Podsjećanje na život i djelo Slobodana Jovanovića

Septembra mjeseca 2009.godine većina štampanih medija u Srbiji i Republici Srpskoj objavila je intervju sa Jovom Kapičićem, nekadašnjim pomoćnikom saveznog ministra policije Aleksandra Rankovića. Povod je bio istina o stradanju generala Dragoljuba Mihailovića od strane boljševičkog titoističkog režima nakon takozvanog drugog svjetskog rata.
Ono što je mene naročito zainteresovalo je priznanje takvog jednog visokog funkcionera komunističkog režima da je u Srbiji nametnuta komunistička diktatura. Naime on kaže:''Srbija je bila većinom za četnike, ne za partizane, to vam ja kažem. Srbija je bila vezana za kralja, dinastiju, crkvu, koja je u duši naroda i intelektualce kakav je bio Slobodan Jovanović.''
Na veliku žalost srpskog naroda, njemu je nasilno nametnut komunizam i nove kvazi veličine poput Broza, Kardelja, Rankovića i drugih, a odbačeni ljudi poput velikog Slobodana Jovanovića.
Imajući u vidu značaj i djelo Slobodana Jovanovića mišljenja sam da široj javnosti, a pogotovo omladini, treba predočiti i približiti tog velikana.

Slobodan Jovanović rođen je u Novom Sadu 1869. godine od oca Vladimira i majke Jelene. Imao je sestru po imenu Pravda, a njegovo i sestrino ime njihov je otac Vladimir dao prema vrijednostima koje je najviše poštovao (zanimljivo je da prije njih u Srbiji nije bilo Slobodana i Pravdi).
Jovanović Vladimir, takođe vrhunski intelektualac Srbije tog vremena, rođen u Šapcu, školovan u Beogradu i Njemačkoj, bio je nadahnut nacionalističkom ideologijom. Najvažniji događaji u Vladimirovom životu bili su njegovo učešće u Omladinskom pokretu i njegov ulazak u Vladu, kao ministar finansija, koja je vodila turske ratove. Bio je srećan što mu je bilo dano da, pre nego što sklopi oči, vidi da su se sve političke struje u Srbiji u drugoj polovini devetnaestog vijeka slile u jedno, za veliko djelo narodnog oslobođenja i ujedinjenja.
Inače u prvoj polovini devetnaestog vijeka, nacionalizam je najvitalniji revolucionarni princip koga je podržavala većina filozofa toga vremena. Svaki narod je osjećao da ima zajedničku dušu, koja ne može biti slobodna dok god se granice država razlikuju od granica nacija.
Slobodan Jovanović je pisao duže od šest decenija, ali nije mogao predvidjeti da će se politička ideologija jednog novog oblika samodržavlja ispriječiti na putu velikog djela stvaralačke inteligencije. Narodu za koji je pisao, njegovo djelo bilo je zabranjeno gotovo pola vijeka. Od toga su imali štete i pisac, koji je ipak nastavio svoj rad, i oni kojima je njegovo djelo bilo namjenjeno i koji su mogli imati koristi od istog. U jednom značajnom vremenskom periodu srpskom narodu je uskraćena mogućnost da se upozna s njegovom mišlju, njegovim pripovjedanjem i izrazom koji je značio sjajnu obnovu srpskog jezika i stila, koji je i dalje mogao obavezivati sve učesnike u pismenosti jednog naroda. Iako su se mnogi prkosno dovijali i nalazili Jovanovićeve knjige da bi iz njih učili i u njima, bar u pretežnom broju, uživali, ova zabrana je svakako učinila svoje. Ona je, pored ostalog, izazvala i štetnu pojavu da se o jednom piscu suviše govori umjesto da se čitaoci bave njegovim djelima.
Slobodan Jovanović je nekoliko decenija zapravo vladao svojim izrazom u sveopštoj srpskoj pismenosti. O stvarima je cijelog života sudio prema svojoj pameti, koju je obogatio tokom temeljnog školovanja i stalno osvježavao proučavanjem svega što mu se, kao najbolje, nudilo iz svijeta. Ostajao je superiorno samostalan i kada se oslanjao na tuđa mišljenja, sudove i dokaznu građu.

Profesor Jovanović je bio svestran. Bavio se i pisao o pravnim i političkim studijama, istoriji, književnosti, privredi itd.
U djelu ''Iz istorije političkih doktrina'' bavi se proučavanjem Platona, Makijavelija, Berka, Marksa, antimarksista i savremenim političkim problemima tog vremena. O Marksu, marksizmu i protivnicima tog gledanja na svijet Slobodan Jovanović je napisao čitavu knjigu. On to nije učinio da bi se obračunao s jednim pravcem u istoriji političkih doktrina s kojim se, kao liberal i pripadnik građanskog društva, nije mogao slagati. On to nije učinio ni s ciljem da protumači marksizam kao njegov borbeni pristalica. Pojavu i širenje marksizma uzeo je kao važnu i ozbiljnu intelektualnu manifestaciju koja je posljedica izlaska širokih masa na istorijsku scenu uslijed društvenih razlika izazvanih razvojem industrijskog kapitalizma. Pišući o antimarksistima na argumentovan i naučan način pobijao je osnovne teze marksizma.
Pišući oprezno i sa posebnom pažnjom o pojavama na britanskim ostrvima, predstavio je velikog govornika i zloslutnog protivnika revolucije Berka. Tako kaže: ''Englezi se više oduševljavaju za istorijsku neprekidnost nego za revolucionarne obnove...''
Jedno od najvećih dijela Slobodana Jovanovića, ''O državi-osnovi jedne pravne teorije'', teoretski i naučno posmatra državu.
Citiram: ''Samo ona država čiji red živi u duši njenih građana jeste država u pravom smislu riječi.''
''Primjeri političke sociologije'' sastavljeni su na osnovu predavanja koje je profesor Jovanović držao na doktorskom tečaju Beogradskog pravnog fakulteta u toku školske 1939/40. godine. U djelu se sociološki objašnjavaju politički događaji u Engleskoj, Francuskoj i Njemačkoj. Posebno je obrađena sociologija religije.
U najobimnijem djelu ''Iz istorije i književnosti'' mogu se naći detalji, studiozno obrađeni iz srpske i svjetske istorije i književnosti.
Djela gorostasa naučne, pravne, književne i istorijske misli profesora Slobodana Jovanovića izvor su mudrosti i mogu biti od dragocjenog značaja i za rješavanje današnjih problema. Preporučio bih mladima i starima, pravnicima, inžinjerima, ekonomistima i studentima da ih čitaju, te da se nadahnjuju znanjem, idejama i mudrošću kojima su bogata. Profesor Slobodan Jovanović je umro 1958.godine u Londonu, a njegova djela nastavljaju da žive, svježa i aktuelna.