Priča o vojvodi Vuku

O mnogim srpskim velikanima, ratnicima za slobodu i odbranu otadžbine saznavalo se nekada iz narodnih predanja, posebno narodnih pesama, čiji su sadržaji bili snažan podstrek u razvijanju rodoljublja. Narodne su pesme predstavljale snažan podsticaj generacijama naših očeva i dedova da se identifikuju sa legendarnim srpskim junacima, počev od Miloša Obilića, Jug Bogdana i devet, Jugovića, Toplice Milana i drugih brojnih kosovskih junaka. Njihova su imena vekovima bila prisutna u svesti srpskog čoveka, a njihov primer sledile su dugo njihove dolazeće , što nažalost nije slučaj sa generacijama novijeg doba. Sretali su se Srbi početkom 19. veka  sa ustanicima predvođenih Karađorđem. Decenijama su imena Stanoja Glavaša, Stevana Sinđelića, Hajduk Veljka, Pop Luke Lazarevića i drugih srpskih junaka iz tog perioda, prethodnicima stvaranja slobodne srpske države, predstavljala snažan podsticaj njihovim sinovim i unucima da učestvuju u slobodarskim borbama, bunama i ratovima. Punih petsto godina, dakle, Srbi, mada najvećim delom nepismeni, nisu zaboravljali svoje ratne velikane, koji su, inače, potekli iz redova tog nepismenog naroda. Jer, ti ratnici su bili obični ljudi, seljaci, zanatlije, ali i sveštenici, koji su u bojeve kretali nagonom rodoljublja i neopisivom željom za srpskom davno izgubljrnom slobodom.

Junake Prvog srpskog ustanka nasledili su kasnije njihovi potomci vojujući u oba balkanska i Prvom svetskom ratu. I u tim ratovima, koji su krupnim slovima zapisivani u srpskoj i svetskoj istoriji, nicali  su ratnici-kolosi, ponos srpstva i Srbije. Sigurno je da nema Srbina starije generacije koji ne zna ko su bili vojvoda Stepa i Putnik, Mišić i Bojović, general Šturm, majori Gavrilović i Kirhner i nezaboravne četničke vojvode: Vojislav Tankosić, Jovan Babunski i legendarni potpukovnik Vojin Popović – vojvoda Vuk, komandant čuvenog Dobrovoljačkog odreda, osvajača Kajmakčalana.

Tema ovog priloga je upravo vojvoda Vuk, odnosno istoimena knjiga, autora Nikole Marinovića, koja je nedavno izašla iz štampe u izdanju Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918, njihovih potomaka i poštovalaca. Vrednost i značaj knjge ogleda se u činjenici da o vojvodi Vuku, učesniku Četničke akcije u Staroj Srbiji od 1905. godine, balkanskih i Prvog svetskog rata, nijedna izdavačka kuća u Srbiji nije do današanjih dana našla za shodno da, ako ništa drugo, izda popularnu publikaciju o ovm nacionalnom junaku i rodoljubu. Javljalo se, doduše, njegovo ime u pojedinim člancima posvećenim učešću srpske vojske u  ratnim zbivanjima tokom navedenih ratova. Sve je to, međutim, bilo sporadično, previše malo u odnosu na ono što je objektivno zaslužio proslavljeni vojvoda boreći se i položivši život za dobrobit svog naroda, za dobro Srbije i njenog potomstva koje ga je, kakve li nepravde i  ironije, gotovo potpuno zaboravilo. Zaborav tim više boli istinske rodoljube ove zemlje što je takvih ljudi, kakav je bio vojvoda Vuk, sve manje na našim prostorima. Jedini svetliji primeri u novije vreme koji su zaslužili nazive srpskih junaka, jesu major Milan Tepić i njegov potčinjeni, vojnik Svetislav Mirković – heroj sa Povlena.

Odgovor na pitanje: zbog čega je vojvodu Vuka, posebno posle Drugog svetskog rata, počeo ozbiljno da prekriva veo zaborava, valja tražiti u činjenici da je poratna istoriografija, rukovodeći se ideološkim razlozima, u prvi plan isticali događaje koji afirmišu ljude iz redova Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije. Na tome im, naravno, niko ne bi prigovarao da, pri tome, nisu potpuno “zaboravili” na ljude kakav je bio ne samo vojvoda Vuk, već i mnogi sveti srpski ratnici pre njega.

Ipak, zahvaljujući Udruženju ratnih dobrovoljaca, nedavno je ugledala svetlo dana knjiga u celini posvećena liku i delu vojvode Vuka, komandanta dobroovljačkih odreda u oba balkanska i Prvom svetskom ratu. Knjga, pored ostalog, kako se navodi u recenziji dr Veljka đurića – Mišina, predstavlja “lep primer pijeteta prema jednom od najvećih junaka novijeg doba srpskog ratovanja i istorije, a s druge strane, ova je knjiga prva velika i dostojna pošta tom oficiru”. Posebnu vrednost knjizi daje i činjenica da je pisana bez “patosa” i velikih reči, što je inače profesionalna odlika autora Nikole Marinovića, dugogodišnjeg novinara i publiciste iz “Politikine” kuće. To knjizi daje posedbnu draž i podsticaj čitaocu da je  ne ispušta iz ruke do poslednje stranice. Autor se, takođe, ne ustručava da citira i one savremenike vojvode Vuka koji o njemu nisu imali najbolje mišljenje

Kada je o vojvodi Vuku reč, posebno valja istaći njegovu ulogu, i njegovih potčinjenih naravno, u zaštiti odstupnice srpskoj vojsci prilikom povlačenja 1915. godine dolinom Južne Morave. Borbama na Gadžinoj poljani, naime, uspeo je, da uz velike sopstvene i još veće gubitke nanesene neprijatelju, zaustavi Bugare i onemogući da preseku put srpskoj vojsci koja je u to vreme bila prinuđena na popvlačenje. Značajna uloga njegove dobrovoljačke jedinice pripala je i prilikom osvajanja Kajmakčalan 1916. godine. Dobrovoljci su, naime, opet uz velike žrtve, uspeli da posle borbe prsa u prsa, zbace Bugare sa položaja na Kajmakčalanu i time, kako se govorilo, otvore “Kapiju slobode” za predstojeće juriše. Vojvoda je, nažalost, upravo tu, na Kajmakčalanu, stavljajući se na čelo borbenog stroja svojih dobrovoljaca, junački pao, dokazujući da  nije bez razloga svsrtan u red srpskih Obilića. A kako mu se potomstvo odužilo. Nikako! O njemu, kao i mnogim drugim srpskim junacima, i danas nema  pomena u udžbenicima nacionalne istorije. Naša deca u osnovnim i srednjim školama znaju sve o Vaviloncima i Asircima, Persijancima i Egipćanima. Znaju gde se prostirala Mesopotamija, ali mnoga od njih  ne znaju gde se tačno nalazi Cer nikada nisu čuli za Zebrnjak, Mačkov kamen, Grunište  i mnoga druga mesta gde  njihovi pradedovi i danas počivaju u zajedničkim grobnicama. Da nije bilo Udruženja ratnih dobrovoljaca i njihovih potomaka i poštovalaca, vojvoda Vuk i srpski dobrovoljački pokret u celini, ostali bi i dalje velika nepoznanica srpskoj mladeži. Ta nepoznanica, nažalost, i posle ovog izdanja obuhvata dosta široke razmera jer je ova jedinstvena knjiga, zbog teškog materijalnog položaja ovog Udruženja, štampana u skromnom tiražo od samo 500 primeraka koji će najvećim delom završiti u rukama potomaka – sinova, kćeri i unuka ratnih dobrovoljaca iz Prvog svetskog rata. Da je sreće, više odgovornosti i osećaja prosvetnih organa u Srbiji, knjiga o vojvodi Vuku morala bi, ako ništa drugo, da se nađe u svakoj školskoj biblioteci. Žalosna je to, ali i surovo realna konstatacija, jer bi knjige sa takvim sadržajima, koji izazivaju snažne rodoljubive emocionalne naboje, trebalo da se nađu u svakoj srpskoj porodici.