VASOJEVIĆI I NJEGOŠ

U vremenu kada proslavljamo dvesta godina od  Njegoševog rođenja moramo se prisjetiti Njegoševog odnosa prema tada najumnijim Vasojevićima. Među njima svakako je zanimljiv odnos Njegošev prema knezu  Nikoli  Vasojeviću.

        Godine 1835. knez Nikola Vasojević obilazi Skadar i Skadarski pašaluk, pa iste godine iz Skadra dolazi na Cetinje da se upozna sa Njegošem i obiđe zavičaj. 24.novembra te godine Njegoš mu, na osnovu Povelje koju je našao u arhivi Cetinjskog manastira, izdaje uvjerenje kojim se dokazuje plemićko porijeklo kneza Nikole Vasojevića. 

Uvjerenje glasi: ''Mi Petar Petrović Njegoš, po milosti božjoj pravoslavni vladar, gospodar Crne Gore i Brda, ...svakom činu u svakoj sobi u svakom staležu neka bude znano, da se prema istraživanjima, koja smo činili, našla Povelja u našoj arhivi, iz koje se može vidjeti, da naš zemljak knez Nikola, sin kneza Mihaila, sina knjaza Radonjića Zahumskog, od starosrbskih kneževa potiče, koji su u zahumlju (Gornja Crna Gora) vladali i to od velikodostojnika kneza Radonje Humljanina, kojega je u to dostojanstvo uzvisio kralj i potonji car Srbije Stefan Dušan Nemanjić u godini 1346. I da njihovo porijeklo i potomstvo i nadalje od koljena do koljena u ovom dostojanstvu ima da ostane  i da ovo od svih najviših velikodostojnika i kneževa srbskih ima da bude potvrđeno. Poslije sloma carstva srbskog ista porodica izmakla se ispred velikog  tlačenja  turskog i življaše u Brdima vasojevičkim u Plavu, u Gusinju, do godine 1803. i sledstveno potiču knez Nikolaj Mihajlović, njegova supruga knjeginja Anastasija Ivanovna i njihovi sinovi Svetislav Nikolajević i njihova kći knjeginja  Elisaveta Nikolajevna i njihovo cijelo potomstvo iz plemenitog kneževa roda, jesu pravi kneževi. Grb Knjaževstva (Vasojevića) Zahumskog sastoji se iz srpske krune pod kojom je krvavo polje predstvavljeno, na kome je jedna gola ruka, go mač držeći, predstavljena. Na objema stranama je Mjesec sa zvijezdom Danicom. U ovjeru ovog originala Knjažestva Zahumskog potkrijepili smo našim potpisom i pečatom. Učinjeno u Bogom štićenoj Crnoj Gori i prestolnici Cetinju, u godini 1835. novembra 24. (m.p.) Petar Petrović knjaz Njegoš pravoslavni vladar i gospodar Crne Gore i Brda''. 

Ovo uvjerenje je nakon sravnjenja prevedeno na francuski i na kraju uvjerenja piše: ''Iz slovenskog originala na francuski prevedeno i overeno u gradu Beogradu od strane francuskog konzula A.M. Kodrie. Grad Beograd 13. januara 1840. u Knjaževstvu srbskome)''

Dr LJ.Durković kaže da ovo prâvo crnogorskog vladike da izdaje uvjerenja o plemićkom porijeklu proističe iz nasljednog prâva te vrste koje je imao srbski patrijarh J. Rajić. Koliko je snažan utisak knez Vasojević učinio na Njegoša govori i to što mu je za uspomenu poklonio vječiti Orfelinov kalendar, i na istom spjevao mu pohvalnu pjesmu, koja glasi: 

 

 

Poznato je da je knez Nikola Vasojević ubijen 1844. godine pod nerazjašnjenim okolnostima. 

Takođe veoma značajna ličnost iz Njegoševog doba u Vasojevićima svakako je bio i iguman  Mojsije Zečević. Prilikom Njegoševog preuzimanja vlasti, poslije smrti Petra Prvog 1830. godine, iguman Mojsije Zečević je jedan od onih uglednih ličnosti na Cetinju koja se najviše angažovala tom prilikom. 

U jednom pismu upućenom Mateju Vučićeviću Njegoš  kaže:

''Po prinuždeniju glavarah i naroda bio sam proizveden 31. januara 1831. goda arhimandritom i predjeli su mi ime Rada na Petar. Iguman naš Mojsej pokazao se ono što svi u njegovo blagodarno srce mislili da je.'' 

Prilikom mnogih pregovora, koje je Njegoš obavljao u tim burnim vremenima sa okolnim turskim prvacima, u sačuvanim dokumentima, najčešće se kao glavni emisar i pregovarač pominje Mojsije. To je, na primjer, slučaj prilikom pregovora sa Hafiz-agom, sa Huseinom Garadaščevićem, kao i sa begom Vidaićem u Travniku. U svim tim manjim ili važnijim diplomatskim kontakti- ma Mojsije je bio izvanredno oprezan i nije se dao prevariti nikakvim lažnim obećanjima. U tom dijelu njegove životne aktivnosti najbolje ga karakteriše pismo koje je pisao Njegošu krajem 1831. godine. 

Naravno u Vasojevićima je ove godine na svečanostima u Beranama i Pepiću kod Murine na skroman način obilježeno dvesta godina Njegoševog rođenja. Vasojevići nijesu zaboravili nacionalne velikane srbskog naroda, ali neće nikada zaboraviti ni svoje istorijski najznačajnije ličnosti kao što su bili knez Nikola Vasojević i iguman Mojsije Zečević.

Na kraju svim čitaocima ''Glas Holmije'' čestitamo prestojeće praznike Božić i Srpsku novu godinu! Na mnogaja ljeta!