RT: „Dokrajčivanje ostataka jedinstva južnih Slovena“: kako se u Crnoj Gori intenzivira crkveni raskol

Ruska pravoslavna crkva osudila je zakon usvojen u Crnoj Gori, prema kojem će kanonskoj Srbskoj pravoslavnoj crkvi (SPC) biti oduzeta imovina. Prema saopštenju patrijarha Moskovskog i čitave Rusije Kirila i članova Sinoda Ruske pravoslavne crkve koje je objavljenu na sajtu Ruske pravoslavne crkve „zanemarivanje volje većine građana koji demonstriraju izaziva ogorčenje, a pokušaj da se postavi pitanje legitimnosti prava verskih organizacija na svoju imovinu izgleda kao cinični udarac crkvi".

„Novi zakon o slobodi veroispovesti je čin podržavanja raskola slabljenjem kanonske crkve i pokušaje da se postavi u ponižavajuću i opasnu zavisnost od države, tim još više nepravedno jer se Crna Gora predstavlja kao sekularna država“, navodi se saopštenju patrijarha i Sinoda RPC.


Patrijarh Kiril, foto: RIA Novosti © Aleksandr Galьperin

Rukovodstvo Ruske pravoslavne crkve pravi paralelu između najnovijih događaja u Crnoj Gori i verskog raskola u Ukrajini. U poruci se napominje da su duži niz godina u obe zemlje političke snage zainteresovane za podrivanje jedinstva naroda i podržavanja raskola.

„Ova bolna transformacija nanela je Ukrajini nezaceljene rane bratoubilačkog neprijateljstva. Sa tugom vidimo da iste posledice sada prete i vašoj zemlji, gde su paralele sa ukrajinskom situacijom jasno vidljive u onome što se dešava“, naglašava se u saopštenju.

Ruska pravoslavna crkva apelovala je na lokalne pravoslavne crkve da podrže kanonsku crkvu Crne Gore, kao i na međunarodnu zajednicu, podsećajući da je Venecijanska komisija ranije iznela primedbe na sporni zakon.

Šef Centra za etničke i političke sukobe Instituta Evrope Ruske akademije nauka Pavel Kandel u intervjuu za RT složio se da je situacija u Crnoj Gori slična nedavnim događajima u Ukrajini, gde su raskolnici nekanonske pravoslavne crkve u Ukrajini zaplenili brojne crkve kanonske Ukrajinske pravoslavne crkve Moskovske patrijaršije.

„I zaista, crnogorski raskolnici deluju prema ukrajinskom scenariju i to je logično, jer svaki nacionalizam nastoji da stvori ne samo svoju državu, već i svoj jezik i crkvu. Verski raskol u Crnoj Gori, kao i u Ukrajini, ima političke korene - to je političko neprijateljstvo prema Srbiji “, objasnio je stručnjak u intervjuu za RT.

Roman Silantiev, član ekspertnog saveta Ministarstva pravde Ruske Federacije, napravio je još jedno poređenje u svom komentaru za RT. Prema njegovom mišljenju, Crna Gora sada doživljava događaje koji su se već dogodili u drugoj balkanskoj zemlji - Makedoniji, u kojoj djeluje nekanonska Makedonska pravoslavna crkva.

„Situacija u Makedoniji je vrlo slična onome što se dešava u Crnoj Gori. Pod uticajem, uključujući neke spoljne sile, oni narušavaju jedinstvo i prijateljstvo pravoslavne kanonske crkve, a primer Makedonije sugeriše da sada kanonskoj crkvi u Crnoj Gori zaista preti oduzimanje imovine, kao i progon zbog pokušaja otpora“, navodi stručnjak.

Evropske ambicije

Podsetimo da je crnogorski parlament ranije usvojio Zakon o slobodi veroispovesti i pravnom položaju verskih zajednica, koji uključuje klauzulu o oduzimanju imovine u korist države koja je u vlasništvu verskih organizacija bila do 1. decembra 1918. godine, kada je teritorija Crne Gore ušla u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije preimenovana u Jugoslaviju.

Do tog trenutka u Crnoj Gori je delovala praktično nezavisna Cetinjska mitropolija, uživajući podršku Moskve.

Nakon ulaska u Jugoslaviju, u Crnoj Gori je formirana eparhija Srpske pravoslavne crkve - Mitropolija Crnogorsko-primorska.


Milo Đukanović, foto: AFP © FREDERICK FLORIN

Međutim, u pozadini događaja koji su se dogodili sa Jugoslavijom na prelazu iz 20. i 21. vek, u Crnoj Gori su se počele razvijati ideje crkvenog separatizma. U zemlji je stvoren inicijativni odbor za preporod Crnogorske pravoslavne crkve, čiji su zadaci obuhvatali stvaranje nezavisne crkve. Kao rezultat toga, osnovana je nekanonska Crnogorska pravoslavna crkva, čije je rukovodstvo aktivno učestvovalo u političkim događajima vezanim za odvajanje Crne Gore od Srbije.

U nacrtu ustava Crne Gore, koji je podnesen nakon nezavisnosti, upravo je nepriznata od strane ostalih pravoslavnih crkava nekanonska CPC stavljena na prvo mesto spiska o konfesijama, a Mitropolija crnogorsko-primorska Srpske pravoslavne crkve pominje se samo među ostalim verskim strukturama. To je izazvalo protest mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija. Kao rezultat toga, usvojena je druga verzija glavnog zakona zemlje, prema kojoj je religija odvojena od države, a sve verske strukture jednake pred zakonom.


foto: Gettyimages.ru © Martin Siepmann/https://imagebroker.com/#/search/

Međutim, u posljednje vreme političko rukovodstvo Crne Gore očigledno je dalo prednost nekanonskoj CPC. Govoreći na konferenciji vladajuće Demokratske partije socijalista u junu 2019. godine, predsednik Milo Đukanović rekao je da će se Podgorica potruditi da Crnogorska pravoslavna crkva dobije autokefalnost od Srpske pravoslavne crkve. Političar je naglasio da će se na ovaj način ispraviti "velika nepravda" u odnosu na Crnu Goru, koja se dogodila početkom prošlog veka.

Đukanović vidi eparhiju Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori kao "infrastrukturu projekta Velike Srbije". Štaviše, crnogorski lider je optužio SPC da navodno pokušava da spreči „evropske težnje i ambicije“ crnogorskog društva.

Istovremeno, crnogorske vlasti počele su da izrađuju nacrt zakona kojim se omogućava oduzimanje crkvene imovine od Mitropolije crnogorsko-primorske SPC, koji je parlament nedavno odobrio. Kao što protivnici ovog zakona primećuju, oko 650 svetilišta, uključujući i poznati manastir Ostrog, može biti zaplenjeno. Činjenica je da je izuzetno teško dokazati činjenicu vlasništva svetilišta kao crkvene imovine pre 1918. godine u većini slučajeva, posebno kada je reč o drevnim svetinjama.

Komentarišući politiku crnogorskih vlasti u crkvnoj sferi u julu 2019. godine, šef Odelenja za spoljne crkvene odnose Moskovske patrijaršije, mitropolit Volokolamski, primetio je da je Milo Đukanović pokušava da kopira anticrkveni kurs svog bivšeg ukrajinskog kolege Petra Porošenka. Ruska pravoslavna crkva uverena je da će imovina oduzeta kanonskoj crkvi naknadno biti preneta raskolničkoj strukturi.

Zanimljivo je da je vođa ukrajinskog raskola Filaret (Mihail Denisenko), koji je bio na čelu nekanonske UPC odavno podržavao želju da raskolnička struktura dobije autokefalnost. To je najavio 2010. godine, kada je u Crnu Goru stigao na poziv lidera nepriznate crnogorske crkve.

U isto vreme, Carigrad, odobrivši ukrajinski raskol tomosom, odlučno je odbio da podrži svoje crnogorske „kolege“. U leto 2019. godine Carigradski patrijarh Vartolomej čak je poslao pismo predsedniku Crne Gore, u kojem je izrazio iznenađenje planovima crnogorske vlade da vlasništvo nad crkvama sagrađenih pre 1918. godine prebaci na državu. Vartolomej je naglasio da Ekumenska patrijaršija, zajedno sa drugim pravoslavnim crkvama, kao jedinu pravoslavnu strukturu priznaje samo onu koja je pod vođstvom mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija, te podsetio da crnogorska crkva nikada nije bila autokefalna.

Raskol slovenskih naroda

Međutim, eksperti ne isključuju mogućnost da Konstantinopolj (Carigrad-Istambul) s vremenom može promeniti svoje stanovište, kao što se dogodilo u slučaju ukrajinskog raskola.

„Milo Đukanović će pre svega tražiti priznanje Crnogorske Crkve od Carigrada, a drugo, od drugih pravoslavnih crkava. Moguće je da će i Fanar (istorijski deo Carigrada) podržati ovaj raskol. Pored toga, ranije se ispostavilo da je i Grčka pravoslavna crkva sposobna da podrži raskolničke tendencije“, navodi Pavel Kandel.

Vernici Srpske pravoslavne crkve protestuju u Podgorici protiv odluka vlasti, foto: © Stevo Vasiljevic / Reuters / RT

Slično gledište deli i Roman Silantiev. Kako je naveo stručnjak za RT, Konstantinopolj vodi svoju politiku i, možda, želi da podstakne Srpsku pravoslavnu crkvu da prizna ukrajinsku nekanonsku cekvu.

"Ili se jednostavno samo još nije složio sa crnogorskim raskolnicima, čekajući još izdašniju ponudu od njih", sugeriše Silantiev.

Usvajanje kontroverznog zakona od strane crnogorskog parlamenta desilo se u napetoj atmosferi gde da je čak došlo do fizičkog obračuna između predstavnika vladajućih političkih snaga i opozicije, a u zemlji su počeli masovni protesti.

U isto vreme, rukovodstvo Srpske pravoslavne crkve odbija da preuzme odgovornost za bilo kakve nerede. SPC poziva vernike da koriste nenasilne metode da bi iskazali neslaganje sa vlastima.

Kao što je Pavel Kandel napomenuo, sada će crnogorske vlasti testirati stepen nezadovoljstva stanovništva.

„Ako protest oslabi, vlada će započeti praktično sprovođenje ovog zakona. Ako je protest snažan i situacija ostane nestabilna, tada će vlasti odložiti stvarne korake ”, dodaje ekspert.

Istovremeno, događaji u Crnoj Gori mogu da utiču na čitav region Balkana, kažu stručnjaci. Revitalizacija crkvenog raskola uz pomoć države osmišljena je radi dalje podele slavenskih naroda, stvaranja ne samo političkih, već i verskih barijera među njima, veruje Roman Silantiev.

"Na ovaj način, dokrajčuju se ostaci jedinstva koje je bilo u vreme Jugoslavije. Ovi trendovi su od koristi Zapadu, koji je zainteresovan da balkanski narodi budu neprijateljski raspoloženi", zaključio je ekspert.

Izvor: Vostok / RT