Osvrt povodom najave uvođenja biometrijskih pasoša u BiH u 2008. godini

Čovjek koji nosi identifikaciona dokumenta sa svojim biometrijskim podacima, koji su vezani za elektronske baze podataka i čije kretanje prate kamere, nije slobodan čovjek. Više od toga, on je logoraš u svojevrsnom elektronskom konc-logoru. U društvu koje pristaje na takav nadzor sve priče o demokratiji, slobodi, ličnom dostojanstvu, umjetnosti, padaju u vodu. Jer, ljudi koji su dobrovoljno pristali na takav život niti su dostojni slobodnog ljudskog života, niti će ga dostojno živjeti.

Privid sigurnosti koji pruža pristajanje na takav život je upravo to - samo privid. Jer, ako ste prepustili vlasti nadzor nad svim stranama vašeg života, onda ste joj takođe dali i moć kontrole nad svim stranama vašeg života.

U društvu u kojem su svi povezani za sveznajući informacioni centar kojeg kontroliše centralna vlast, u kojem je novac isključivo elektronski, u tom društvu svako uskraćivanje povezanosti sa sistemom dovodi do gubitka posla, gladi, smrti. Sve  UN i Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i privatnostiu su u koliziji same sa sobom.

Već smo objavili brojne tekstove o opasnostima koje nose tzv. RFID čipovi, tj. čipovi-predajnici, koji se očitavaju na daljinu. Međutim, tehnologija toliko brzo napreduje, da, po riječima iz Svetog pisma, “prođe jedno zlo, evo već sljedećeg”. Sa mogućnošću tetoviranja ljudi nevidljivim RFID mastilom bukvalno je na pomolu svijet iz poslednjih vremena opisanih u Otkrovenju Sv. Jovana. S tim što mnogi možda neće ni znati da su “žigosani”. Prvi su to kod nas doživjeli psi, preko besplatne ugradnje čipova pod kožu, stvarajući ambijent za ugradnju istih na ljude. Neće to uskoro biti u BiH, ali u SAD već mnogi dobrovoljno pristaju na ugradnju čipova. Ima pokušaja i da se na radnike ugrade isti, kako bi se pratio lakše njihov rad.

Uvođenje ovakvih uređaja, dovelo je do uprošćavanja mnogih rutinskih radnji vezanih za identifikaciju i autorizaciju građana u raznim životnim situacijama. Odnosno, neki građani SAD-a su već primili specijalne RFID-pasoše (Njemci su uspjeli da ih iskopiraju), a Japanci su prilagodili RFID metode za efikasniju realizaciju pomoći u vrijeme raznih nesreća.

Dok preovlađuje nezadovoljstvo u državama zapadne Evrope koju je podgrijala priča britanskog „Gardijana”, čiji je novinar krajem novembra prošle godine uspio da „pročita” informacije sa „sigurnog” biometrijskog pasoša, i to pomoću običnog čitača kartica koji je svakome dostupan i košta oko 350 evra, u BiH se pokušava nametnuti uvođenje istih bez ikakvih javnih rasprava i bez pitanja i mišljenja građana ove države. Naime, standarde za nova biometrijska lična dokumenta propisala je Međunarodna organizacija za civilni avio-saobraćaj, koja preporučuje da se svi podaci o određenoj osobi „skladište” na RFID (Radio Frequency Identification) mikročipu, koji se „čita” sa male udaljenosti pomoću radio-talasa.

Slični čipovi se često koriste u trgovinama, gdje služe za provjeru količine zaliha određene robe. Činjenica da dokumenti sa biometrijskim podacima lako mogu da budu falsifikovani izazvala je pravu buru u Parlamentu Ujedinjenog Kraljevstva, koje je svojim državljanima već izdalo oko tri miliona „sigurnih” pasoša, a od 2008. godine isto planira da učini i sa ličnim kartama.

Biometrijski pasoši mogu da budu falsifikovani na vrlo jednostavan način. Uz pomoć informatičkog stručnjaka Adama Lorija, novinar „Gardijana” je otkrio informacije kodirane na mikročipu novog pasoša. Naime, ispostavilo se da informacije na čipu nisu enkriptovane, odnosno zaštićene od čitanja. Svi podaci koji su potrebni za pristup mikročipu su datum rođenja osobe kojoj pasoš pripada, kao i broj pasoša, koji su jasno ispisani na samom pasošu.

– Ako možemo da pročitamo podatke s čipa, onda možemo vrlo jednostavno i da ga kloniramo, odnosno da napravimo lažni pasoš. A osoba kojoj pasoš pripada nikad neće prijaviti krađu jer mu pasoš nije fizički ukraden – kaže informatičar Lori. On je podatke sa biometrijskog pasoša „očitao” sa daljine od desetak centimetara, što znači da vam identitet može ukrasti neko ko sjedi u vašoj blizini, a igrom slučaja zna datum vašeg rođenja.

      U septembarskom izvještaju organizacije FIDIS (Future of Identity in the Information Society), čiji je osnivač Evropska unija, kaže se da „vlade evropskih država prisiljavaju građane da usvoje novi vid ličnih dokumenata, koji dramatično zadiru u njihovu privatnost i povećavaju rizik krađe identiteta”. FIDIS ukazuje na činjenicu da je nova biometrijska dokumenta moguće „pročitati” sa udaljenosti do čak deset metara, bez potrebe za fizičkim kontaktom biometrijskog dokumenta sa čitačem. Pored toga, smatra FIDIS, evidentna je opasnost od kloniranja biometrijskih dokumenata, kao i praćenje osobe koja nosi biometrijski dokument sa sobom od strane neovlašćenih lica.

      Upravo iz shvatanja tog njihovog dalekosežnog uticaja neophodno je da se razgraniče pozitivna i negativna dostignuća savremene tehnologije na društvo i na pojedinca. Posljedično, vrlo je važno da postoji jasna nacionalna strategija u njenom sprovođenju i primjeni koja bi se oslanjala na pozitivno iskustvo i praksu najrazvijenijih, a koja bi bila prilagođena specifičnim uslovima koji karakterišu našu privredu u datom trenutku istorijskog razvoja. To podrazumjeva prije svega dvije stvari:

1) pokretanje šire i stručne rasprave uz angažman stručnjaka iz ovih oblasti, stanovnika BiH, naučnih radnika i inih o tome kakve implikacije na slobodu ličnosti, privatnost i na društvo u cjelini mogu proisteći iz prihvatanja određenih tehničko tehnoloških projekata (npr. uvođenje pomenutih biometrijskih pasoša, ličnih karti, zdravstvenih knjižica i slično).

2) Donošenje strogog zakona o zaštiti ličnih podataka, uz kako rekosmo, prethodnu javnu raspravu. Takav pristup jasno podrazumjeva i odbacivanja nus produkata koji nužno iz tih iskustava proizilaze, a ne samo kopiranje gotovih rješenja u jedan potpuno drugačiji ekonomski, tehnološki, kulturološki i duhovni kontekst.

      Dakle, zloupotrebe o kojima ovde govorimo se, prije svega odnose na opasnost od kršenja osnovnih ljudskih prava iz domena zaštite privatnosti i osnovnih ljudskih sloboda od strane novih globalističkih elita. Naime, mogućnost stvaranja nekog vida „digitalnog totalitarizma“ i sveobuhvatnog sistema tehnotrone kontrole nad životom pojedinca nije samo naučna fantastika (o takvom totalitarnom projektu je, između ostalih, pisao Džordž Orvel u svom kultnom tada s/f delu, 1984.), već nažalost, može vrlo brzo postati stvarnost.

      Čuveni profesor Australijskog univerziteta, Rodžer Klark, jedan od vrhunskih stručnjaka iz oblasti kompjuterskog prava i prava na privatnost, kaže da će država ostvariti totalni nadzor nad svojim građanima ako stvori niz baza podataka za razne svrhe, poveže te baze podataka jedinstvenom mrežom i identifikuje ih na konzistentan način.

      Razmislimo šta sve može da nastane ako neko nedobronamjeran prodre u bazu podataka i, za nekoliko minuta, sazna sve o svakom od nas. Ima li ko to u vidu? Ili sve svodimo na robotiku? Hoćemo li svi biti roboti koji rade na „dugme“?  

ZAŠTO SMO PROTIV?

1. Biometrijski pasoši na nacionalnom nivou su uvedeni u nekoliko država svijeta, uglavnom dalekoistočnih i siromašnih. U Evropskoj uniji velika većina zemalja nema takve pasoše, niti planira njihovo uvođenje. One nisu uslov za ulazak u Evropsku uniju, niti njihovo uvođenje doprinosi bržem ulasku. Ponovo se pokazuje da je BiH eksperimentalni poligon.
2. Zemlje koje su planirale ili planiraju da uvode biometrijske pasoše suočene su sa otporom misleće javnosti i društvene zajednice uopšte. U Velikoj Britaniji je pokušaj uvođenja biometrijskih pasoša doveo do višemjesečnih debata u parlamentu i burnih reakcija akademskih građana. U BiH se uopšte i ne najavljuju javne rasprave ni debate, nego se ovo nameće kao konačno rješenje iz ko zna kakvih sumnjivih razloga, kao što je to slučaj od prošle godine bio sa stavljanjem u funkciju visoko sofisticirane oprema za prisluškivanje, koja je itekako ugrozila privatnost svakog građanina u BiH.
3. Stručni organi, kakav je Zajednički komitet za ljudska prava Britanske vlade, procjenjuju da je projekat uvođenja biometrijskih pasoša i drugih ličnih dokumenata na nacionalnom nivou potencijalno u koliziji sa evropskom Konvencijom o ljudskim pravima, a zvanične studije o izvodljivosti pokazuju da takvi biometrijski dokumenti ne garantuju stoprocentnu pouzdanost i autentičnost.
4. U BiH projekat nabavke opreme za izradu biometrijskih pasoša nije stavljen ni na javne rasprave, niti u skupštinsku raspravu, ni obavezan tenderski protokol, ni zakonsko dodjeljivanje novca iz državnog budžeta. Da li to znači da će se novac od poreskih obaveznika zloupotrijebiti, nameće se pitanje na koje još niko nije dao zvanični odgovor.
5. Još uvijek nije tražena masovna saglasnost građana za proširivanje baze podataka koju će država o njima voditi, niti su organizovane javne debate, a već se najavljuju biometrisjki pasoši kao već svršena stvar. Potrebno je dobro razmisliti šta učiniti na sljedećim izborima.
6. Projekat direktno ugrožava privatnost ličnosti, kao jedno od fundamentalnih prava današnjice. Otvara se prostor i za tajne elektronske arhive.
7. Birokratski aparat dobija moć manipulisanja ogromnim brojem podataka preko centralizovane baze, a moguća je i prodaja dijelova baze trećim licima.
8. Postoji mogućnost skrivenih programskih procedura u sistemu, koji bi omogućili odliv podataka stranim službama.
9. Zlonamjerni upadi spolja ili namjerno ispravljanje centralizovane baze iznutra nose ogromnu opasnost po integritet ličnosti, kao i po nacionalnu bezbjednost zemlje, pošto bi svi intimni podaci o državljanima bili centralizovani na jednom mjestu.
10. Usvajanje ovog projekta u budućnosti vodi ka mnogo totalitarnijim konceptima integracije svih dokumenata u jedan, čime bi se izbrisala anonimnost tokova novca i otvorio put totalnom nadzoru države nad pojedincem. Minijaturizacija cijelog sistema se polako sprovodi u svijetu, u vidu potkožnih čipova, zbog čega građani svih konfesija izražavaju opravdan strah od najave totalitarnog režima opisanog u Novom Zavjetu, u Jovanovom Otkrovenju (gl. 13, st. 16-18).

 
DA LI ZNATE:

• Da u BiH nije donjet odgovarajući Zakon o zaštiti ličnih podataka? Da vi, dakle, ne znate ko koristi vaše podatke i u koje svrhe, niti koji se podaci o vama čuvaju?
• da su u SAD u maju 2006. ukradeni podaci o 26,5 miliona ratnih veterana iz baze podataka Veteranske administracije u Vašingtonu, i još nekoliko miliona iz drugih, raznih baza podataka.
• da još uvjek nisu uhvaćeni počinioci kriminalnog djela krađe baze podataka opštinskog odbora Boračke organizacije iz Brčkog
• da je kontrolor britanske obaveštajne službe MI-6, baronesa Defni Park, izjavila ispred britanskog parlamenta u martu 2006. da bi uvođenje lične karte vezane za centralnu bazu podataka u Britaniji bilo „poklon za teroriste“ i da bi takva centralizovana baza podataka pružila „vrijedne podatke organizovanom kriminalu i obaveštajnim službama neprijateljskih država“.
• da prof. Ros Anderson sa prestižnog Univerziteta u Kembridžu, stručnjak za bezbjedonosni inženjering, kaže: „Policijske i druge agencije mogu da dobiju pristup neograničenoj lepezi obavještenja o ličnosti. Postoje brojni dokazi da se računarske baze podataka – uključujući policijske, baze za registraciju vozila i bankarske – rutinski obijaju od strane privatnih istražitelja za račun raznih klijenata, uključujući i medijske organizacije“.
• da će u Švajcarskoj biometrijski pasoši biti ispitivani tokom sljedeće tri godina, tj. do 2011, na dobrovoljnoj osnovi.
• da u Belgiji, koja izdaje lične karte sa biometrijskim čipom, građani imaju pravo da traže blokadu čipa ako ne žele tu vrstu identifikacije.
• da se u Finskoj biometrijske lične karte izdaju na dobrovoljnoj bazi.
• da je u Francuskoj, nekoliko mjeseci prije uvođenja novog zakona o ličnim ispravama u skupštinsku proceduru, ministarstvo unutrašnjih poslova otvorilo sajt i omogućilo građanima i stručnjacima da se uključe u javnu raspravu o predloženom zakonu.
• da se po pisanju londonskog „Dejli Telegrafa“ od 5. 12. 2006. više od 50% Britanaca protivi centralizovanoj bazi ličnih podataka, a razne ankete u Britaniji pokazuju da su milioni Britanaca spremni da odbiju lične karte i pasoše vezane za elektronsku centralnu bazu podataka po cijenu odlaska u zatvor!
• Da u Australiji i Kanadi prijedlozi za uvođenje sličnih ličnih isprava nisu prošli?

ŠTA PREDLAŽEMO?

1. Odlaganje primjene Zakona o biometrisjkim pasošima dok se ne usaglasi sa Zakonom o zaštiti privatnosti podataka.
2. Pokretanje šire stručne i javne rasprave o tome kakve su lične isprave najpogodnije za BiH.
3. Uvođenje načela dobrovoljnosti po pitanju elektronskih ličnih dokumenata – kao minimum.
4. Donošenje strogog zakona o zaštiti ličnih podataka, uz prethodnu javnu raspravu.
5. Uspostavljanje državnog tijela za kontrolu korišćenja ličnih podataka i sprječavanje njihove zloupotrebe.  

 Svjedoci smo, dakle, da zaključimo, uvođenja jednog krajnje opasnog projekta sa dalekosežnim posljedicama po pojedinca i njegovu slobodu i privatnost, kao i na društvo u cjelini, i zato smatramo da svako kome je prije svega sloboda na srcu treba da kaže energično NE jednom ovakvom anticivilizacijskom zakonskom projektu.  
 
  
INFO-SLUŽBA SVETOSAVSKE OMLADINSKE ZAJEDNICE
SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE
EPARHIJE ZVORNIČKO-TUZLANSKE
BRČKO