Nemci i Bugari beže iz Bitolja

04.09.2018. god.

Srbska vojska je za tri i po meseca napredovala 50 km na sever i oslobodila Bitolj. Zarobila je 7.685 bugarskih i nemačkih vojnika i oficira, zaplenila 97 topova, i 174 mitraljeza i minobacača

Napredujući stopu po stopu ka severu, srpske trupe su 17. i 18. novembra, nakon mesec dana borbi, ovladale najvažnijim objektima u luku Crne reke - kotama 1.212, 1.378 i prevojem kota 1.050 Makovo. Padom tih položaja uzdrmana je odbrana bugarsko-nemačkih snaga na bitoljskom frontu. O tome se u nemačkom zvaničnom izveštaju kaže: "Kada su najzad izgubljene kote 1212 i 1378, Bitolj smo bez odlaganja morali napustiti; 11. armija je dobila zapovest da se povuče na liniju Prespansko jezero - Periste, duž visova, severno od linije Bitolj - Repište, pa je, shodno tome, linija fronta zapadno od Crne reke povijena unazad."

Savezničke trupe ušle su u napušteni Bitolj 19. novembra. Prema mišljenju nemačkih štabova, bugarsko-nemačke snage su se u vreme bitke za Bitolj nalazile pred slomom. Međutim, one su uspele da se održe na novoj odbrambenoj liniji zato što saveznici nisu poslali krupnija pojačanja srbskoj vojsci, koja je u toku višemesečnih napredovanja i gubitaka iscrpla svoju ofanzivnu snagu, ali je pokazala visoke ratničke kvalitete.

Rumunska vojska je u to vreme pretrpela poraz u Transilvaniji i povukla se iza reke Sert u Moldaviji, gde je prihvaćena od Rusa. Žofr je 11. decembra naredio obustavu ofanzive u Makedoniji, jer je posle rumunskog poraza izgubila strategijsko opravdanje. Oslobođenjem Bitolja uglavnom je završena saveznička ofanziva na Solunskom frontu 1916. godine.

Odajući najveće priznanje srbskoj vojsci za ostvarene uspehe u toku ofanzive, Saraj je u svojoj dnevnoj zapovesti napisao da su srbski vojnici prvi naterali neprijatelja u bekstvo i da su njihovi "uporni napori omogućili zauzeće Bitolja", što je predstavljalo najveći uspeh savezničke ofanzive 1916. godine. Uspesi srpske vojske zaista su bili veliki. Tek što je bila obnovljena i reorganizovana, ona je za tri i po meseca teških borbi ponovo ispoljila svoju visoku borbenu vrednost. Ona je slomila bugarsku ofanzivu i u toku protivofanzive više puta probijala odbrambene linije neprijatelja, napredovala oko 50 km na sever i taj uspeh krunisala oslobođenjem Bitolja, zarobila 7.685 bugarskih i nemačkih vojnika i oficira, zaplenila 97 topova, 87 mitraljeza i 87 minobacača.

U borbama na Solunskom frontu tokom 1916. godine savezničke trupe izbacile su iz stroja oko 50.000 neprijateljskih vojnika. U tom poduhvatu najzanačjniji udeo imala je srbska vojska. Srbi su u tim borbama takođe pretrpeli velike gubitke: 1.209 oficira i 32.880 vojnika srpske vojske izbačeno je iz stroja, od kojih je 4.440 poginulo ili umrlo od zadobijenih rana. Uspesi i žrtve srpske vojske na Solunskom frontu 1916. godine i izuzetno požrtvovanje 1. srpske dobrovoljačke divizije u Dobrudži poslužili su kao podloga snažnom porastu međunarodnog ugleda Srbije i omogućili srbskoj Vladi da nastavi diplomatsku borbu za realizaciju svojih ratnih ciljeva, proklamovanih u Niškoj deklaraciji 1914. godine.

Posle poraza rumunske vojske, general Žofr je sredinom decembra 1916. godine uputio direktivu generalu Saraju da se obustave ofanzivne operacije na Solunskom frontu, s tim da trupe posednu i urede pogodne položaje za odbranu, kako bi se mogle odupreti svim pretnjama neprijatelja, koji bi im poslužili kao oslonac za docnija ofanzivna dejstva, kada ruska i rumunska vojska budu ponovo spremne za prelazak u ofanzivu. Kako su se u to vreme ponovo zaoštrili odnosi između saveznika i grčkih vladajućih krugova, koji su pokazivali nameru da stupe u rat na strani Centralnih sila, savezničke snage u Solunu dobile su zadatak da budu spremne "da po potrebi brzo dejstvuju protiv Grčke".

Umesto energičnih mera protiv vlade kralja Konstantina, kako je predlagala Francuska, na inicijativu Velike Britanije prihvaćen je kompromisan stav da Grčka povuče svoje trupe iz kontinentalnog dela zemlje na Peloponez, s tim da saveznici ograniče pokret Elefteriosa Venizelosa, koji je posle obrazovanja svoje vlade i trupa na Kritu došao u Solun, gde je razvio veliku aktivnost da uz pomoć saveznika svrgne pronemačku vladu u Atini i tako omogući da Grčka stupi u rat na strani Antante.

Kralj Konstantin je prihvatio takav predlog. Britanci i Italijani su odbili i francuski predlog da se savezničke trupe kod Soluna pojačaju sa nekoliko novih divizija i tako osposobe za ofanzivne operacije. Tada Francuzi izjavljuju da će pojačati svoje snage u Makedoniji sa dve nove divizije da bi se sačuvale izvojevane tekovine u protekloj ofanzivi. Međutim, kako su snage na Solunskom frontu ostale uglavnom izjednačene, to se početkom 1917. godine prešlo na pozicijski rat.

Nakon velikih napora i gubitaka u višemesečnim borbama tokom 1916. godine, nastalo je zatišje, koje je, mada ga nije želela, dobro došlo srbskoj vojsci. Budući da se gubici nisu mogli nadoknaditi novim ljudstvom, srbska vojska je po drugi put reorganizovana. U svim divizijama rasformirani su četvrti pešadijski pukovi i dobrovoljački odred, a njihovo ljudstvo upotrebljeno za popunu u drugim jedinicama. U martu je rasformiran i štab Treće armije, pa je od tog vremena srbska vojska imala dve armije od po tri divizije. Prvu armiju sačinjavali su: Moravska, Drinska i Dunavska divizija (komandant vojvoda Živojin Mišić), a 2. armiju: Šumadijska, Timočka i Vardarska divizija (komandant vojvoda Stepa Stepanović).

Uprkos izjednačenom odnosu snaga na Solunskom frontu i odlaganja rusko-rumunske ofanzive zbog izbijanja februarske revolucije u Rusiji, general Žofr je 9. marta 1917. godine poslao telegram u Solun, insistirajući "da bi, ipak, bilo korisno da saveznička Istočna armija pređe u napad u trenutku opšte ofanzive" na glavnim frontovima i da tako veže protivničke snage koje se nalaze pred njom u Makedoniji.

Budući da je međunarodna situacija početkom 1917. godine bila povoljna (prethodnu ratnu godinu Antanta je uspešno završila na svim frontovima osim na rumunskom, a na čelo britanske vlade došao je energični Lojd Džordž), srbska Vrhovna komanda je prihvatila ideju o učešću njene vojske u predstojećoj ofanzivi. Ona je čak predložila da se glavni napad izvede s njenog dela fronta, pod uslovom da joj se skrati front, da dobije potrebna pojačanja u artiljeriji i da svi saveznički kontingenti solidarno učestvuju u ofanzivi.

Prema tom predlogu proboj je trebalo da se izvede sa fronta srpske 2. armije na odseku Veternik - Dobro Polje, a zatim da se preduzme energično prodiranje ka Negotinu i Gradskom, u dolini Vardara, gde su se spajale glavne komunikacije neprijatelja. Posle toga trebalo je nastaviti ofanzivu na sever u pravcu Sofije i Niša. General Saraj je prihvatio srbski plan i ujedno pripremio niz operacija na drugim sektorima fronta čiji je cilj bio da olakšaju uspeh na glavnom pravcu napada.

SADEJSTVO SRBA I FRANCUZA

Francuski general Saraj je najveću pažnju posvetio učvršćivanju položaja na levom krilu Solunskog fronta, kako bi omogućio sadejstvo francuske Istočne vojske sa srbskim armijama. U tom cilju, izvedena je sredinom februara jedna operacija u jugoistočnoj Albaniji, koja se završila osvajanjem Korče. Zatim su angažovane tri francuske divizije radi zauzimanja bitoljskih položaja (Perister, Crvena stena, kota 1.248), kako bi se neprijatelj odbacio od Bitolja i da bi se otvorio put za napredovanje prema Prilepu. Francuzi su uspeli da zauzmu gotovo ceo prvi položaj neprijatelja, ali su ih bugarsko-nemačke snage protivnapadom odbacile na polazne položaje.

Izvor
Srpski vojnici se obučavaju na novom tipu artiljerijskog oružja, Foto: Dokumentacija „Novosti“ i Foto-arhiv „Borba“/ vostok.rs

Povezane teme
Srbija
istorija
rat

Komentara (0) Ostavite Vaš komentar Objavite novost

PREDHODNA NOVOST

SLEDEĆA NOVOST

NOVOSTI IZ RUBRIKE

Pogibija američkog vojnika: ko ratuje na strani Ukrajine?

Krajem oktobra u ruskim i svetskim medijima provukla se informacija o pogibiji američkog najamnika, koji je učestvovao u ratnom sukobu na teritoriji Ukrajine. Prema javno iznetim podacima, on se...

Zoran Tomašević: Kad valja slediti primer Evrope

Ponovo se vraćamo temi takozvanog „Registra štete pričinjene Ukrajini“. Podsetimo da se uprava datog Registra odlukom Saveta Evrope nalazi u Hagu i da su na njegovom čelu predstavnici same...

Globalna NATO agresija i mi

Ako iko ima i pravo i obavezu da se zakonski ogradi od NATO uticaja, onda je to Srbija, kao najveća žrtva NATO zločina. Pokušaji kompromisa i saradnje sa NATO...

Klub onih koji žele da opljačkaju Rusiju ili Registar štete Ukrajine

Borbena dejstva u Ukrajini još nisu ni blizu kraja, ali su zemlje kolektivnog Zapada već počele da se bave tradicionalno najvažnijim pitanjem za njih — finansijskim, stvorivši „Registar štete,...

Perspektive Balkana, ili: Crnogorci ne ljube lance

U produžetku Krimskog rata ubijen je Knez Mihailo Obrenović jer se drznuo da u saradnji sa Rusijom radi na stvaranju Balkanskog saveza. Na presto je doveden njegov rođak Milan,...

Urušavanje demonokratije

Svojom ekonomskom, moralnom i vojnom moći, Novi svet koji gradi svetska većina, uz pomoć naroda Zapadne Evrope i Severne Amerike, uskoro će prinuditi ekipu iz Vašingtona na mir u...

Ostale novosti iz rubrike »