Dogovor komande NATO sa hrvatskim i muslimanskim liderima u Splitu oko izvođenja napadne operacije na Republiku Srpsku Krajinu u Republiku Srpsku - 2. deo

07.08.2022. god.

Priredio Boško Antić, kontraadmiral u penziji

ULOGA NATO (SAD) U OPERACIJAMA HRVATSKE VOJSKE PROTIV VOJSKE REPUBLIKE SRPSKE KRAJINE I VOJSKE REPUBLIKE SRPSKE

Sjedinjene Američke Države su interese na Balkanu ostvarivale koristeći snage NATO, predstavljajući se kao „međunarodna zajednica“. Posebno mesto u ostvarivanju tih interesa bila je Bosna i Hercegovina koja je imala dominantno mesto na Balkanu. Da bi se to ostvarilo bilo je potrebno rešiti pitanje Republike Srpske Krajine pa su sve operacije („Bljesak“, „Ljeto 95“, „Oluja“, „Maestral“, „Južni potez“...) planirane u Vašingtonu i Zagrebu.

Pri tome su SAD primenile odredbe iz Pravila upotrebe svoje vojske FM 100-5 po načelima operacija FID (Foreign Internal Defence) – „unutrašnja odbrana prijateljske zemlje“, koja u osnovi podrazumeva vođenje borbenih dejstva „bez formalnog ratnog stanja“ koja su usklađena sa merama i aktivnostima zemlje zaštitnika i Vlade koju SAD podržavaju.

Operacija FID se izvodi prema tajnom ugovoru između SAD i štićene strane zemlje pri čemu se angažuje američki potencijal (diplomatija, ekonomija, obaveštajne službe, specijalne snage...). uz tajnost operacije. Pri tome se vrši instruktaža „vojske štićenika“ navodno preko privatnih firmi. U operaciji FID na prostoru Hrvatske jednu od glavnih uloga imala je firma MPRI (Military Profesional Resources Incorporates), tj. vojni profesionlani resurs u kome su bili penzionisani generali, admirali i oficiri svih rodova američke vojske. Dobro je poznato da je MPRI centar s najvećom koncentracijom vojnih eksperata koji je koristio na osnovu sporazuma sa američkom administracijom.

Sklopljeni sporazum sa Hrvatskom o angažovanju MPRI verifikovao je Stejt depertment, što je obezbedilo angažovanje velikog broja vojnih stručnjaka na obučavanju jedinica i komandi Hrvatske vojske. U isto vreme Administracija SAD je podržala borbeno jačanje Hrvatske vojske i obezbeđenje uslova za efikasno ratovanje: naoružavanje, snabdevanje municijom, opremom za elektronsko komandovanje i satelitske veze, psihološko-propagandnu podršku... Koodinisano delovanje MPRI i Adminsitarcije SAD najpre na prostoru Hrvatske, a zatim i u Bosni i Hercegovini, presudno je imao uticaj na uspeh operacija Hrvatske vojske i Armije Bosne i Hercegovine protiv Vojske Republike Srpske Krajine i Vojske Republike Srpske.

Predsednik SAD Bil Klinton je prilikom preporuke da MPRI vodi program „Opremi i obuči“, izjavio da su odlično uradili posao za Hrvate i u Bosni, pa su ugovor između MPRI i Muslimansko-hrvatske federacije BiH u okviru ovog programa potpisali 16. jula 1995. godine Alija Izetbegović i Krešimir Zubak ispred Federacije BiH i Džejms Predju predstavnik Vlade SAD za vojnu saradnju na Balkanu.

MPRI je u dogovorenom periodu planski obučavao hrvatske oficire u taktičkim radnjama, organizaciji jedinica, planiranju i izvođenju borbenih operacija, korišćenju obaveštajnih padataka, kompjuterskim simulacijama... Težište je bilo na obuci višeg starešinskog kadra, komandi i štabova Hrvatske vojske i osposobljavanju Prvog gardijskog korpusa sa osam elitnih gardijskih brigada, organizovanih prema NATO standardima koje su bile popunjene plaćenim profesionalcima. Ove brigade su predstavljale glavnu udarnu snagu u operacijama protiv Vojske Republike Srpske Krajine i Vojske Republike Srpske.

Sjedinjene Američke Države su se vojno angažovale neposredno pre operacije „Oluja“ rušeći svojom avijacijom, odnosno avijacijom NATO sve releje, avijaciju i PVO sredstva Srpske Vojske Krajine, a potom i Republike Srpske čime su onesposobljeni komandni centri veze i aerodromi. U cilju ostvarenja psihološpko-propagandnih efekata američki vojni specijalci su pripremili i realizovali propagandno-prishološku operaciju prema srbskim snagama i stanovništvu koje su imale dosta uspjeha zbog srušenih srbskih radio i TV stanica i nemogućnosti demantovanja intenzivne protivničke propagande i psiholoških dejstava.

ZAKLJUČAK

Uspeh hrvatske operacije „Oluja” predstavlja strategijsku promenu situacije i u ratu na prostoru Bosni i Hercegovini kojom je onemogućena dalja opsada Bihaća i stvoreni uslovi hrvatskom i muslimanskom rukovodstvu planiranje sveobuhvatne zajedničke vojne operacije na zapadnokrajiške opštine koje su bile pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Sve te aktivnosti realizovane su na osnovu Splitskog sporazuma - u cilju stvaranja nove ravnoteže moći u Bosni i Hercegovini, stvaranjem tampon zone duž granice s Hrvatskom.

Septembra 1995. godine započela je operacija hrvatske vojske „Maestral“, podržana snagama Armije Bosne i Hercegovine u operaciji „Sana ’95“, te kombinovanja sa NATO operacijom „Namjerna sila“. U ofanzivi združenih snaga slomljena je odbrana Drugog Krajiškog korpusa i 30. divizije Prvog krajiškog korpusa Vojske Republike Srpske i zauzeta velika teritorija zapadnokrajiških opština. Vojna intervencija je nastavljena operacijom „Južni potez” tokom oktobra, kada su snage Hrvatske vojske i Hrvatskog vijeća obrane stigle na oko 25 kilometara od Banje Luke. Međutim, zahvaljujući preduzetoj odsudnoj odbrani Vojske Republike Srpske i protivudarom srbskih snaga prema Ključu i Krupi na Uni, koji je zaustavljen primirjem, što je omogućilo početak mirovnih pregovora i potom postizanja Dejtonskog mirovnog sporazuma. Generalno, raspoređivanje snaga Hrvatske vojske na osnovu Splitskog sporazuma, pokazalo se kao odlučujući uticaj na rat u Bosni i Hercegovini.

Sjedinjene Američke Države odobrile su angažovanje „privatne“ firmu MPRI za obučavanje Hrvatske vojske i shodno dogovoru obezbeđenja potrebnih uslova za efikasno ratovanje: obezbeđenje naoružanja, municije, obaveštajnih podataka sa bespilotnih letilica, opremu za komandovanje i vezu, snažnu psihološko-propagandnu podršku... Koodinisano delovanje MPRI i Administracije SAD bilo je najpre na prostoru Hrvatske, zatim u Bosni i Hercegovini, što je presudno uticalo na uspeh operacija Hrvatske vojske i Armije Bosne i Hercegovine protiv Vojske Republike Srpske Krajine i Vojske Republike Srpske.

LITERATURA

1. Agresija Republike Hrvatske na Republiku Srpsku – posledice u opštinama..., Republički sekretarijat za odnose sa MKS u Hagu i istraživanje ratnih zločina, Banja Luka, 2008.

2. Antić Boško, Vojska Republike Srpske posledica vojnog organizovanja muslimana i Hrvata, Zbornik radova „Dvadeeset pet godina Vojske Republike Srpske“, Beograd, 2017.

3. Vikipedija; Operacija „Ljeto 95“, Operacija „Una“ Operacija Maestral“ i operacija „Južni potez“.

4. IzetbegovićAlija, Sjećanje, Ljiljan, Sarajevo, 1998.

5. Kukobat Dušan, Dimitrijević Bojan, 2 krajiški korpus Vojske Republike Srpske, Repubički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica, Banja Luka, 2019.

6. PlavšićBiljana, Svedočim, Trioprint, Banja Luka, 2005.

7. Splitski sporazum- Vikipedija, slobodna enciklopedija,sr.wikipedia.org › sr-ec › Splitski_sporazum

Izvor
Tanjug
/ vostok.rs

Komentara (0) Ostavite Vaš komentar Objavite novost

PREDHODNA NOVOST

SLEDEĆA NOVOST

NOVOSTI IZ RUBRIKE

Hronika specijalne vojne operacije za 22.1..2024.

Ruski vojnici izveli su udar na parking za avione na aerodromu u rejonu Aviatorskog, uništivši jedan od stacioniranih letelica. Na Kupjansko-Svatovskom pravcu ruske snage su podigle za