Činjenice ruše stereotipe o Srbima

Banjaluka – Poslednji i najverodostojniji podaci o žrtvama rata u Bosni i Hercegovini demantuju zapadne stereotipe, ne samo o karakteru rata, nego i o ulozi Srba u bosanskohercegovačkom krvoproliću. To je tim bitnije što je reč o podacima do kojih je, posle višegodišnjeg rada, došao sarajevski Istraživačko-dokumentacioni centar kojim rukovodi Mirsad Tokača.

Tokača je pre nekoliko dana saopštio da je u BiH ukupno poginulo i nestalo 97.207 lica: 57.523 vojnika i 39.684 civila. Dakle, broj stradalih je i do tri i po puta manji od broja koji su navodili bošnjački izvori, a prihvatali mnogi zapadni političari, novinari i nevladine organizacije, pa čak i Ekspertska komisija Ujedinjenih nacija, koja je svojevremeno „obelodanila” da je u BiH poginulo 200.000 ljudi.

Upadljivo je da se rezultat istraživanja Ekspertske komisije UN, koja je još na početku rata potrošila milione dolara da utvrdi koliko je ljudi stradalo u sukobu, podudara sa brojem koji je sredinom 1993. godine iznela Senada Kreso, zamenik ministra informacija u Vladi Republike BiH. Inače, u naduvavanju broja poginulih prednjačili su ratni ministri spoljnih poslova Republike BiH Haris Silajdžić i Muhamed Šaćirbegović, a njihove podatke nekritički su preuzimali zapadni mediji. I, što je bilo najvažnije za formiranje zapadne predstave o građanskom ratu u Bosni kao tobožnjem „srpskom ratu za istrebljenje bosanskih Muslimana”, kada su ti mediji govorili o žrtvama, oni su pod njima podrazumevali isključivo Bošnjake.

Istinitost bošnjačkih podataka o broju mrtvih u BiH prvi je opovrgao demografski tim Haškog tribunala, koji je predvodila Poljakinja Eva Tabo. Pre dve i po godine ona i njeni saradnici su izneli podatak da je u BiH poginulo 102.622 lica. Njihova saznanja su uglavnom ignorisana, i u BiH i u svetu. Predsednik Stranke demokratske akcije i u to vreme član Predsedništva BiH Sulejman Tihić je, i posle toga, rekao: „U BiH je ubijeno oko 200.000 ljudi, a desetine hiljada žena su silovane”. Komesar za proširenje Evropske unije Oli Ren je jednom prilikom kazao da je na „zapadnom Balkanu život izgubilo 300.000 ljudi”. I zapadni mediji su nastavili da koriste preuveličane brojke, kao i mnogi domaći aktivisti civilnog sektora.

No, vratimo se podacima Istraživačko-dokumentacionog centra. Nacionalna struktura 97.207 poginulih u BiH je sledeća: Bošnjaka je stradalo 64.036 (65,88 odsto), Srba je poginulo 24.905 (25,62), Hrvata 7. (8,01), a ostalih 478 ili manje od jedan odsto. Razvrstan na vojnike i civile pregled žrtva izgleda ovako: među poginulim vojnicima su 30.633 Bošnjaka i 33.070 civila, Vojska Republike Srpske imala je 20.626 mrtvih, a 4.075 Srba je izgubilo život kao civili, boreći se u Hrvatskom veću odbrane život je izgubilo 5.719 vojnika i oficira, a ubijena su 2.263 hrvatska civila.

Ovi podaci uporedivi su sa rezultatima popisa stanovništva u BiH iz 1991. godine. Tada je u BiH živelo ukupno 4.377.033 stanovnika. Muslimana (potonjih Bošnjaka) bilo je 1.902.956 ili 43,47 odsto, Srba je u BiH živelo 1.366.104 ili 31,21 odsto, Hrvata je popisano 760.852 ili 17,38 odsto, Jugosloveni su činili grupaciju od 242.682 stanovnika BiH (5,54 odsto), a ostalih je bilo 104.439 ili 2,38 odsto.

„Činjenica je da su Bošnjaci imali najveće ljudske gubitke, koji procentualno premašuju njihov udeo u stanovništvu BiH. Ali, isto tako je očigledno da je Srba stradalo samo za koji procenat od njihovog postotka u ukupnoj populaciji BiH. Hrvati su, očigledno, imali najmanje gubitke. Uzrok većeg stradanja Bošnjaka treba tražiti i u činjenici da su oni ratovali i protiv Srba i protiv Hrvata, a u bihaćkom regionu su krvave borbe vodili i između sebe”, kaže za naš listi dr Vladimir Lukić, koji je od kraja 1993. do avgusta 1994. godine bio predsednik Vlade Republike Srpske.

Samo u Velikoj Kladuši, uporištu pristalica Fikreta Abdića i Autonomne pokrajine Zapadna Bosna – u borbama sa Petim korpusom Armije BiH – poginulo je 1.077 Bošnjaka, vojnika i civila. Koliko ih je stradalo među sledbenicima Alije Izetbegovića nije poznato, ali se nezvanično barata brojkom od nekoliko hiljada.

Iz grafikona Istraživačko-dokumentacionog centra lako se može zaključiti da su, posle 1992. godine, Bošnjaci i Hrvati najviše ginuli 1993. godine, i to u međusobnim okršajima u centralnoj Bosni i slivu Neretve. Od ukupno poginulih u centralnoj Bosni (10.448) najviše je ljudi – 5.149 – izgubilo život 1993. godine. Bošnjaka je u ovom regionu stradalo 6.447, Hrvata 2.544, a Srba 1.384. Bošnjačka Armija BiH i Hrvatsko veće odbrane ovde su najžešće borbe vodili u opštinama Travnik, Novi Travnik, Busovača, Vitez, Vareš i Fojnica.

U slivu Neretve, najviše bošnjačke i hrvatske krvi proliveno je u borbama za Mostar, iz kojeg su se nekadašnja Jugoslovenska narodna armija i srpski narod povukli u proleće 1992. godine. Na ovom području ukupno je stradalo 6.717 lica. Više od trećine (2.532 lica) stradalo je na mostarskom ratištu. U ovom regionu, Armija BiH i Hrvatsko veće odbrane vodili su teške borbe i u Prozoru, zatim okolini Konjica i Jablanice, kao i dolini Neretvice. U slivu Vrbasa, Bošnjaci su, osim sa Vojskom Republike Srpske, takođe ratovali i sa hrvatskim snagama. I u ovom regionu, od 8.812 mrtvih, najviše je – 1908 lica – izginulo 1993. godine, u jeku hrvatsko-bošnjačkog sukoba. Rat je u Pounju odneo 14.461 život, a u Posavini, kojoj je pridodat i tuzlanski basen, poginulo je 12.745 lica.

Najviše života je izgubljeno u Podrinju – 24.117 Bošnjaka, 5.573 Srba i četiri Hrvata. Među poginulima je 7.160 vojnika Armije BiH, 4.725 boraca Vojske Republike Srpske i četiri pripadnika Hrvatskog veća odbrane.

Na području Sarajeva, u njegovim predratnim granicama, Istraživačko-dokumentacioni centar je registrovao 14.011 mrtvih – 9.499 Bošnjaka, 3.597 Srba, 749 Hrvata. Struktura bošnjačkih gubitaka je sledeća: 6.110 vojnika i 3.389 civila. Srbi su u Sarajevu izgubili 2.229 vojnika i 1.368 civila. Hrvata je u uniformama stradalo 67, a 682 su bili civili.

„Posle operacije na Igmanu, Vojska Republike Srpske praktično nije ni izvodila ofanzivna dejstva na sarajevskom ratištu, već se branila od napada Prvog korpusa Armije BiH, koji je imao blizu 100.000 vojnika, od čega je bezmalo polovina bila stacionirana u gradu. Strateški cilj ovog korpusa bio je proboj naših linija i izbijanje na Romaniju, odakle bi mogao da napreduje prema Drini. O silini napada bošnjačkih trupa govori i to da smo izgubili strateški važnu kotu Žuč i delove Grbavice. Ofanzivi Armije BiH bili su izloženi svi naši položaji, od Sarajeva do Bosanskog Petrovca”, reči su dr Vladimira Lukića.

On podseća da je sva skladišta oružja Teritorijalne odbrane na delovima teritorije BiH i u stanicama policije, gde je bilo većinsko bošnjačko stanovništvo, preuzela najpre Patriotska liga (osnovana u proleće 1991. godine), zatim je u njene ruke pao i deo naoružanja JNA, kao i fabrike namenske industrije u Travniku, Novom Travniku, Goraždu, Bugojnu... „Istina, postojala je, u našu korist, nesrazmera u teškom naoružanju i oklopno-mehanizovanim jedinicama. Ali, ona je vremenom bila sve manja, jer su Bošnjaci neprekidno naoružavani, što preko Hrvatske, koja je uzimala procenat od dopremljenog oružja, što preko aerodroma u Dubravama kod Tuzle, na koji su i prema izveštajima Unprofora sletali ’herkulesi 130 C’ sa oružjem i opremom za Armiju BiH”, naglašava dr Lukić.

Podaci Istraživačko-doumentacionog centra govore da su najstrašnije po broju izgubljenih života bile prva i poslednja ratna godina: 1992. godine stradalo je 45.110 ljudi; dakle, onoliko koliko se tvrdilo da je nestalo u svega tri meseca, od maja do avgusta.  Prve ratne godine poginulo je 30.442 Bošnjaka, 11.157 Srba, 3.242 Hrvata i 296 ostalih.

„Zar bi gotovo polovina od ukupnog broja poginulih Srba stradala u prvoj ratnoj godini da su napali na nenaoružani bošnjački narod? Gde je to u savremenoj istoriji zabeleženo da goloruki narod ulazi u rat? Po mom sudu, rat u BiH je odlučen 1992. godine i sve posle toga bilo je nepotrebno prolivanje krvi i uništavanje materijalnih dobara. Uostalom, linije fronta i nisu bitnije menjane do 1995. godine, kada je došlo do novog saveza Bošnjaka i Hrvata, kojima su se priključile i oružane snage Republike Hrvatske, a na njihovu stranu su stale avijacija i Snage za brza dejstva NATO. Kome je trebalo da ratnu agoniju produži za dve i po godine, valjda će se jednom saznati”, zaključio je dr Vladimir Lukić.

Srebrenica

Istraživačko-dokumentacioni centar utvrdio je da je u opštini Srebrenica ukupno poginulo i nestalo 8.946 lica. Najviše stradalih su Bošnjaci – 8.466. Od tog broja u kritičnim mesecima 1995. godine (jul, avgust, septembar) stradalo ih je 6.975. Nije naodmet podsetiti da u presudama Haškog suda, izrečenim za zločin u Srebrenici, stoji da je 1995. pobijeno više od osam hiljada Bošnjaka.Među ubijenim je najviše civila (6.720), dok je Armija BiH izgubila 2.225 vojnika. Broj srpskih žrtava u ovoj opštini je 480, o čega je 151 civil.

Ostali Srbi, žrtve napada jedinica Armije BiH iz Srebrenice, vode se na listama stradalih opština u kojima su živeli, prvenstveno Bratunca, Milića, Skelana i Vlasenice.

Obmanjivanje javnosti

Posebno poglavlje u bosanskohercegovačkoj ratnoj drami čine ratni zločini. Od početka rata do danas bošnjački politički prvaci ponavljaju da je BiH „žrtva velikosrpske agresije”, da su ubijene stotine hiljada Bošnjaka, da se – zahtevom da se sudi i za zločine nad Srbima – „izjednačavaju dželati i žrtve”, da je „Republika Srpska genocidna tvorevina, koju treba ukinuti”...

Bivši predsednik Republike Srpske Dragan Čavić za „Politiku” kaže da je „preuveličavanje broja žrtava bila osnova bošnjačkih političara za pritisak na međunarodnu zajednicu”, čiji predstavnici i danas koriste brojke iz bošnjačke ratne propagande, prihvaćene u najuticajnijim zapadnim zemljama. „Bio sam prvi zvaničnik Republike Srpske koji je priznao da su na području Srebrenice srpske jedinice počinile strašne zločine. Zbog toga sam izrazio duboko i iskreno žaljenje, a posle mene slične izjave su dali bivši i sadašnji republički premijeri, Dragan Mikerević i Milorad Dodik. S druge strane, bošnjački i hrvatski zvaničnici nikada nisu povukli sličan potez i priznali da su i Srbi žrtve ratnih zločina. Nažalost, to nije učinio ni Haški tribunal, a ni Sud BiH. Nikome izgleda ne odgovara istina, jer ona menja kompletnu sliku rata vođenog u BiH. Niko, izgleda, nema snage snage da prizna da je obmanjivao javnost i da su, zbog toga, makar u moralnom smislu delom odgovorni za produžavanje rata i stradanja naroda u BiH”, rekao je Čavić.

On je uveren da će se istina jednom saznati, a svoj, istina umereni, optimizam crpi iz činjenice da rezultate Istraživačko-dokumentacionog centra niko nije demantovao. „Istina, Haris Silajdžić, Sulejman Tihić i drugi bošnjački politički prvaci nisu ni potvrdili rezultate Mirsada Tokače i njegovih saradnika. Oni se još nadaju da im ratna propaganda, uz pomoć Zapada, može poslužiti za ostvarivanje krajnjeg političkog cilja – ukidanje Republike Srpske. No, istina je kao voda, ona uvek nađe pukotinu kroz koju izbije na površinu”, zaključio je Dragan Čavić.