Krvavi Vidovdan

Veliku pažnju proučavalaca Kosovske bitke privuklo je pismo koje je Firentinska opština poslala kralju Tvrtku I, 20. oktobra 1389. Ovo pismo je najstariji izvor o Kosovskom boju, ali mnogi kasniji proučavaoci smatrali su da u pomenutom pismu ima i retorike. U pismu je, prema jasno vidljivom datumu, poslato dva mjeseca nakon Kosovske bitke. Firentinska opština oduševljeno čestita kralju Tvrtku na njegovoj pobjedi Srba nad Turcima, mada je nejasno zašto se Tvrtku upućije ta čestitka, kada se već uveliko znalo da je njegovih tri hiljade vojnika na čelu sa vojvodom Vlatkom Vukovićem napustilo Kosovo još u prepodnevnim satima, dakle, na samom početku bitke. Pismo se zadržava i na približnijem opisu Muratove smrti. Kaže se da je Murata ubio Lazarev vojvoda Miloš Obilić sa dvanaest srpskih velmoža, koji su se prethodno zakleli da će izvršiti taj čin. Oni su mačem prokrčili put kroz neprijateljske čete i redove kamila, koljući se sa Agarenima oko sultanovog šatora, dok je Miloš nožem ubadao u grlo i stomak turskog cara. U firentinskom pismu posebno priznanje odaje se vitezu Obiliću... Proučavaoci Kosovske bitke tvrdili su da je Francuski kralj Karlo VI priredio svečano blagodarenje u Bogorodičnoj crkvi u Parizu, a u čast pobjede Serboa na Kosovu, i danonoćno bdenje u molitvama za duše poginulih srpskih vitezova. Ta vijest je pronađena u „Hronici sen-deniskog kaluđeraĆ. Ova hronika kaže da su zvona sa Bogorodične crkve 24 časa zvonila u čast hrišćanske pobjede na Kosovu, što i te kako pokazuje da je Kosovska bitka s puno žestine odjeknula i u Evropi. Među prvim reagovanjima na smrt sultana Murata treba ubrojati i pismo Dimitrija Kidona vizantijskom caru Manojlu II Paleologu, koji se u tom času nalazio u izgnanstvu. Pismo je upućeno iz Carigrada jula 1389, iz istog grada u kojem je đakon Ignjatije pribilježio saznanja o Kosovskoj bici, koja su toliko uzbudila i mitropolita Pimena i episkopa Mihaila, i njega samog. U njemu se konstatuje samo smrt sultan prokletnika, napominjući kako je ovaj teško vjerovao da će hrišćani, protiv kojih je podigao vojsku, već na samu vijest o približavanju njegove sile „poskakati od straha u sinje moreĆ. O Kosovskoj bici pisao je početkom 15. vijeka i Klaviho, španski poslanik u Samarakandu. Klaviho je, kao izaslanik kastiljanskog kralja Hinka III boravio u maju 1404. kod tatarskog kana Tamerlana. U njegovom izvještaju je i kraća bilješka o Muratovoj pogibiji. Kaže: Murat (Amurat) je ubijen u boju snažnim udarcem mača u stomak i rasporen na krst, od pupka do grkljana uzbrdo i od jedne slabine do druge poprijeko. Po Kalvihu, Murata je ubio vitez Miloš Obilić, vjerenik Lazareve kćerke Despine (Olivere). Dalje kaže da je Muratov sin, Bajazit, osvetio smrt svoga oca pogubivši odmah Miloša, a kasnije i srpskog cara Lazara... Ako pismo Firentinske opštine kralju Tvrtku, pisano 20. oktobra 1389, prvo spominje zavjeru i zavjet nekih velmoža da će ubiti Murata, Konstantinovo Žitije despota Stefana Lazarevića (napisano vjerovatno 1431) prvo pominje kako je čovjek koji se zavjetovao da će Murata ubiti bio oblagan od zavidljivaca i osumnjičen da je nevjeran svome gospodaru Lazaru. Konstantin Filozof saopštava u spisu i tačan datum bitke: „krvavi Vidovdan, 15. junija 1389. godine GospodnjeĆ. U slovu o knezu Lazaru, koje je krajem 1392. napisao patrijarh Danilo III, citiraćemo istinske riječi koje je car Lazar izgovorio pred svojim vitezovima i nepreglednom vojskom u sumrak uoči boja: „Bolje je nama u podvigu smrti, nego li sa stidom života. Bolje je nama u boju smrt od mača primiti, nego li pleća dušmanima našima dati. Mnogo proživesmo za svet, najzad postarajmo se za mali podvig stradalački primiti. Da poživimo večno na nebesima, dajmo sebi imenovanje vojnika Hristovih, stradalaca blagočastija, da se upišemo u knjige žizna i večnosti. Ne poštedimo telesa naša u borenju, da od onoga koji presuđuje podvige svetle vence primimoĆ. Na ovu uzbudljivu i teološki nadahnutu Lazerevu besjedu slijede i odgovarajuće riječi njegovih vojnika: „Veselja i radosti, a ujedno i vojništva, jela i naslađenja katkad bogatih i katkad sirotinjskih trpeza, ljubav i čast, sve obilo od tebe primismo. Što je mnogo za tebe i za blagočastije, i za otačestvo nam umreti? Ne poštedimo sebe, znajući da imamo i posle ovoga otići i s prahom pomešati se. Umrimo da svagda živi budemo. Prinesimo sebe Bogu kao živu žrtvu, ne kao pre malovremenim i obmanjivim gošćenjem naslađenju našem, no u podvig krvlju svojom. Ne poštedimo život naš da živopisan primer posle ovoga za vekove pokolenjima budemoĆ. Ako, barem na treenutak, dozvolimo da nam u venama prostruji krv naših predaka, podsjetićemo se zašto je Kosovo svesrpsko porodilište i ognjište, pepelište i grobljište. Podsjetićemo se, otrijezniti, a i uplašiti od pomisli da – ako izgubimo Kosovo, gubimo i sopstvenu dušu, sopstveni identitet prepoznatljivosti, ne samo na mapi svijeta, već i na mapi vječnosti!