Na Miljacki grad pored grada

Istočno Sarajevo – Na izlasku iz Sarajeva preko prevoja Vraca, pored istoimenog spomen-parka stoji tabla koja putniku daje do znanja da napušta kanton Sarajevo (Federacija BiH), a nekoliko metara dalje druga tabla i drugo pismo ukazuju na ulazak na područje grada Istočno Sarajevo (RS). Na tom prevoju sudaraju se zvuci zvona sa tri novosagrađene pravoslavne crkve na širem području Lukavice sa glasovima mujezina koji dopiru sa minareta desetina starih i novoizgrađenih džamija u gradu na Miljacki. Pozivi na molitvu probijaju se kroz gustu maglu koja je pritisla grad a iz magle proviruje poslovni „Avazov“ toranj za koji nije teško zaključiti da je narušio arhitekturu grada.

Istina, pre pomenutog tornja učinjeno je to sa dve poslovno-stambene zgrade čija se izgradnja finansira novcem iz Malezije. Možda su se urbanisti mogli i protiviti izgradnji, za sarajevsku čaršiju, neprimereno visokih objekata, ali je njihov glas ustuknuo pod pritiskom stranog kapitala. Ustuknuli su i pred naletom bespravne gradnje koja je opasala Sarajevo, a urbanistima i kantonalnoj upravi ostaje jedino da se bave posledicama.

Žive u jednom a rade u drugom gradu

Sa prevoja Vraca, kuda dva puta dnevno prelaze Srbi zaposleni u državnim institucijama, pogled puca na Istočno Sarajevo koje nema poslovnih solitera, ali nema ni masovne bespravne gradnje. Uprava grada Istočno Sarajevo, s Radomirom Kezunovićem na čelu, zajedno sa urbanistima pokušava da uklopi stara imanja u stari gradski ambijent tako da budu zadovoljeni i zahtevi grada i starosedeoci.

Na ledinama poznatim kao Lukavica i Bijelo polje niču stambene i poslovne zgrade koje svojom visinom i arhitekturom mogu pristati svakoj modernoj gradskoj sredini. Za proteklih desetak godina na tom području izgrađeno je 5.000 stanova a svi su prodati još pre početka gradnje. Interesovanje za stanove na području Istočnog Sarajeva, čiji kvadrat košta 650 evra, sve je veće. Za trajan život na tom području opredelio se veliki broj Srba koji su napustili Sarajevo ali i većina onih koji rade u državnim institucijama.

„Da nije bilo odluke o izgradnji grada pored grada, ove livade bi danas bile polupuste“, kaže gradonačelnik. Naravno, ambicije su bile velike jer je Istočno Sarajevo odlukom NSRS iz marta 1993, tada pod nazivom Srpsko Sarajevo, trebalo da bude glavni grad RS, uz lociranje dela institucija na Palama a dela u Lukavici. To je zaustavljeno odlukom NSRS iz 1998, kada je odlučeno da se sve institucije sele u Banjaluku a grad na Vrbasu bude ono što je bilo namenjeno Istočnom, srpskom, Sarajevu. Sreća je da su vlasti iz šest opština koje ulaze u sastav grada (Istočna Ilidža, Istočno Novo Sarajevo, Trnovo, Istočni Stari grad, Pale i Sokolac) smogle snage da se organizuju i pokušaju da nastave sa realizacijom planova, makar se oni odvijali trostruko sporije od zamišljene dinamike. Kriza je prebrođena i sada se već lakše diše a uskoro treba i zakonski da se reši pitanje statusa Istočnog Sarajeva, koji će uz Banjaluku biti drugi grad u RS.

Već ima više investitora, poslovno-trgovačkih centara, a uz predstavništvo PK Srbije otvaraju se i predstavništva pojedinih stranih firmi. Tu je sedište Državne granične službe, tu će biti sedište državne policije, Zavod za izdavanje udžbenika RS... Na području Lukavice, kaže Kezunović, koje smatraju centrom grada, otvoreno je i nekoliko motela, pa i hotel „Beograd“ koji je izgradila kompanija „Aleksandrija“ iz Srbije. „Do septembra naredne godine naš istočni sused će na Palama izgraditi i školu koja će s razlogom nositi naziv ’Srbija’“, ističe Kezunović.   

Srbija siguran oslonac  

– Nama, kao i čitavoj RS, Srbija je veliki oslonac. Na primer, da nije nastavnog kadra iz Srbije, zar bi Univerzitet Istočno Sarajevo, sa 18 fakulteta i 13.000 studenata, mogao da opstane. Samo na području grada imamo 5.000 studenata, dok je više od pola fakulteta dislocirano u Foči, Trebinju, Bijeljini, Doboju... Neki od njih, poput Muzičke akademije, postižu sjajne rezultate – sa međunarodnih takmičenja uvek se vraćaju sa nagradama, što je iznad očekivanja, posebno ako se imaju u vidu uslovi u kojima rade. Da od ovih 13.000 studenata studije uspešno završi njih dve trećine, to je ogroman stručni i kadrovski potencijal RS. Naravno, problem je što su veliki privredni sistemi – Famos, Energoinvest, Pretis... tokom rata „potonuli“ a privatizacija i okretanje novim proizvodnim programima se sporo odvija. Energoinvest je već na putu punog oporavka. Iduće godine Istočno Sarajevo dobiće gradsku kablovsku TV, završava se zgrada Gradskog pozorišta, upotpunjuje knjižni fond Matične biblioteke, otvara se galerija – legat Boška Kućanskog..., niču novi stambeni i poslovni objekti koji su već opasali autobusku stanicu izgrađenu neposredno posle rata koja svojim izgledom i uslovima za prijem i otpremu putnika zaostaje za potrebama grada – kaže Kezunović i dodaje:    

– Uprava grada računa i na izgradnju puta istočnom stranom Trebevića preko Tvrdinića prema Jahorini, čime bi Zimski sportski centar bio udaljen od Lukavice i sarajevskog aerodroma malo više nego sada od Pala. Naredne godine obeležavamo i 100-godišnjicu FK Slavija koji je ponikao na Marijinom dvoru a sada se takmiči u Premijer ligi BiH.    

Naravno, mnogo šta gradu nedostaje. Pre svega treba rešiti pitanje Kliničko-bolničkog centra u Kasindolu za čije je renoviranje i opremanje Grčka odmah posle rata dala 3,5 miliona KM, ali je dobar deo posle odluke 1998. da se institucije RS presele u Banjaluku otišao istim putem. Da je grčka donacija utrošena tamo gde je namenjena bolesnici bi imali solidne uslove za lečenje a lekari bi, kao što su Đoko Obućina, Zoran Čampara, Radoje Doder, koji iz Beograda dolaze na ispomoć, radili u boljim uslovima.

Oko zgrada šetaju krave

Činjenica da se još ponegde izmeću stambenih zgrada šetaju krave, da iza ćoškova proviruju kokošinjci a da se poljoprivredni, mlečni i mesni proizvodi prodaju na trotoarima upućuje na zaključak da Istočno Sarajevo tek treba da postane grad.   

– To je tačno – kaže gradonačelnik Kezunović – ali drugačije nije ni bilo realno ako se zna da smo posle rata krenuli sa ledine a da je zvanična Banjaluka godinama zanemarivala naše potrebe.  

Lična karta grada

Grad Istočno Sarajevo obuhvata šest opština – Istočnu Ilidžu, Pale, Sokolac, Istočno Novo Sarajevo, Istočni Stari grad i Trnovo. Prostire se na 1.450 kilometara kvadratnih, ima oko 90.000 stanovnika. Zaposlenih je 11.730 a nezaposlenih 7.730 od kojih je sa visokom školskom spremom 540. Stambeno je nezbrinuto 260 porodica – izbeglice, ratni vojni invalidi i porodice poginulih boraca. Natalitet ide uzlaznom linijom ali je budžet u odnosu na potrebe ili u poređenju sa Banjalukom skroman i zbog toga se i problemi sporije rešavaju.