Milutin Milanković - jedan od najvećih naučnika

U subotu, 12. decembra, navršava se godišnjica smrti jednog od najvećih srbskih i svetskih naučnika Milutina Milankovića, utemeljivača moderne klimatologije i klimatskog modeliranja.

Zbog značaja Milankovićevog naučnog rada 1970. godine, na 14. kongresu Međunarodne astronomske unije u Brajtonu, krater na Mesecu nazvan je po njemu, a 1973. i krater na Marsu.

Analizirajući problem uticaja astronomskih faktora na klimu tokom geološke prošlosti Zemlje, Milanković je na egzaktan način objasnio periodizacije nastanka, razvoja i povlačenja „glacijalnih faza“ u proteklih 600.000 godina.

Primjenjujući matematički aparat i koristeći prethodna naučna saznanja, uz pomoć kolege astronoma Vojislava Miškovića, Milanković je dokazao da su precesija, promjena nagiba ose rotacije i ekscentrična putanja Zemlje oko Sunca dominantni dugoperiodični faktori za promenu klime u geološkoj prošlosti.

Njegovo djelo „Kanon osunčavanja Zemlje i njegova primena na problem ledenih doba“ predstavlja najznačajnije dostignuće srpske nauke u 20. veku, a proračun količine osunčavanja i srednje godišnje temperature Marsove površine i donjeg sloja njegove atmosfere dokazano je kasnijim kosmičkim istraživanjima.

Milankovićev kalendar je do sada najprecizniji. U gregorijanskom su uočena dva krupna nedostatka – godina je predstavljena sa 365 i 1/4 dana, a navedeno je i da 235 lunarnih meseci predstavlja tačno 19 solarnih godina.

Milanković je svoj kalendar bazirao na anulaciji tadašnjih 13 dana – novi kalendar doveden je na isti datum kao gregorijanski, prestupne godine mogu biti one koje su đeljive sa četiri bez ostatka, a sekularne godine biće samo onda prestupne ako njihov broj vekova kada se podeli sa devet daje ostatak dva ili šest.

Sve ostale sekularne godine su proste, što daje potpunu preciznost do 2800. godine, odnosno do tada ne može biti nikakvog razmimoilaženja sa sadašnjim gregorijanskim kalendarom.

Milanković je istovremeno i jedan od tvoraca tektonike ploča koja se znatno primenjuje u geologiji.

Milanković je razradio numeričku sekularnu putanju polova rotacije, čime je dokazao da je položaj kontinenata u geološkoj prošlosti bio bitno drugačiji od savremenog, odnosno da su se oni neminovno vremenom kretali.

Znatno kasnije, moderna geofizička merenja, satelitska geodezija i radiosignali potvrdili su tačnost ovih proračuna.

Milutin Milanković je naučni genije kog je svet definitivno priznao 10. decembra 1976. godine, kada su u časopisu „Nauka“ objavljeni konačni rezultati opsežnog petogodišnjeg projekta, čiji je osnovni zadatak bio da odgovori na pitanje jesu li Milankovićevi proračuni bili tačni.

Kada je potvrđeno da su varijacije Zemljine orbite, u stvari, „pejsmejker“ ledenih doba – sve dotadašnje sumnje su raspršene, a Milankoviću je priznato zasluženo mesto u naučnoj svetskoj eliti.

Godine 1948. izabran je za potpredsednika Srpske akademije nauka i umetnosti.

Milanković je rođen 1879. godine u Dalju, u Austrougarskoj monarhiji, a umro je 12. decembra 1958. godine.

Napisao je niz udžbenika, a posebno su bili korišćeni oni iz nebeske mehanike koju je držao na Beogradskom univerzitetu od svog dolaska 1909. pa sve do penzionisanja 1955. godine.

Napisao je djela kao što su „Istorija astronomske nauke“, „Kroz carstvo nauka“, „Tehnika u toku davnih vekova“ i „Nauka i tehnika tokom vekova“, a roman „Kroz vasionu i vekove“ postao je njegov zaštitni znak.

Na internetu je dovoljno ući na sajt pod nazivom „Milanković“ pa da pretraživač pokaže brojne podatke o velikom naučniku, čija su dostignuća ravnopravna sa dostignućima drugih velikih srbskih i svjetskih naučnika – Tesle, Pupina, Cvijića, Mike Alasa ili Pančića.