu obavezu, pod čvrstom i nepokolebljivom zakletvom u Svetog Petra Apostola, da nikada neće provaliti u tuđu zemlju i ratovati, već da će radije živeti u miru sa svima koji to žele, primivši od istog rimskog pape ovaj blagoslov: ako neki drugi pagani pođu protiv zemlje ovih Hrvata i zarate, neka za njih (Hrvate) ratuje bog Hrvata i štiti ih i pobedu im donese Petar Hristov učenik.
 
Samo po izrazu ''Bog Hrvata'', vidimo kako je šireno u hrvatskom narodu i u inteligenciji mnogo od onoga što je u Porfirogenitovim spisima – jer ''Bog Hrvata'' je mnogo spominjan u vreme Drugog svetskog rata, kad je u Hrvatskoj obavljen zamašan pokolj Srba.
Da je naša pretpostavka o podmetanju Porfirogenitu hrvatske verske veze s Rimom tačna, posvedočiće istorijski izvori o pravoslavnom stanovništvu srednjevekovne Hrvatske – pre hrvatskog poraza od Mađara 1.097. godine.
 
Počećemo s pravoslavnim stanovništvom Istre, tako udaljene od Drine, za koju hrvatski istoričari kažu da je bila granica Istoka i Zapada; katoličanstva i pravoslavlja. Ovaj podatak će iznenaditi (uklanjan je iz istorijske literature u obe Jugoslavije). Svedoči da su Istrani ispovedali pravoslavnu religiju sve do početka 17. stoleća. Ovo je previše za poimanje prosečno obaveštenih Srba i Hrvata, jer se u hrvatskoj istoriografiji (koju srpski istoričari nisu rado osporavali), kako smo rekli, granica između pravoslavlja i katoličanstva smešta na reku Drinu. Ni sami Istrani ne veruju da su im, ne tako davni, preci bili pravoslavne veroispovesti. Možda zato Hrvati (da bi prikrili istinu) prisutne pravoslavce u Istri povezuju s nekakvim davnim doseljavanjem Crnogoraca. Mada je, doduše, moglo biti doseljavanje srpskih porodica iz Crne Gore u Istru, ali treba zanati da su oni zaticali u novoj postojbini pravoslavne starosedeoce – koji su se, kako smo rekli, osećali Srbima. Pogledajmo o tim istarskim Srbima tekst jednog dokumenta iz 17. stoleća. Pisan je rukom zagrebačkog episkopa (biskupa) Benedikta Vinkovića. Pismo je adresirano višim dostojanstvenicima Rimokatoličke crkve:
Uzvišena i mnogopoštovana Gospodo, moji predusretljivi Zaštitnici, želim Vam od Boga zdravlje, sreću, doveka.
 
Blažene uspomene Ferdinand Drugi, Car Rimljana, kao Kralj Ugarske i Slavonje, ustanovio je, bez znanja mnogopoštovanog Franje Erdeljskog – tadašnjeg biskupa zagrebačkog, ne tražeći saveta od nadbiskupa Kolače, ni od njegovog mitorpolita, istovremeno duhovnog primata Ugarske, novu episkopiju u Kraljevstvu Slavoniji, za stanovništvo grčke vee, shizmatike, koji se drže grčkih zabluda, to je dotičnu episkopiju poverio izvesnom Srbinu, vasilijanskom monahu, po imenu Maksim Petrović...On se, zajdeno sa sveštenstvom i narodom kojem je na čelu, sve do danas drži grčke shizme, te i sam, kao njegovi sveštenici i pavstva, zadržava teške zablude protiv istinite vere... Najpre bi trebalo da Srbi, odbaciviši zablude i očistivši se od istih, ostanu u svom obredu. A kad bi se okanili zabluda i shizme i kad bi upoznali Božiju službu, pomalo bi mogli da se oslobađaju i grčkog obreda. Tako je učinjeno u Istri, Pivki i Krasu, kao u Senjskoj dijacezi, u Lici i Dragi Vinodolskoj, gde su Srbi, kod kojih su ranije važile slične zablude i običaji, napustivši grčki obred i odbacivši zablude, zaslugom dobrih katoličkih otaca, do sada su zadržali rimske obrede, koje su primili i sebe više ne nazivaju Srbima, nego Hrvatima.
U Zagrebu, 3. 2. 1639, u Gospodu pokorni kapelan naših Uzvišenih Gospodstava, Benegdit Vinković, izabrani episkop zagrebački.
 
Austrija je ove hrvatske mere odobravala i pomagala.
Hrvati su od Austrije stalno tražili da njihovoj lokalnoj upravi budu potčinjeni Srbi u Vojnoj Krajini, jer su, navodno, na hrvatskoj zemlji. Zbog toga su Srbi dužni da prihvate i katoliku religiju.
Zabeleženo je da je austrijski car posvedočio ono što smo videli u britanskim knjigama i što je zaključio prof. Novaković – da su Srbi starosedeoci na područjima u današnjoj Republici Hrvatskoj. Bio je to Leopold Drugi, i on će odgovoriti Hrvatima 1790:
Što se Mene tiče, držim da je srpski narod, i pre rata s Turcima, živeo u Sremu, Slavoniji i Bačkoj, a prilikom rata, jednodušno u ponovnom osvajanju istih predela, učestvovao, te i sad tamo živi, pa da, stoga, na te zemlje i najviše prava ima.
 
Da bi se Dalmaciji dao dodatni karakter hrvatstva, dr Čubrilović će napisati da je u 11. stoleću u njoj katolička crkva. Znamo da se Rim izdvojio iz Hrišćanske crkve 1054. godine, a da, pre toga, nije imao nadležnosti nad crkvama u Dalmaciji. I sam dr Čubrilović, na više mesta, svedoči o vizantijskom crkvenom uticaju, ali će se odlučiti da istakne da je u Dalmaciji crkveni život po vatikanskim obrascima, da bi se, verovatno, kako to Hrvati priželjkuju, posvedočilo da su se oni, još tada, uključili u civilizaciju Zapadne Evrope. To dr Čubrilović čini zbrkano – navodi da se u Dalmaciji primenjuju pravoslavni obredi, ali da su to samo neprikladne pojave u Katoličkoj crkvi:
U Splitu se sastao novi sabor da sprovede odluke rimskog lateranskog sinoda 1.059. godine.Trebalo je i katoličku crkvu u Hrvatskoj očistiti od raznih istočnih običaja:ženidba sveštenstva, slovenska služba, nošenje brade i duge kose, posvećivanje sveštenika bez znanja latinskog jezika, itd.
 
Samo 36 godina posle ovog Sabora, Hrvatsku će pokoriti Ugarska, pa nema mesta tvrdnjama hrvatskih učenjaka da je srednjevekovna hrvatska država bila uključena u tokove zapadnoevropske civilizacije. Nije se to moglo desiti kad im sveštenici nisu znali latinski, ženili su se i bili su obrasli u dugu kosu i bradu. Znači, Hrvati su mogli da se približe zapadnoj civilizaciji tek u Ugarskoj, pa ako je civlizacijska prednost biti katolik, a ne pravoslavni hrišćanin, onda hrvatski narod za svoju katoličku prošlost treba da zahvali ugarskoj državi. Nikako svojoj dobrovoljnoj opredeljenosti, ili odluci svojih srednjevekovnih kraljeva – pre ugarske okupacije. Na to upozorava i dr Čubrilović, jer svedoči da se u Dalmaciji propoved držala ili na grčkom ili na slovenskom jeziku – videli smo da sveštenici nisu znali latinski jezik:
Krešimir Četvrti, odgojen u Veneciji, još manje je branio slovensku službu u Hrvatskoj od kralja Tomislava.
 
A da su niži plemići, niže sveštenstvo i narod Dalmacije ostali verni pravoslavlju, pokazuje i skori nestanak hrvatske države. Uzrok je bio Sabor biskupa u Splitu, jer su ga Krešimir Četvrti i naslednici podržavali i pokušavali sprovesti njegove odluke – protivno volji većine sveštenstva, naroda i plemića. Ovako to objašnjava dr Čubrilović:
 
Iako je papa odobrio odluke Splitskog sabora, ipak ih je u Hrvatskoj bilo vrlo teško sprovesti. Kad su saopštene sveštenstvu i narodu, izazvale su veliko uzbuđenje. Zabrana slovenske službe po crkvama, prisiljavanje sveštenstva da se razdvaja od porodica i sve veći uticaj latinskih biskupa, izazvao je otpor u narodu. Niže sveštenstvo, niže plemstvo i narod bili su protiv reforma Splitskog sabora, kralj, visoko plemstvo i sveštenstvo su ih pomagali. Borba između naoroda i latinske stranke počela je još za života Krešimirovog i biće glavni uzrok neslozi i neredima među Hrvatima, pa i propasti hrvatske države 1.102. godine... Kraljeva poslušnost prema papskoj kuriji i otvoreno pomaganje latinskog sveta, izazivalo je nezadovoljstvo u hrvatskom narodu. Mi nemamo podataka šta se u to vreme sve odigravalo u Hrvatskoj, ali ubistvo Dimitrija Zvonimira na Saboru na Kninskom polju 1.089. najbolje pokazuje dokle su se tamo bile raspalile strasti među strankama.
 
Ako je ispovedanje katoličke vere jednog naroda neosporno svedočanstvo o ulasku tog naroda u krug kulturnih naroda Evrope, onda vidimo da to stanovnici Hrvatske nisu mogli da učine 1.089. godine. Tada su bili privrženici pravoslavlja – i to žestoki, jer su ubili i svog kralja, zagovornika katoličanstva. Da ponovimo, ušli su u taj krug (da zanemarimo činjenicu da li je Zapad, tada, bio kulturniji ili ne od Istoka) tek pošto ih je tamo uvela Ugarska – koja ih je pokorila 1.097 – osam godina posle ubistva Dimitrija Zvonimira na Kninskom polju.
 
 
Porfirogenit protiv Porfirogenita

Pošto smo videli da se Porfirogenitova svedočenja koriste za podršku hrvatskim posezima na srpske zemlje, ne možemo se oteti utisku da su ta svedočenja dodavana - kad je već bila uobličena strategija imperijalnih sila Evrope da se na Balkanu jedna država s katoličkim stanovništvom (Hrvatska) suprostavi državi s pravoslavnim Srbima. Da je ova pretpostavka tačna, ne upućuju nas na to samo suprotne tvrdnje o istom događaju u mnogim glavama Spisa o narodima, nego i spomenuta greška - kad Porfirogenit opisuje svoju sopstvenu smrt.
 
Inače, što se tiče navodnog doseljavanja Slovena na Balkan i u Panoniju i za šta se uporište traži kod Porfirogenita, navodimo carevo ključno svedočenje o tome. Odmah ćemo videti da logički nije prihvatljivo da se na osnovu toga može prihvatiti, zdravo za gotovo, pojava Slovena u sedmom stoleću, na tako ogromnom prostoru – od Carigrada do Milana. Porfirogenit o tome obaveštava u Glavi 32. Spisa o narodima:
Treba znati da Srbi vode poreklo od nekrštenih Srba, nazvanih i Beli, naseljenih s one strane Turske (tj. Mađarske), u kraju koji se kod njih naziva Bojki; njima je u susedstvu i Franačka, isto kao i velika Hrvatska, ona nekrštena, koja se naziva i Bela. Tamo su dakle i oni Srbi od davnine naseljeni. Pošto su dva brata nasledili od oca vlast nad Srbijom, jedan od njih, preuzevši polovinu naroda, prebegne Irakliju, caru Romeja; car Iraklije ga primi i kao mesto naseljavanja dade mu u solunskoj temi Serviju, koja otada taj naziv nosi. Srbi na jeziku romeja znači robovi, pa se stoga i ropska obuća obično naziva serbula, a cerbulijani oni koji jevtinu i srimašnu obuću nose. Ovo ime dobiše Srbi, jer postadoše robovi cara Romeja. Posle nekog vremena isti Srbi odluče da se vrate u svoje zemlje i car ih otpusti. Kada su prešli reku Dunav, pokaju se, i preko stratega koji je tada upravljao Beogradom, jave caru Irakliju da im dodeli drugu zemlju za naselje. I pošto sadašnja Srbija i Paganija i zemlja Zahumljana i Travunija i zemlja Konavljana behu pod vlašću cara Romeja, a te zemlje opuste od Avara (jer iz tošnjih zemalja, oni izgnaše Romane koji sada stanuju Dalmaciji i draču), to car u ovim zemljama naseli iste Srbe i behu oni potčinjeni caru Romeja; car njih pokrsti donevši svetenike iz Rima i, naučivši ih da pravilno vrše dela pobožnosti, izloži im hrišćansko veroučenje.
 
Ne možemo se oteti utisku da ovaj tekst, navodno pisan u desetom stoleću, ne odiše duhom novih vremena. Pre svega, zbog svedočenja da ''Srbin'' znači ''rob'', što su hrvatski šovinisti, u prvom redu Ante Starčević, tako vatreno koristili prilikom priprema i sprovođenja pokolja nad Srbima u devetnaestom i dvadesetom stoleću. I ovde se naglašava uticaj Rimokatoličke crkve (i zapadne kulture – što može biti samo konstrukcija novijeg vremena), pa odjednom vidimo da su i Srbi pokršteni od sveštenika u Rimu, a ne od onih u Carigradu. Dalje, neodržive su dve tvrdnje cara Porfirogenita oko naseljavanja Srba u današnjoj Hercegovini i Dalmaciji – jedna je da su ova područja bila pod vlašću Vizantije, a druga da je bila pod vlašću Avara. Ako su tamo vladali Avari, onda Iraklije nije mogao da donosi odluke da avarsku zemlju pokloni Srbima. Još jedno ukazivanje da su ovi tekstovi podešeni da bi se povećao značaj Hrvata na Balkanu, nalazimo u činjenici da Porfirogenit ne spominje ime arhonta Srba koji je ''pobegao Irakliju'' (mada su najbrojniji Južni Sloveni), a kod Hrvata navodi imena pet vođa – braće i imena njihovih sestara, Tuge i Buge!?
 
U ovako malo reči, toliko protivrečnosti i lako uočavanje da Porfirogenit učestalo nastupa protiv Porfirogenita. To će učiniti i u Glavi 49. Spisa o narodima, jer će posvedočiti da Sloveni mnogo pre Iraklija žive na Balkanu i da su moćnoj Vizantiji oteli teritorije u Grčkoj i ceo Peloponez! To piše Porfirogenit ovako:
Kada je Nićifor držao skiptar Romeja, ovi (tj. Sloveni) koji behu u temi Peloponez odluče da se odmetnu i najpre opustoše i opljačkaju kuće suseda Grka, polja pred zidinama i počnu grad opsedati, vodeći sa sobom i afričke Saracene. Pošto je prošlo dosta vremena i u gradu počela da se pojavljuje oskudica životnih namirnica, vode i hrane, (građani) se posavetuju i odluče da stupe u pregovore, dobiju obećanje sigurnosti i tada da predaju grad njima. Pošto se strateg tada nalazio na kraju teme, u tvrđavi Korintu, očekivali su da će priteći u pomoć i pobediti narod Slovena, pošto je od arhonata prethodno bio obavešten o njihovom napadu.
 
U Glavi 50, Porfirogenit još jasnije piše da su Sloveni bili nezavisni od Vizantije na Peloponezu, pre vremena cara Iraklije i navodnog naseljavanja Slovena na Balkan:
Treba znati da su Sloveni pelopneske teme u vreme cara Teofila i njegovog sina Mihajla, ustali i postali samostalni, vršeći pljačkanja i zarobljavanja i haranja i paljenja i krađe.
Francuski slavista Frensis Kont, profesor na Sorboni, piše da su Sloveni vladali na Peloponezu od 587. do 805. godine – ukupno 218 godina. Znači, bili su nezavisni od Vizantije 23 godine pre nego što će Iraklije stupiti na presto u Carigradu, a sigurno je da su na Peloponezu i odranije – jer su 587. samo zbacili vizantijsku vlast.
 
Nijedan istorijski izvor nije ovako protivrečan kao Porfirogenitov Spis o narodima. Paživljijim proučavanjem, pronašle bi se i druge, brojne, nedoslednosti, pa je pravo čudo da je Spis o narodima zaokupio toliku pažnju naučnika i postao temeljni oslonac za tvrdnju o doseljavanju Slovena na Balkan u 6. i 7. stoleću – uz situaciju kad i mnogi istoričari (zagovornici tog doseljavanja) odbacuju mnogo toga iz Porfirogenitovih spisa.
Nema sumnje, da će naučni skup o Porfirogenitu u aprilu, u Nišu, biti izuzetan doprinos novim znanjima o Srbima (Slovenima) u Antici i Srednjem veku. Za tu svrhu, članovi Srboslovenske akademije će se pozvati na desetine pisaca Starog, Srednjeg i Novog veka. Oni su ostavili podatke da su Sloveni pre Vizantije bili poznati pod raznim imenima: Tračani, Tribali, Iliri, Mezi, Sarmati, Dalmatinci...