Napredovanje korak po korak

07.09.2018. god.

U toku savezničke prolećne ofanzive srpske trupe su nanele znatne gubitke neprijatelju pritom zarobivši i 248 oficira, vojnika i podoficira. Iz stroja je izbačeno i 1.049 naših ljudi

Neposredno pred početak ofanzive, u martu 1917. godine, na srbskom delu fronta, izvedeno je više lokalnih operacija kako bi se vezale protivničke snage i odvratila njihova pažnja od glavnog pravca. Britanska armija je izvela napad na bugarske utvrđene položaje kod Dojrana 25. aprila. Energičnim noćnim napadom Britanci su uspeli da zauzmu prednje bugarske položaje i da se po cenu velikih gubitaka (oko 3.000 ljudi izbačeno iz stroja) održe na nekim od tih položaja. Francuska 122. divizija izvela je 5. maja napad u pravcu izbočine kod Skra di Legena, istočno od srbskog rasporeda, ali bez uspeha.

Najzad, francuske, italijanske i ruske trupe, koje su se nalazile u luku Crne reke, 9. maja su zauzele gotovo celu prvu neprijateljsku liniju i napale na drugu liniju. Međutim, tu su dočekane tako snažnom zaprečnom pešadijskom i artiljerijskom vatrom, da su se morale vratiti na polazne položaje. Sve te akcije levo i desno od srbskog rasporeda, bez obzira na njihove skromne taktičke rezultate, postigle su svoj cilj: neprijatelj je bio prilično dezorijentisan u pogledu težišta savezničke ofanzive, tako da je svoje snage razvukao duž celog fronta, bez jačih rezervi u pozadini.

Opšta vojnopolitička situacija se u međuvremenu znatno pogoršala. Zbog izbijanja Februarske revolucije u Rusiji, izostala je planirana ofanziva ruske i rumunske vojske, a prolećna ofanziva francusko-britanskih armija na Zapadnom frontu pretrpela je neuspeh. Situacija kod savezničkih trupa na Solunskom frontu naročito je bila teška, jer su, kako ističe grčki pisac D. Bokas u svojoj knjizi L'eroree de l'Armee d'Orient (Athene, 1966), snage Centralnih sila mogle da pođu u napad, a "pozadi Istočne armije postojala je neprijateljska Grčka kralja Konstantina". Zbog toga je srbska Vrhovna komanda na sednici od 17. aprila zaključila da novonastale okolnosti nisu povoljne za preduzimanje ofanzive većih razmera na Solunskom frontu, te da treba poštedeti trupe velikih zamaranja i gubitaka dok se međunarodne prilike ne poprave.

Pošto su deo fronta u luku Crne reke zauzele francuske, italijanske i ruske jedinice, srbska vojska se pregrupisala na frontu između Nonte na Kožufu i istočnog kraka Crne reke, sa zadatkom da izvrši proboj bugarskog fronta u zoni Moglenskih planina. Budući da se ispred spoja 1. i 2. armije neprijatelj učvrstio na masivu Sokola, koji je bio nepristupačan s fronta i sa koga je neprijatelj kosom i bočnom vatrom mogao da parališe napad 1. armije, odlučeno je da 2. armija najpre zauzme odsek Dobro Polje - Kravica i da napadom s leđa prisili Bugare da napuste Sokol, što bi omogućilo 1. armiji da pređe u nastupanje. Ako proboj uspe, trebalo je da obe armije posle toga energično nadiru ka Negotinu i Kavadaru, preseku neprijateljske komunikacije u dolini Vardara i omoguće svim savezničkim snagama produženje ofanzive na sever. Međutim, iako je srbska vojska držala veoma širok front od preko 60 kilometara, što je bilo nesrazmerno njenim snagama, 2. armija je za izvršenje proboja mogla da angažuje samo Šumadijsku diviziju ojačanu 23. pukom Vardarske divizije.

Ofanziva 2. armije počela je napadom leve kolone Šumadijske divizije (23. vardarski puk) na Kotku i kotu 1824. Zauzimanje tih položaja na prilazima Dobrom Polju, sa kojih je neprijatelj vatrom kontrolisao sav predteren ispred objekata na koje je bio usmeren napad glavne kolone Šumadijske divizije, trebalo je da omogući početak opšteg napada sa fronta 2. armije. Ali kako su Bugari dobro uočili značaj tih položaja, razvile su se višednevne ogorčene borbe oko Kotke i kote 1824. Napad 23. vardarskog puka na Kotku počeo je 8. maja u zoru. Međutim, tek posle trodnevnih krvavih borbi, u kojima su obe strane izmenjale bezbroj napada i protivnapada i pretrpele znatne gubitke, srbska pešadija je ovladala Kotkom.

Posle toga su nastavljene dugotrajne borbe za kotu 1824, koju su Bugari koristeći vrlo teško pristupačno zemljište, sadejstvo artiljerije i gustu maglu koja se danima nije razilazila, uspeli da zadrže u svojim rukama. Kako su se borbe oko kote 1824 otegle unedogled, tako da Šumadijska divizija nije mogla po utvrđenom planu otpočeti opšti napad, vojvoda Stepanović je naredio da se pokuša napad na Oblu Čuku i Kravicu. Pokazalo se, međutim, da su Bugari na tom pravcu imali jake snage i dobro utvrđene položaje, pa se nekoliko uzastopnih napada završilo bez uspeha.

Kako armija nije raspolagala slobodnim rezervama da bi pokušala proboj fronta na nekom drugom mestu, Vrhovna komanda je zatražila od glavnog komandanta da joj pošalje francusku 30. diviziju koja je upravo stigla u Solun, kako bi se plan ofanzive mogao sprovesti u delo. Međutim, general Saraj je 23. maja, ne sačekavši da se ispolje konačni rezultati napada na Dobro Polje i Kravicu, naredio prekid ofanzive i na delu srbskog fronta, pošto je na ostalim sektorima već bila obustavljena dva dana ranije, kako bi u duhu odluke savezničkih vlada pripremio trupe za svrgavanje pronemačkog režima u Grčkoj.

Saveznička prolećna ofanziva na Solunskom frontu 1917. godine bila je završena bez vidnih rezultata. Ona je praktično izgubila svoj strategijski smisao onoga trenutka kada se ustanovilo da je izostala projektovana ofanziva ruske i rumunske vojske.

Ipak, savezničke snage su na mnogim tačkama Solunskog fronta zauzele pogodnije položaje, koji su im u toku naredne dve godine rovovske borbe bili korisni. Osvajanjem Kotke srbska 2. armija je znatno poboljšala uslove osmatranja neprijateljskog položaja na Dobrom Polju i stvorila potrebnu dubinu za bolji raspored snaga, naročito artiljerije, što je bilo značajno za njeno docnije dejstvo.

U toku tih operacija srpske trupe su nanele znatne gubitke neprijatelju, zarobivši i 248 oficira, vojnika i podoficira. Ukupni srbski gubici, međutim, popeli su se na 1.049 ljudi izbačenih iz stroja, od kojih je poginulo i nestalo 200 oficira, podoficira i vojnika. Gubici ostalih savezničkih kontingenata bili su srazmerno veći: Italijani su imali oko 3.000, Britanci oko 5.000, Rusi oko 1.200, Francuzi oko 3.000 i Venizelosove snage oko 600 ljudi izbačenih iz stroja.

VOJNA INTERVENCIJA U GRČKOJ

O vojnoj intervenciji u Grčkoj vlade Antante su se dogovorile tek krajem maja, kada se prvi put britanska vlada pridružila mišljenju ostalih saveznika da se ne može dalje tolerisati verolomno držanje pronemačke vlade kralja Konstantina, koja je uprkos preuzetoj obavezi da će svoje trupe povući na Peloponez, zadržala značajne snage u kontinentalnom delu zemlje i time ugrožavala pozadinu savezničkih armija na Solunskom frontu. Da bi obezbedio dovoljno snaga za brzu intervenciju, Saraj je posle obustave ofanzive zatražio od srpske Vrhovne komande da mu stavi na raspolaganje jednu diviziju za dejstvo u Tesaliji.

Petar Opačić, Novosti