Crnogorci izbacuju srbske pisce iz udžbenika

 Godinama se iz nastavnih programa u Crnoj Gori izbacuju znameniti srbski pisci. Umesto Milorada Pavića i Matije Bećkovića - Andrej Nikolaidis i Esad Mekuli. Iz udžbenika nestali Sveti Sava, Teodosije, Jefimija, Stefan Lazarević, Jovan Jovanović Zmaj...

Iz nastavnih programa za osnovnu i srednje škole u Crnoj Gori od 2004. do danas proterano je na desetine znamenitih srbskih pisaca, dok su na njihova mesta došli “domaći” stvaraoci, delom iz Matice crnogorske ili crnogorskog PEN centra.

Istraživanje je uradio nikšićki profesor Veselin Matović, koji je te godine sa još 26 svojih kolega ostao bez posla, protiveći se nasilju nad imenom srbskog jezika u Crnoj Gori. Od tada je i počeo progon srbskih pisaca koji je, kako on navodi, “urađen temeljno, od prvog razreda osnovne do četvrtog gimnazije”.

Preko noći iz udžbenika su nestali Sveti Sava, Teodosije, Jefimija, Stefan Lazarević, Konstantin Filozof, Jovan Jovanović Zmaj, kralj Nikola Prvi Petrović, Jakov Ignjatović, Milovan Glišić, Stevan Sremac, Janko Veselinović, Ljubomir Nenadović, Bogdan Popović, Jovan Skerlić, Milutin Bojić, Dušan Vasiljev, Oskar Davičo, Aleksandar Vučo, Antonije Isaković, Aleksandar Tišma, Matija Bećković, Ljubomir Simović, Milorad Pavić, Branko Radičević, Mira Alečković...

Ranko Jovović

Ja sam planetarni pesnik, a kreatorima programa zasmetalo je što sam i srbski pesnik - priča za “Novosti” Ranko Jovović. - Zahvaljujući Veselinu Matoviću iz mraka je izašla sva beda posrnulog morala onih koji proteruju Svetoga Savu, Teodosija, Zmaja i ostale. Ovo je doba lajanja na srbski jezik! Vlast je okupirala njegoševski narod i drži ga u neslobodi. Neću da budem sluga laži i prevara otuđenog režima.

Zamenili su ih Andrej Nikolaidis, Sreten Asanović, Jevrem Brković, Mladen Lompar, Sreten Perović, Mirko Kovač, Husein Bašić, Balša Brković, Ognjen Spahić, Avdo Međedović, Esad Mekuli, Musa Ćazim Ćatović....

- Ministarstvo prosvete Crne Gore je pokušalo da pod etiketom nekakve nacionalno neutralne književnosti prokrijumčari u školske učionice lokalšovinističku, kulturocidnu i stranačku petljavinu, nazvavši je programom za nastavu književnosti u crnogorskom obrazovnom sistemu, tvrdeći čak, kako je “kvalitet pisaca i književnih djela (a ne ’nacionalni kriterijum’) bio odlučujući faktor” pri njenom sastavljanju. A koliko je ta izjava tačna govore činjenice da je od ukupnog broja književnih dela autora sa bivšeg jugoslovenskog prostora, predviđenih za obradu u osnovnoj školi, više od polovine pripalo autorima rođenim u Crnoj Gori. Među njima se nalaze desetine lokalnih pisaca nepoznatih kako široj javnosti tako i književnoj kritici kojima se daje više prostora nego najznačajnijim srbskim književnicima - rekao je za “Novosti” profesor Matović.

Matija Bećković

Na pitanje kako komentariše podatke do kojih je došao profesor Matović, akademik Matija Bećković, koji je jedan od prognanih pisaca iz crnogorskih udžbenika kaže:

- Ako je krajnji cilj ukidanje škola, proterivanje srbskih pisaca iz školskog programa je korak u dobrom pravcu!

- Nema nijednog savremenog stvaraoca iz Crne Gore, koji sebe vidi u kontekstu srbske književnosti i stvara na srbskom jeziku. Zaobiđeni su ili marginalizovani mnogi veliki srbski književnici kako iz starije tako i iz savremene književnosti.

U odnosu na program za srbski jezik do 2004. godine u gimnaziji i srednjim stručnim školama iz prvog razreda su izbačeni Sv. Sava (Žitije Sv. Simeona), Teodosije (Žitije Sv. Save), Jefimija (Pohvala knezu Lazaru), Stefan Lazarević (Slovo ljubve), Konstantin Filozof (Žitije despota Stefana Lazarevića), Aleksa Šantić, Desanka Maksimović, Skender Kulenović, Mihailo Lalić, Dobriša Cesarić, Jovan. St. Popović, a uneseni “Lukrecija iliti ždero” (nepoznati autor), Đorđe Bizanti, Ljudevit Paskvalić.

Momir Vojvodić

Malo ljudstvo mrzi velikane - ističe pesnik Momir Vojvodić. - Odavno mi je žao đaka u školama u Crnoj Gori, često mi suze naiđu kad se setim kakvim ih sve budalaštinama kljukaju polupismeni nastavnici, profesori i učitelji. To su isti oni prozuni i pjevuni za koje niko nije čuo preko Tare, ni dalje od Mojkovca, koji bez ijedne dobre stranice proze ili stiha dobijaju nacionalne penzije, brukajući Crnu Goru.

- Izbačene su čak i epske narodne pesme: “Ženidba kralja Vukašina”, “Kosovka devojka”, “Marko Kraljević ukida svadbarinu”, “Deoba Jakšića”, “Ropstvo Janković Stojana”, “Hasanaginica” - pojašnjava profesor Matović. - Izuzetak su “Žendba Milića barjaktara” i dve pesme Starca Milije, koje oni, inače, svrstavaju u crnogorsku književnost! U prvom razredu potpuno je izostavljena srbska srednjovekovna književnost, počevši od Svetog Save, Domentijana, Teodosija, sve do Dositeja Obradovića, dok su iz četvrtog razreda najureni Miodrag Pavlović, Antonije Isaković, Aleksandar Tišma, Matija Bećković, Milorad Pavić, Ranko Jovović...

U uvodnoj napomeni za program nastave književnosti za osnovne i srednje škole u crnogorskom obrazovnom sistemu, koji je u primeni od 1. septembra 2011, navodi se da književnost nije zamišljena kao nacionalna, već kao ona “koja obuhvata južnoslovenski prostor i obuhvata reprezentativne pisce-predstavnike epoha u evropskoj i svjetskoj književnosti... Kvalitet pisaca i književnih djela bio je odlučujući faktor pri njihovu uvođenju u zajednički program”.