U zapećku Srpske istorije

Mada je Kraljevina Jugoslavija aprila 1941. godine kapitulirala za samo jedanaest dana, to je predstavljalo neminovnost kada se ima u vidu tehnička superiornost i brojna premoć fašističkih zavojevača. Jugoslavija je, u stvari, položila oružje bez gotovo ikakvog ozbiljnijeg otpora, ali je zabeleženo više pojedinačnih slučajeva u kojima su naši ljudi dokazali da su dostojni naslednici svojih daljih i bližih predaka koji su se suprotstavljali svakoj tiraniji.


Takvi primeri su, nažalost, ostali daleko od očiju i ušiju javnosti, jer posle rata, o ljudima koji su to višestruko zaslužili, nije gotovo nijedna jedina reč napisana. Jedan od takvih ljudi, istinskih heroja, je i inžinjerijski poručnik Božidar V. Žugić, rodjen 1915. godine u selu Novakovići podno planine Sinjajevine. Suprotstavljajući se neprijatelju, ne prihvatajući predaju, herojskije je pao u 26. godini života.

Svaki drugi narod bi ljude kao što je bio junak priče koja sledi, ovekovečio ne samo u istorijskim udžbenicima, već bi im posvetio bezbroj filmskih i televizijskih priča, literarnih radova, stripova i novinskih članaka. Zbog partijskih interesa, medjutim, ideološke nastranosti i ostrašćenosti prema istorijskim zbivanjima koja su u najlepšem svetlu prikazivala oficire i vojnike Kraljevske vojske, posleratne generacije, uključujući i današnje, nisu bile u prilici da se napajaju jednim od retkih primera odanosti i ljubavi prema otadžbini i   vernosti vojničkoj zakletvi.

Neposredno pre nego što su fašističke horde nasrnule 6. aprila na Jugoslaviju, puk u kome je u Virovitici službovao inžinjerijski poručnik Žugić, rasporedjen je na području Vojvodine gde je poseo položaj u dužini od 35 kilometara – od Bezdana, nizvodno levom obalom Dunava i severno prema Subotici. Nemačkoj najezdi pridružila se ubrzo posle toga i Hortijeva Madjarska koja je 11. aprila, pet dana posle napada Nemačke znači, objavila rat Kraljevini Jugoslaviji.

Najistureniji deo Desetog posadnog puka, u čijem je sastavu bio poručnik Božidar Žugić, povlačio se 12. i 13. aprila bez pružanja ikakvog otpora nadirućim nemačkim i madjarskim oklopno-mehanizovanim snagama. Mladi poručnik se ozbiljno pobunio, smatrajući da odstupanje pred neprijateljem može, i sme, da usledi samo posle oružanog suprotstavljanja, odnosno kada bi dalji otpor, gledano logikom trenutnog stanja na bojnom polju, bio necelishodan. Povlačiti se pred neprijaeljem bez ispaljenog metka, Žugiću nikako nije išlo u glavu. Zato je oštro protestovao kod komandanta dela jedinice u čijem su se sastavu nalazili njegovi inžinjerci. Komandant Božidar Ristić je, medjutim, ignorisao njegove primedbe i nastavio sa povlačenjem sve dok se jedinica kod sela Gložan, negde na sredokraći puta Novi Sad – Bačka Palanka, našla u okruženju madjarskih oklopnih jedinica. Boriti se, ići u proboj iz okruženja, ili položiti oružje bile su alternative o kojima je odlučivao komandant jedinice. A on je odlučio upravo on što poručnik Žugić nikako nije odobravao. Komandant Ristić je, naime, odlučio da istakne belu zastavu i stupu u pregovore sa madjarskim komandantom o uslovima predaje.
U trenutku kada su se dva komandanta sastala ispred jedinice spremne da preda oružje, iz stroja je istupio poručnik Božidar Žugić, odlučnim korakom prišao svom komandantu i pred svima odlučnim glasom rekao:

- Gospodine komandante, šta to radite? Zar se tako brani otadžbina? Srpski oficir gine, a ne predaje se! Ja se ne predajem!

Posle tih reči Hrabri poručnik je potegao pištolj i na licu mesta lišio života i svog i madjarskog komandanta. Usledili su pušćani i mitraljesci hici kojima je ubijen poručnik Žugić i njegovih šesnaest vojnika. Ostatak jedinice se razbežao, bilo  je dosta ranjenih i zarobljenih koji su otpremljeni u zarobljeničke logore. Preko beživotnog tela Poručnika Žugića i izginilih vojnika, Madjari su prešli tenkovima i nesahranjene ostavili na bačkoj ledini.

Meštani Gložana, Slovaci, sakupili su posmrtne ostatke neustrašivog poručnika i njegovih vojnika, preneli ih na staro Srpsko groblje u svom selu i sahranili uz pravoslavno opelo koje je održao paroh susednog sela Begeč. Čestiti Slovaci iz Gložana podigli su posle rata spomenik izginulim i na njemu uklesali sledeće reči: “Ovde počiva 17 boraca 10. posadnog puka koji predvodjeni poručnikom Božidarom Žugićem padoše 13.4.19141. u borbi protiv okupatora”. Pola veka niko od civilnih i crkvenih vlasti nije posetio mesto gde su sahranjeni izginuli vojnici i njihov starešina. Jedino su meštani Gložana, čestiti Slovaci, redovno održavali grobnicu, kao što je to i ove godine učinila sa svojim  učenicima gospodja Vjera Sklenar, učiteljica u mesnoj osnovnoj školi.

Prvi zvaničan posleratni pomen poručniku Žugiću i njegovim vojnicima, u organizaciji Crkvene opštine čelarevsko-gložanske, održan je 13. aprila 1991. godine – pedeset godina posle opisanog dogadjaja. Interesantno je, pri tome, da je, posredstvom posleratnih vlasti, na spomenik ucrtana petokraka, što bi moglo da navodi na pomisao da je poručnik Žugić svoj herojski čin počinio kao komunista. Činjenica je, medjutim, tvrde svi koji su poznavali Božidara Žugića, da je njegov herojski podvig izraz njegovog rodoljublja, vojničke časti i oficirskog zaveta da će viteški braniti svoju otadžbinu Kraljevinu Jugoslaviju.

Domaća javnost, rekosmo na početku, nije imala, a nema ni danas, nikakva saznanja o opisanom dogadjaju. I kako to obično biva kod nas, o viteštvima i podvizima naših ljudi, više se znalo, pisalo i  pričalo van naše zemlje. Takav je slučaj bio i sa herojskim podvigom poručnika Božidara Žugića. O njemu je pisala čak i neprijateljska, madjarska, štampa a najlepše se o njemu izrazio i nemački feldmaršal Maksimilijan, koji je uzrok i način pogibije srpskog poručnika, prokomentarisao na sledeći način pred članovima svog ratnog štaba:

- Samožrtvovanje i kažnjavanje smrću svog komandanta zbog čina predaje, najveći je moralni čin i patriotsko osećanje pripadnika armije, a to je svojstveno srpskom ratniku  i može da služi na čast vojsci koja takve pojedince ima.                                                                                        

Sa ovom izjavom Nemci su upoznali pripadnika svoje Druge armije koji su posle završenog rata u Jugoslaviji, nastavili  rat invazijom na Sovjetski savez. Primerom srpskog oficira, dakle, nadahnjivali su se Nemci, Madjari i pripadnici drugih naroda koji su se kroz štampu u mnogim zemljama Evrope informisali o njegovom podvigu. U Srbiji se, nažalost, još uvek gotovo ništa ne zna ko je bio i kakvu je poruku ostavio svom narodu istinski heroj i veliki rodoljub - poručnik Božidar V. Žugić.