Sarajevo i Srebrenica: Tragične stranice u novijoj istoriji Srba

Kada se pomene građanski rat u Bosni i Hercegovini (BiH) 1992-1995, kada su se u bivšoj jugoslovenskoj republici vodile krvave bitke, u mašti takozvane svetske zajednice, crtaju se slike stradanja, pre svega, muslimana iz bosanskih sela i gradova opkoljenih od strane "srbskog agresora". Ova verzija je čvrsto ukorenjena u glavama zapadnih propagandista i tvoraca mitova, potkrepljenim presudama takozvane međunarodne pravde i proizvodima holivudskih filmskih kompanija.

Pokušaj rasvetljavanja stvarnih događaja tih godina bila je međunarodna konferencija „Rezultati rada nezavisnih međunarodnih komisija: Srpske žrtve u građanskom ratu u Sarajevu 1991-1995. i žrtve svih naroda u regionu Srebrenice 1991–1995”, koju je organizovala Fondacija Gorčakov u Moskvi.

Stručnjaci iz različitih zemalja, uključujući i predstavnike navedenih komisija, objavili su rezultate svoje istrage u Bosni i Hercegovini. Činjenice koje su citirali direktno dokazuju da je srbski narod patio od unutrašnje i spoljne agresije, koja je rezultirala hiljadama žrtava. Organizatori bosanskog masakra radije ćute ili ne primećuju njihovo postojanje. Neke od najmračnijih stranica rata bile su krvave drame o Srebrenici i Sarajevu, gradovima u kojima su Srbi označeni kao ratni zločinci. Ovde je od samog početka pokrenuta prava kampanja protiv srbskog stanovništva. Prema otpravniku poslova Srbije u Moskvi, Slavoljubu Cariću, od maja 1992. do januara 1993., napadi na srbska sela u srebreničkoj oblasti vršeni su u proseku jednom u pet dana. U prvih devet meseci rata ovde je stradalo više od 80% ukupnog broja Srba koje su muslimani ubili na tom području. Deo operacija etničkog čišćenja u Podrinju (područje uz rijeku Drinu) koordinisano je iz Sarajeva od strane vojnog i političkog rukovodstva bosanskih muslimana. Do 1995. godine, prema Cariću, broj srbskih civilnih žrtava na području Srebrenice iznosio je oko 3.000.

Na inicijativu Stranke demokratske akcije (SDA) i lidera bosanskih muslimana Alije Izetbegovića organizovan je teror nad sarajevskim Srbima, popraćen brojnim zločinima. U glavnom gradu BiH, više od tri hiljade Srba je ubijeno tokom rata, a do 1995. ostalo ih je manje od 10% od predratnog broja. Danas je teško zamisliti da je pre rata Sarajevo bilo drugi grad po broju Srba u Jugoslaviji nakon Beograda. Carić napominje da je jedan od aspekata terorističke kampanje protiv Srba u Sarajevu bilo stvaranje mreže privatnih zatvora i logora, kojima su često upravljale bande formirane od kriminalaca koji su amnestirani neposredno pre rata. Tokom blokade Sarajeva od strane snaga bosanskih Srba, u gradu je bilo više od 200 logora za Srbe. Značajan deo njih nikada nije odande izašao živ. Informaciju o postojanju privatnih zatvora potvrđuje i zamenik predsednika Nezavisne međunarodne istražne komisije o srbskim žrtvama u Sarajevu 1991-1995. Viktor Bezručenko, koji je devet godina radio kao službenik UN-a u BiH. Bezručenko je 1992-1993 bio načelnik štaba snaga UN-a - UNPROFOR-a. Prema rečima veštaka, komisija je utvrdila da je kampanju terora nad srbskim stanovništvom u Sarajevu pokrenula Izebtegovićeva SDA.

“Strategija SDA bila je proterivanje srpske zajednice iz Sarajeva. Cilj SDA bio je etnički čist i nepodeljen grad koji će postati glavni grad muslimanske države. Od samog početka rata Srbi su postali meta šovinizma i terora”, rekao je Bezručenko. U svom govoru izneo je nekoliko ključnih nalaza ekspertske grupe.

Tako je komisija utvrdila da je sukob u BiH građanski rat, a ne "čin srpske agresije na Bosnu i Hercegovinu", što je kasnije potvrđeno presudom Međunarodnog suda pravde u Hagu. Drugi zaključak je da je SDA, koristeći paravojne grupe "Patriotska liga" i "Zelene beretke", izvršila državni udar kako bi uzurpirala vlast, zaronivši zemlju u haos i započevši krvoproliće. Treći zaključak je da su BiH i Hrvatska izvršile čin agresije na Republiku Srpsku. Hrvatske trupe izvršile su prve masakre nad Srbima u martu-aprilu 1992., a 12. aprila 1992. oružane formacije tzv. Armije BiH (tj. bosanski muslimani) primile su tajnu direktivu "O zaštiti suvereniteta i nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine" br. 02-2 iz štaba teritorijalne odbrane. Direktiva je za neprijatelja odredila Srpsku demokratsku stranku, srpske autonomne oblasti sa srbskim stanovništvom i Jugoslovensku narodnu armiju, a trupama je dodelila ne odbrambene, već aktivne ofanzivne zadatke. U vojnom i političkom smislu, ova direktiva nije bila ništa drugo do objava rata srbskom narodu u BiH, SFRJ i JNA, napominje ekspert.

„Generalno, između septembra 1991. i 19. maja 1992., naoružane grupe bosanskih muslimana i Hrvata izvele su 220 napada na JNA, ubivši više od 500 vojnika i oficira, a ranivši oko dve hiljade“, konkretizuje Bezručenko, ističući da je vojska BiH bila u ulozi instrumenta iste SDA. Sastojala se od 95% muslimana, uključujući značajan broj mudžahedina iz Avganistana i arapskih zemalja, pa stoga, suprotno Izetbegovićevoj propagandi, nije imala moralno pravo tvrditi da brani nacionalnu i društvenu ravnopravnost sva tri naroda Bosne i njen suverenitet. Drugi zaključak komisije tiče se blokade Sarajeva, koja, prema mišljenju stručnjaka, nije imala za cilj uništenje stanovništva. Suprotno uveravanjima muslimanske strane, u Sarajevo je stizala humanitarna pomoć; ispod sarajevskog aerodroma postojao je komunikacijski tunel, kroz koji su muslimani u grad prebacivali ne samo teret, oružje, već i cele pešadijske brigade.

Inače, Srbi su dobrovoljno prebacili kontrolu nad aerodromom na međunarodne snage. Bezručenko naglašava da su u Sarajevu postojale dve blokade - spoljna i unutrašnja. Bosanski muslimani nisu puštali civilno stanovništvo (uglavnom Srbe) iz grada. Osim toga, vojne operacije na ovom području pokrenula je muslimanska strana, što je dovelo do žrtava među civilnim stanovništvom. Tokom godina, muslimanske snage pokrenule su pet ofanziva u regionu. Istovremeno, 1. korpus armije BiH bio je pet puta nadmoćniji nad srbskim Sarajevsko-romanijskim korpusom u blizini Sarajeva.

Sledeći zaključak komisije, koji je naveo Bezručenko, odnosi se na značajne incidente poput eksplozije u redu za hleb 27. maja 1992. i dve eksplozije na pijaci Markale 5. februara 1994. i 20. avgusta 1995. godine. Odgovornost za njih stavljena je na Srbe. Međutim, nakon analize raspoloživih činjenica, komisija je zaključila da postoji dovoljno dokaza koji dokazuju da Vojska Republike Srpske nije bila uključena u ove incidente. Brojni inostrani stručnjaci naglašavaju da su bombaški napadi u Sarajevu bili pažljivo planirana provokacija samih bosanskih muslimana!

Kao još jedan zaključak komisije, Bezručenko je naveo utvrđenu činjenicu da je vojska BiH aktivno učestvovala u terorističkoj kampanji protiv sarajevskih Srba, pljačkama, oduzimanjem imovine i otmicama. Kada je postalo nemoguće sakriti njihove zločine, muslimansko rukovodstvo je odlučilo da raspusti nekoliko banditskih odreda i uhapsi njihove komandante, što se pretvorilo u unutrašnji sukob i borbu između muslimanske vojske i policije.

„Kao rezultat zločina, masovnog etničkog čišćenja, ciljane kampanje terora i zastrašivanja, predratna srbska zajednica u Sarajevu je praktično nestala“, rezimirao je ruski stručnjak.

Članovi sarajevske komisije zaključili su i da su političke aktivnosti muslimana i borba njihovog političkog i verskog rukovodstva za stvaranje islamske države tokom građanskog rata u BiH inspirisane ideologijom "Muslimanskog bratstva", iranskom revolucijom i stvaranjem "Islamske države" u Pakistanu. Alija Izetbegović, član "Mladih muslimana", koji je jedno vreme delovao kao omladinski ogranak muslimanskog udruženja "El Hidaet", detaljno je objasnio svoju viziju Bosne u svom panislamističkom političkom programu, "Islamskoj deklaraciji", koja je kasnije postala politički program SAD. Jezgro ove stranke činili su bivši članovi organizacije Mladi muslimani. Sin Alije Izetbegovića, Bakir Izetbegović, kao i SDA i Islamska zajednica BiH, predvođena Mustafom Cerićem, nastavili su sa provođenjem svojih stavova. Kao rezultat dubinskog istorijskog istraživanja, stručnjaci su zaključili da je bosanski džihad dao ogroman doprinos u širenju i jačanju globalnog džihadističkog pokreta i transnacionalne infrastrukture "Muslimanskog bratstva". Štaviše, događaji građanskog rata u Bosni otvorili su put razvoju i proširenju savremene regionalne terorističke infrastrukture u centru Evrope. Još jednu tragičnu epizodu bosanskog rata - događaje u Srebrenici - ispričali su članovi druge međunarodne komisije, predvođene izraelskim istoričarem i publicistom, istraživačem holokausta Gideonom Graifom.

Naučna grupa pobila je tezu da je Srebrenica sinonim za "genocid nad muslimanskim stanovništvom koji je počinila srbska vojska". U izveštaju Graifove komisije navodi se da u Srebrenici nije postojala činjenica genocida - u službenom smislu te reči. Određeni ratni zločini su se zaista dogodili u gradu, ali nema osnova da se tvrdi da je u Srebrenici počinjen genocid. Kako je primetila Elena Guskova, doktor istorijskih nauka, vodeći istraživač na Institutu za slavistiku Ruske akademije nauka, sve činjenice ukazuju na to da u gradu nije bilo masovnih ubistava civilnog stanovništva Srebrenice. Prema njenim rečima, postoji dovoljno dokaza da su sami Srbi evakuisali većinu stanovništva grada na teritorije pod kontrolom muslimana, a da je najveći broj žrtava bio nakon pokušaja proboja oružanih formacija bosanskih muslimana prema Tuzli.

Vredi napomenuti da šefovi obe komisije ističu da su njihove ekspertske grupe bile apsolutno nezavisne. U komisije su bili uključeni stručnjaci iz različitih zemalja i oblasti znanja, koji su u svom radu koristili strogo naučni pristup. Konferencija i teze na njoj jasno su pokazale da u međunarodnoj naučnoj zajednici postoje oni koji su u stanju da promene iskrivljeni pogled na noviju istoriju Balkana i otkriju svetu istinu o događajima devedesetih na prostoru bivše Jugoslavije. Istina koja odaje počast svim žrtvama rata, bez obzira na nacionalnost, može postati platforma za konačno pomirenje balkanskih naroda.

Događaj su organizovali Međunarodni institut za razvoj naučne saradnje i Fondacija "Gorčakov" uz podršku Republičkog centra za proučavanje rata, ratnih zločina i traženje nestalih lica u Banjoj Luci, uz informativnu podršku Ruskog doma u Beogradu.

Kiril Boršev, Balkanist