Na Valdanosu pored Ulcinja pronađeni ostaci srednjovjekovnog pravoslavnog hrama

Voljom Božijom a tragom pismenog i usmenog predanja, na praznik Časnih veriga Sv.apostola Petra, 29.01. tekućeg ljeta Gospodnjeg na lijevoj obali uvale Valdanos, pronađeni su ostaci pravoslavnog hrama . Predanje kaže, da je hram bio posvećen svetom Nikolaju Mirlikijskom Čudotvorcu. Jasno se vide zidine hrama, visine, sa sjeverne strane i do 2 metra, dok je sa južne strane veliki nanos zemlje, tako da zidovi vire svega pedesetak centimetara. Na istočnoj strani se jasno vidi polukružna apsida oltara, dok je sa zapadne strane ulaz u hram. Po načinu obrade kamena, načinu zidanja i sastavu maltera, prve analize upućuju na to, da se radi o srednjovjekovnom hramu. Hram je zidan na samim morskim hridima i njegovi ostaci su svega nekoliko metera od morske vode i nadmorske visine 3-4 metra. Hram je dimenzija 4h2,5 metra.

Na ovaj isti dan, na inicijativu ulcinjskog sveštenstva, okupili su se pravoslavni mještani da učestvuju u blagoslovenoj radnoj akciji krčenja prilaza i okoline ove svetinje. Svi su se latili posla. Za nepunih dva sata rada, na licima svih prisutnih sijala je radost, koja nije mogla skriti zadovoljstvo pogledom na vaskrslu svetinju. Sveštenici o. Siniša Smiljić i o. Bratoljub Radović, su održali moleban za početak svakog dobrog djela. Miris tamjana i pojanje molitava i tropara razlegao se uvalom Valdanosa. Otac Siniša je na kraju , između ostalog, obrativši se prisutnima, rekao: „ Evo danas smo, braćo i sestre, okrčivši rastinje korova sa ove svetinje, okrčili i raščistili našu budućnost vjere i opstanka na ovim prostorima. Jer, onaj ko obnavlja svetinje i bogomolje, taj obnavlja svoju dušu i obnavlja staze kojima potomci treba da idu i ne lutaju. Ovi ostaci hrama nisu samo puki geografski orijentiri pravoslavnog življa, oni treba da su zalog i opomena na svjedočenje ljubavi na koju smo prizvani kao oni koji slijede Onog koji jeste Ljubav. Ova svetinja pravoslavna treba da nas podsjeti da i među našim sugrađanima drugih vjeroispovijesti treba da ispovijedamo i svjedočimo tu Ljubav , a ona je mir, sloga i praštanje”.

Poslije molitve i besjede svi prisutni su se okupili oko trpeze ljubavi.

Milorad Miško Đakonović, mještanin i ugledan domaćin, okupljenima je ispričao živo predanje, koje su i drugi čuli, da je hram izgradio pravoslavni Grk, čiji su se sinovi poslije brodoloma spasili upravo na hridima, na mjestu ovog hrama. U znak zahvalnosti Svetom Nikolaju, poznatom zaštitniku mornara i moreplovaca, njihov bogati otac je sagradio ovaj hram.

Petar Jančić, puni sada 76 godina i rođen je nedaleko od mjesta na kome se nalaze ostaci hrama. Ne skrivajući radost zbog obretenja svetinje i on je prisutnima pričao da su njegovi stari to mjesto „vazda zvali Crkvica“, „napasala se stoka pored Crkvice“, „bačali se parangali pored Crkvice“, „kao djeca smo odmarali i sjedili na zidić od Crkvice“.

Mještani su pričali da su se o velikim praznicima „čula zvona od ove strane“, iako nigdje u blizini nije bilo tada hrama koji je u funkciji. Oni su to tumačili kao neki znak čuda Božijeg.

Danilo Leki( 71), takođe mještanin , volio je kako kaže da mnogo čita o istoriji ovih krajeva. On nam je ispričao o imenima toponima na Valdanosu, koji su svi slovenskog-srbskog porijekla. U blizina se nalazi „Vilina voda“ koja ima čudotvorna ljekovita svojstva za nerotkinje. „Vilina greda“, „Vučja jama“, „Radoč“, „Bunari“ itd, a sva ova imena su zatečena prilikom oslobođenja Ulcinja 1878.g. Jedino je ime brda, iznad Valdanosa, „Mandra“ ili „Mendra“, grčkog porijekla i ima značenje u riječi pastir. „Mavrijan“, takođe brdo sjeverno od Valdanosa je ime dobilo po grčkoj riječi za crnce, gusare, koji su u 16. vijeku imali svoj logor u Valdanosu, dok se nisu preselili u ulcinjsku tvrđavu.

Takođe, za samo ime „Valdanos“, postoje dva tumačenja značenja tog imena. Jedno je latinskog porijekla i neki tumači tvrde da potiče od latinskog značenja „Val di noci”, što bi u prevodu značilo „Dolina oraha“. Pošto se ne zna da je u Valdanosu ikada bilo oraha i da je ova uvala bila poznata isključivo po maslinama i drugim mediteranskim kulturama, ostaje da je Slovensko značenje imena Valdanos jedino relevantno. Sagledavajući istorijske činjenice, da je na ovom prostoru, od 6. do 16. vijeka živjelo slovensko-srbsko stanovništvo, sasvim je logično i očigledno da „Valdanos“ ima značenje, inače realnog morskog klimatskog stanja u određenim mesecima u godini, „Valovi da nose“, .

Sveštenik Siniša Smiljić, paroh ulcinjski / Mitropolija