Srba ni za lijeka

Vlasti u federalnoj opštini Tešanj godinama poslije rata rade na uništavanju fizičkih dokaza da su u ovoj opštini nekada živjeli mnogobrojni Srbi, kaže profesor Milenko Kovaljesko.
Drugi svjetski rat je dosta uticao na raseljavanje srpskog naroda s ovog prostora, a ovaj posljednji je doveo do toga da ih praktično ovdje više ni nema. Oni koji su se vratili uglavnom su stariji ljudi, tako da će se, kada njih ne bude, potpuno ugasiti i ta malobrojna srpska ognjišta.

Kovaljesko, prijeratni stanovnik tešanjskog mjesta Jevadžije, a danas profesor latinskog i italijanskog jezika u Srednjoj školi u Tesliću, priča da se na prostore opštine Tešanj vratilo nekoliko desetina prijeratnih srpskih stanovnika, koji tamo žive bez ikakvih osnovnih ljudskih prava, izloženi različitim provokacijama.

- Prema podacima kojima raspolažem, na Tešanjku se vratila jedna osoba, u Jevadžije dvoje ljudi, na Medakovo pet, u Cerovac i na Kulicu po sedmoro, u Raduše 17, u Mekiš 21 i u Rosulje 27 ljudi. U Staje se niko nije vratio, dok se u Bobare vratila jedna starija porodica - ispričao je Kovaljesko.

Ovaj profesor navodi primjer Stjepana Spasenića, kome redovno zatvaraju ulaz prema kući tako što parkiraju kamione i automobile te ruše ogradu. Spasenić je to uredno prijavljivao policiji, koja dođe i "zapiše neke nebitne stvari ili jednostavno izmisli" i tu se priča završi.

- Kada dođete u zgradu Opštine Tešanj, koja bi trebalo da bude neka institucija, glavni pozdrav je merhaba i selam alejkum. Nema dobar dan. Bez obzira ko je tu došao oni tjeraju po svom - ističe Kovaljesko.

On je ukazao na podatak da je, prema popisu stanovništva 1991. godine, na području opštine Tešanj živjelo oko 48.500 stanovnika, od čega 3.580 Srba i 1.081 onih koji su se izjašnjavali kao Jugosloveni. Većinu je činilo muslimansko stanovništvo.

Današnji malobrojni srpski povratnici uglavnom se bave poljoprivredom, jer posla nemaju. Sredstva za manjinske povratnike ovdje niko ne izdvaja.

Tešanjske vlasti su, naglašava Kovaljesko, čak i novac namijenjen za povratak usmjerile za svoje potrebe, tako da je stvarno stanje dosta drugačije od onoga što se predstavlja u javnosti.
Međutim, kada je o srpskoj imovini riječ, nisu štedjeli da je poruše ili uzurpiraju na neki drugi način. Sa crkve u Tešnju, koja spada među najstarije pravoslavne hramove u BiH, pokrali su bakrene oluke i pucali na objekat. Neka pravoslavna groblja, kao u Bobarama, više i ne postoje. U ovom mjestu, gdje su živjele 33 srpske porodice, danas živi samo dvoje staraca. Početkom rata u BiH iz Bobara je bilo zarobljeno 27 žena, djece i muškaraca. Mještanin Bobara, koji je želio da ostane anoniman, danas izbjeglica u opštini Teslić, rekao je da kuće u ovom mjestu nisu obnovljene, osim one u kojoj živi njegov stari stric sa slijepom suprugom.

- Srbi su bili prinuđeni da svoja imanja zajedno s kućom prodaju u bescjenje. Deset dunuma zemljišta i kuća košta šest hiljada KM - naveo je ovaj Bobarčanin. Tešanjski Srbi su tokom posljednjeg rata uglavnom izbjegli na prostore teslićke i dobojske opštine, a jedan broj je novo ognjište svio na prostorima SAD.
Sveštenik Dalibor Đekić, koji je do prije dva mjeseca opsluživao tešanjsku parohiju, ispričao je da je u vrijeme kada je postavljen za nadležnog sveštenika, u decembru 2000. godine, zatekao veoma teško stanje i za srpski narod i za crkvu.

- Srpskih porodica tada se bilo vratilo tek dvadesetak, a opština Tešanj ništa nije uradila i nije se potrudila da privuče srpske povratnike - kaže otac Đekić, inače nadležni maglajski sveštenik.

On dodaje da tada niko od vlasti nije pokazao ni volju ni želju da pomogne povratak srpskog stanovništva.
- Kada sam im to prigovorio, odgovorili su mi da međunarodna organizacija i neke nevladine organizacije, koje su se bavile povratkom, nisu zainteresovane za Tešanj - navodi sveštenik Đeki, koji od novog načelnika opštine Tešanj očekuje da promijeni stanje, inače u toj opštini za nekoliko godina neće biti nijednog Srbina.


"Pod zastavom džihada"

Dobojski novinar Nenad Cvjetković opisao je u knjizi "Pod zastavom džihada" kako su mudžahedini u septembru 1992. godine na Crnom vrhu na teslićko-tešanjskom ratištu odsjekli glave trojici srpskih vojnika sa područja opštine Teslić.

- Mudžahedini logora áAl Mudžaká uhvatili su u klopku Branislava Đurića, Blagoja Blagojevića i Nenada Petkovića. U to vrijeme niko nije mogao pretpostaviti na kakve su muke stavljeni zarobljenici prije nego su svirepo umoreni odsijecanjem glave sabljom. Ljudske glave potom su nabijene na direke ulazne kapije mudžahedinskog logora, a onda su odnesene na srednjovjekovnu kamenu tešanjsku kulu - napisao je Cvjetković u knjizi.