Ukrajina: geopolitički pasijans

Problem teritorijalne celovitosti Ukrajine očigledno izbija u prvi plan u događajima u zemlji i oko nje. Novi ukrajinski premijer Arsenij Jacenjuk već se obratio vodećim svetskim silama sa pozivom da garantuju teritorijalnu celovitost i jedinstvo Ukrajine.

On je podsetio da Budapeštanski memorandum potisan 1994. godine i pozvao njegove potpisnike – Rusiju, SAD i Veliku Britaniju da ispune svoje obaveze.

Budapeštanski memorandum bio je potpisan 5. decembra 1994. godine od strane Ukrajine, Velike Britanije, Rusije i SAD i ticao se osiguranja nenuklearnog statusa Ukrajine. Između ostalog Vašington, London i Moskva su preuzeli na sebe obavezu da pruže ovoj zemlji garancije njenog suvereniteta i bezbednosti. U poslednjih skoro 20 godina postojanja datog dokumenta sećali su se retko. Sada se sitaucija promenila: raspirivanje nacionalizma u zapadnim regionima zemlje izazvalo je zabrinutost predstavnika etničkih grupa koje ovde žive – između ostalog Poljaka, Mađara i Rumuna. A situacija na Krimu faktički je već izmakla kontroli centralnih vlasti Ukrajine – što je učinilo poluostrvo realnim kriznim žarištem. Pre svega, destabilizacija situacije preti zapadnim pograničnim regionima gde kompaktno žive Mađari (Zakarpatje) i Rumuni (Bukovina).

Zakarpatski Mađari do danas su mnogo tešnje integrisani u politički, ekonomski i kulturno-nacionalni život Mađarske nego bukovinski Rumuni u život Rumunije. Odigrala je svoju ulogu aktivna politika aktualnih vlasti Mađarske na popularizaciji ideje jedinstvenog mađarskog kulturno-nacionalnog prostora, izdavanje pasoša Mađarima, realizacija odgovarujućih humanitarnih programa. Slična sitaucija istovremeno objektivno navodi ukrajiske Mađare da se distanciraju od strasti u Kijevu, ali sa druge strane čini regione gde oni žive glavnim pretendentima na „izletanje“ iz Ukrajine, ako sukob stigne do karpatskih venaca.

Okolnosti ulaska Bukovine u sastav Ukrajine 1940. godine neminovno će je učiniti taocem široko regionalnih procesa koji se tiču sudbine regulisanja pridnjestrovskog problema i susedne Moldavije. U Bukureštu su sve jači glasovi u korist odustajanja od Pridnjestrovlja radi ubrzanog ujedinjenja Moldavije i Rumunij eili u krajnjoj liniji stupanja Kišinjova u EU. Što se tiče stabilizacionog potencijala EU u koji ulaze i Rumunija i Mađarska, njega ne treba precenjivati. Obe zemlje od početka nisu previše odgovarale principima i zahtevima opšte evropske politike.

U zemlji od preformatiranja zapadne i jugozapadne Ukrajine ne može da ostane i još jedna etnička grupa njenog stanovništva – krimski Tatari. I upravo danas se vidi nagla aktivizacija turskog faktora u regionu, izazvana takođe unutarpolitičkim problemima aktualne vlade Turske premijera Redžepa Tajipa Erdogana. Poslednji očigleno pokušava da na sličan način skrene pažnju društva sa korupcinog skandala uz učešće njegovog najbližeg okruženja. Osim toga, na ideološkog osnovi neoosmanizma Ankara teži da obnovi osmansko duhovno, političko i kutlurno nasleđe kako bi osigurala sebi ulogu jednog od najvećih globalnih faktora.

Govori direktor istraživačkog centra Bliski Istok – Kavkaz Međunarodnog instituta za najnovije države u Moskvi Stanislav Tarasov.

- Već za deset godina može da nastane takva situacija u kojoj će se takozvana Nova Evropa suziti opet do Stare Evrope. U tom pogledu aktualna situacija u Evropi zaista podseća na situaciju koja je nastala na kontinentu uoči drugog svetskog rata. a istočno od prostora EU, naprovit, jačaju integracioni procesi.

Za sada će Ahmet Davutoglu očigledno u duhu neoosmanističkih ideja dati vrlo kontraverznu izjavu o Ukrajini, i između ostalog situaciji na Krimu. Prema saopštenjima turskih medija, on je između ostalog nazvao Krim regionom gde žive krimski Tatari i istovremeno kapijom u Ukrajinu.

Petar Iskenderov,