VOJNE OPERACIJE U POLIMLJU I VELICI ZA VRIJEME BALKANSKIH RATOVA I KOMITSKOG POKRETA 1916-1918. GODINE - drugi dio

Komitske čete su bile formirane od komita iz svojih plemena. Najduže su se komiti zadržali na području Polimlja, baza im je bila prvo u planini Piševo, zatim kod stanova Krdžića u Amačima, a onda u Pećinu u kojoj se krio đeneral Vešović u planini Goleš iznad Murine.Čete su imali poručnik Savo Orović, poručnik Milonja Bajo Krdžić, poručnik Boško Đuričanin, đeneral Vešović sa braćom, predsjednik suda Zako Vuković, ministar Milosav Raičević. U svojim sjećanjima Boško Đuričanin navodi: „bilo je dosta kuća koje su vrlo rado prihvatale komite, skrivali ih i hranili, a bilo je i takvih koji su ih izdavali okupatoru“. Takva jedna klopka spremljena je komitskom vođi Baju Krdžiću i on je sa svojim saborcem podnarednikom Nikom Jokićem u noći 6. juna 1917. godine poginuo na limskom mostu između atara sela Gornja Ržanica i Mašnica na domaku rodne kuće, dok je Stefan Jokić ranjen skočio u nabujali Lim i spasio se pogibije. Komiti su pokušali da preko Albanije pređu u Grčku i pridruže se srbskoj vojsci, ali zbog surovih zimskih uslova nijesu uspjeli da se prebace u Grčku. Ponovo su se vratili na teren Gusinja i razdvojili se u manje grupe. Ubrzo je pod pritiskom uglednih ličnosti iz Vasojevića, stradanja i internacije stanovništva došlo do predaje jednog broja komita švapskim vlastima, među kojima je bio i đeneral Vešović, ministar Raičević, Božo Ćulafić, Zako Vuković, Simo Nikoletić. Dosledna komitskoj borbi ostala je manja grupa komita na čelu sa Boškom Đuričaninom. Oni su dočekali oslobođenje i na istom mjestu gdje je razoružan Polimski bataljon 1916. godine. Ta grupa komita na čelu sa Boškom Đuričaninom razoružala je švapski bataljon od 800 vojnika, naoružala lokalno stanovništvo i oslobodila Andrijevicu i tu razoružala švapsku jedinicu od 600 pripadnika. Boško Đuričanin se sa komitima i naoružanim borcima vratio na područje Plava i Gusinja, razoružao arnautske bande, zaveo vlast u Plavu i Gusinju, organizovao nove jedinice i sa pripadnicima srbskih vojnih formacija pošao prema Vrmoši i dalje Podgorici, goneći pripadnike austrougarskih jedinica koji su u neredu bez ikakve vojne organizacije bježali pred srbskim jedinicama i odredima Koste Pećanca. Za svaku pohvalu je požrtvovanost Boška Đuričanina i njegove komitske čete u otporu komita švabama i ukupnom oslobodilačkoj borbi koju je patriotski veoma uspješno vodio.

Uprkos svim slabostima koje je imao komitski pokret on je opstajao i bio stalna prijetnja austrougarskoj vlasti na području Crne Gore. Uz sve teškoće koje su komite pratile od juna 1916. do konačnog oslobođenja od švapskih vlasti komiti na području Polimlja i Velike nijesu gubili povjerenje naroda. I pored brojnih represalija od strane austrougarskih vlasti komite je narod krio, hranio, obavještavao koliko je bilo moguće o kretanju švapskih potjera. Austrougarskim vlastima najviše muke su zadavali dva bivša ministra đeneral Radomir Vešović i ministar Milosav Raičević, koji su zajedno bili u komitima od juna 1916. do predaje švapskim vlastima. Obećana je bila nagrada od 50.000 kruna za hvatanje đenerala Vešovića. Otkriven je bio Vešovićev logor kod Murine i prema narodu su preduzete represije do tada neviđene u ovim krajevima. Pošto je austrougarska vlast ubila poručnika Milonju Krdžića, našli su kod njega blok iz koga su saznali gdje je lokacija Vešovićevog skloništa. Vešović je u Krdžića polagao veliku nadu i njegova smrt ga je teško pogodila, ali švapske potjere nijesu ga zabrinjavale. Austrougarske vlasti su u početku smatrale da je predajom đenerala Vešovića postignut veliki uspjeh. Međutim prevarili su se. Njihov cilj je bio da predaju đenerala Vešovića iskoriste u propagandne svrhe, jer su bili uvjereni da će to uticati i na ostale komite da se predaju. Vešovićeva uloga bila je veoma nezahvalna. Misija generala Vešovića pokazala je okupatorskim snagama da se narodna nada u oslobođenje ne može pokolebati i da je nemoguće suzbiti komitski pokret u Crnoj Gori. Slučaj generala Vešovića je dokaz da će svaka ličnost, bez obzira na zasluge, izgubiti svoj ugled i uticaj u širokim narodnim masama ako posluži interesima okupatora.

ZAKLJUČNA RAZMATRANJA

 

Na osnovu brojnih istorijskih dokumenata, istoriografskih i publicističkih knjiga, zapisnika, ratnih dnevnika i memoarske građe može se zaključiti da su u oba balkanska i Prvom svjetskom ratu Polimski i Velički bataljon koji su dejstvovali u sastavu Vasojevičke brigade prilikom oslobođenja Berana, Plava i Gusinja, operacija vođenih na planini Mokra, oslobođenju Peći, Dečana i Đakovice, uvođenju reda i poretka u tim krajevima dali i pored brojnih teškoća dostojan doprinos i borbi sa narodom Polimlja i Velike iako su živjeli u teškim uslovima. Oba bataljona imali su u ratnim uslovima velikih gubitaka, a prilikom kapitulacije Crne Gore veliki broj pravoslavaca je interniran u logorima Žute Monarhije od kojih se neki nijesu nikad vratili. No i pored svega toga narod Polimlja i Velike prihvatio je komite kao otpor švapskoj sili, a iz Amerike i zapadne Evrope vratilo se na Solunski front nekoliko desetina ratnih dobrovoljaca Polimljana i Veličana, od kojih su desetak poginuli u proboju Solunskog fronta i operacija za oslobođenje Srbije i Crne Gore.

Ukupnoj oslobodilačkoj brobi doprinos Veličana i Polimljana je ogroman, ali se u slobodi narodu Polimlja nije nijedna vlast odužila. Zato je ovaj kraj danas najsiromašniji u Crnoj Gori ako je u svim ratovima dao veliki doprinos u borbama.

 

 

- Miloš Gojković, Velika kroz istoriju, Beograd 2011. godine, piščevo izdanje,

- Milutin J. Folić, Neobični general Radomir Vešović, Eparhijska radionica, Zemun 2007. godine,

- Branislav Otašević, Velika i Polimlje, Kulturno prosvjetna zajednica Srbije, knjiga I, Beograd 2002. godine,

- Branislav Otašević, Komitski pokret u Polimlju i Velici, Izdavačka kuća KOMOVI, Andrijevica 2010. godine,

- Miodrag S. Joksimović, Narodna vojska Vasojevića (1858-1918), Izdavačka kuća STUPOVI, Andrijevica 1997. godine,

- Slavoljub T. Đukić, Vasojevići svoj na svome – navijek i amin, Kraljevo 2011, piščevo izdanje,

- Mitar Đurišić, Đeneral Radomir Vešović u ratovima za slobodu, Andrijevica 2005. godine IK „Komovi“,

- Mitar Đurišić, Prvi balkanski rat 1912-1913, knjiga 3, (Operacija crnogorske vojske), Beograd 1960,

- Pavle Milošević, Operacija Istočnog odreda crnogorske vojske u Sandžaku, Gornjem Polimlju i Metohiji 1912. godine, Istorijski zapisi, sv. 3-4, 1972. god.,

- Dr Novica Rakočević, Crna Gora u Prvom svjetskom ratu 1914-1918. godine, Cetinje 1969. godine,

- Radomir Vešović, Memoari, Unireks, Podgorica 2005. godine,

- Radovan Bakić, Gornje Polimlje, Nikšić 2005. godine,

- Dr Radoslav-Jagoš Vešović, Pleme Vasojevići, Sarajevo 1935. godine,

- Blagoje Šarić, Istorijske staze Šekulara, Pegaz, Bijelo Polje 2005. godine,

- Bogdan K. Zogović, Komska vila, Leskovac 1929. godine, Epske pjesme.

- Blagoje Šarić, Goran Kiković, Milo Kenjić u borbi za oslobođenje i ujedinjenje srbskog naroda, Podgorica 2011. godine.

 

BILJEŠKA O PISCU
 

Branislav Otašević rođen je 1948. godine u Gornjoj Ržanici, opština Plav.

Školovao se u Murini, Podgorici i Beogradu. Završio je Srednju tehničku mašinsku školu u Podgorici, ondašnjem Titogradu, Programirano mašinstvo na Institutu Mašinskog fakulteta u Beogradu i Novinarsku školu na Jugoslovenskom institutu za novinarstvo-Beograd. Radio je u „Hempru“ Beograd, „Bentonit“-u-Petrovac na Moru, ŠIK-u „Bor“ Plav, „Plavljanka (i) Plav. Bio je odbornik i predsjednik Vijeća Udruženog rada SO-e Plav (1974-1978), delegat vijeća Udruženog rada Skupštine Crne Gore (1974-1978) i (1978-1982), potpredsjednik i v.d. predsjednik Opštine Plav (1978-1982), delegat i član Izvršnog odbora Samoupravne interesne zajednice zdravstvenog osiguranja radnika i zemljoradnika Crne Gore 1982-1986. godine, predsjednik Izvršnog odbora Samoupravne zajednice zdravstva SFRJ (1982-1986), član Skupštine i predsjednik Izvršnog odbora Osiguranja „Lovćen“ Podgorica (1982-1986), predsjednik Skuppštine osiguranja „Lovćen“, filijala Berane (1986-1990), predsjednik OK SK Plav u periodu jun 1990-jun 1991., predsjednik OO DPS Crne Gore – Plav 1991-1997. U isto vrijeme član GO DPS Crne Gore, poslanik u Skupštini Crne Gore 1990-1992., i poslanik u Skupštini Crne Gore u periodu 1992-1996.god., predsjednik Opštine Plav u periodu novembar 1996. do decembra 1997. godine, predsjednik opštinskog odbora SNP Crne Gore od 1998. do 2003. godine i član GO SNP Crne Gore, dva mandata, sekretar Izvršnog odbora OO SNP Crne Gore – Plav na kojoj se dužnosti i sad nalazi. Biran je u organe upravljanja u preduzećima gdje je radio. Jedan je od osnivača i organizatora „Plavskih svečanosti kulture do 1990. godine. Bio je savezni poslanik 2000-2003. godine. Novinarstvom se bavi od 1967. godine. Prvi novinarski tekst je objavio u listu „Borba“ Beograd 1967. godine, Sarađivao je ulistovima: „Sloboda“, Berane, „Sveviđe“, Berane, „Omladinski pokret“ i „Pokret“, Podgorica, „Prosvjetni rad“, Podgorica, „Pobjeda“, Podgorica, „Dan“, Podgorica, „Glas Crnogorca“, Podgorica, „Komunist“, izdanje za Crnu Goru, „Lovćen“, list osiguranja „Lovćen“, Titograd, „Glasnik privredne komore Crne Gore – stručno informativno glasilo, „Glasnik“, Samoupravnih interesnih zajednica Crne Gore, „Politika“, Beograd, „Večernje novosti“, Beograd, „Politika ekspres“, Beograd, „4. jul“, Beograd, „Naša štampa“, Beograd, „Zadrugar“, Novi Sad, „Oslobođenje“, Sarajevo, „Arena“, Zagreb, TNP Ljubljana, „Jedinstvo“, Priština, Radio Metohija-Peć, Radio Priština, Radio Berane, Radio Andrijevica, Radio Crne Gore, Radio Beograd, TV Titograd, TV Beograd, TV Novi Sad, TV Priština, „Penzioner“ Berane.

Objavio je preko 3000 novinarskih, radio i TV priloga različitih žanrova, 14 feljtona u listovima „Dan“ 11 i „Sloboda“ tri. Objavio je više radova u časopisima: Tokovi, Berane, Vremekazi Andrijevica, Mileševski zapisi, Prijepolje, Dobrovoljački glasnik, Beograd, Književnost, Beograd, Zapisi, Beograd, Praksa, Titograd.

Bio je član redakcije lista „Sloboda“ (Ivangrad“ Berane, član izdavačkog savjeta časopisa „Mostovi“ Pljevlja, član izdavačkog savjeta „Glasnik“-a SIZ-ova SRCG od 1982-1986.godine. Član redakcije „Glasnik-a“ – Informativnog glasila SIZ-va Crne Gore.

Objavio je 50 naučno-popularnih i stručnih radova, preko 40 stručnih članaka u časopisima i listovima, 12 recenzija knjiga, 12 prikaza knjiga, otvorio sedam izložbi slika u Plavu, Beogradu, Podgorici, Čazmi, Peći, Murini i Beranama. Promovisao preko 22 knjige u Murini, Plavu, Andrijevici, Beranama, Podgorici, Peći, Orašcu, Topoli i Beogradu. Učestvovao na pet naučnih skupova (po jednom u Plavu, Murini i Novom Pazaru, dva u Prijepolju). U Zbornicima sa tih skupvoa objavljeni su mu radovi. Učestvovao je na brojnim književnim susretima i manifestacijama.

Objavio je deset knjiga:

1. Školstvo Polimlja i Velike, izdanje Osnovne škole „Petar Dedović“, Murina, 1986.godine,

2. „Od Niša do mora podno Čakora“, (informativni centar Berane 1995.godine),

3. Savine stope, Izdavačka kuća „Stupovi“, Andrijevica 1996,

4. Murina –istorija i vrijeme, IK „Komovi“, Andrijevica, 2000.godine, zajedno sa Vukom Marsenićem – koautorstvo,

5. Prokletijski zaljubenik, IK „Komovi“ i „Pokret“ Podgorica 2001.godine,

6. Velika i Polimlje, knjiga I, Beograd-Kulturno-prosvjetna zajednica Srbije i IK „Komovi“, Andrijevica 2002.godine i odbor za proučavanje sela SANU Beograd,

7. Vilin izvor – legende i priče, IK „Komovi“, Andrijevica 2006.godine,

8. Gorki ukus vremena, (o prozi Veljka Mijovića), IK „Komovi“, Andrijevica, 2006.godine,

9. Raskućnici-roman, IK „Komovi“, Andrijevica, 2007.godine.

10. Komitski pokret u Polimlju i Velici 2010 „Komovi“ Andrijevica.

Dobitnik je Povelje Međurepubličke zajednice za kulturno-prosvjetnu djelatnost iz Pljevalja.

Živi i stvara u rodnom mjestu Gornja Ržanica. Bavi se književnošću i publicistikom. Član je Udruženja novinara Crne Gore, Udruženja srbskih književnika u otadžbini i rasejanju, Beograd i predsjednik ogranka za Crnu Goru. Član je Kluba zavičajnih stvaralaca Plav, član je Književnog kluba „Mihailo Lalić“ Andrijevica. U zavičaju je organizovao brojne književne manifestacije, izložbe književne večeri i promocije knjiga. Ušao je u knjige „Ko je ko u Crnoj Gori“ i „Ko je ko u parlamentarizmu Crne Gore“. Zastupljen je u Bibliografiji Vasojevića i Bibliografiji „Prosvjetnog rada“. Član je književne zajednice Jugoslavije.