Crnogorski pisci po majci

Podgorica – U nedavnoj ediciji Savremeni crnogorski roman u izdanju podgoričkih „Vijesti”, među crnogorske književnike uvršteni su i srpski pisci Danilo Kiš, Branimir Šćepanović, Borislav Pekić, Miodrag Bulatović...

Iako u ovdašnjoj kulturnoj i naučnoj javnosti nije bilo oštrijih reakcija na ovakav izbor priređivača, jednom delu poslenika pisane reči ipak nije promakla ova književno-istorijska činjenica koju su okvalifikovali kao „laičku i naučno neutemeljenu”, a oni oštriji su izdanje ocenili kao svojevrstan plagijat „sa mnogo izdavačke slobode”.
Oni smatraju da su izdavači pribegli jednostavnom receptu, jednostranom geografskom principu prema kojem su među crnogorske stvaraoce svrstani svi oni koji su rođeni, ili makar neko vreme proveli u Crnoj Gori.
Tako su prema mestu rođenja izabrani Pekić i Šćepanović, dok su se za Kiša, verovatno, odlučili zbog činjenice da mu je majka Crnogorka, te da je kao školarac neko vreme proveo na Cetinju gde je učio tamošnju gimnaziju.
O dubljim umetničkim i naučnim faktima, prema opštem mišljenju, očigledno nije vođeno računa, a još manje o tome da su se u ovom slučaju sva tri velika književnika javno deklarisala kao srpski pisci.
A da je zaista tako, svedoči nedavna reakcija samog Branimira Šćepanovića koji se obratio advokatu čije je pismo objavljeno u podgoričkom „Danu”. Šćepanović se ogradio od ovakvog izbora i svrstavanja, još jednom ponovivši da pripada isključivo srpskoj literaturi.
Izdavač ove edicije podgoričke „Vijesti” o autoru romana „Mansarda” Danilu Kišu piše:
„... Danilo Kiš, čija je majka bila Cetinjanka, a on je u ovom gradu proveo deo mladosti i završio srednju školu, najprevođeniji je i najcenjeniji pisac sa nekadašnjeg jugoslovenskog prostora... Danilo Kiš je, nesumnjivo, jedan od najznačajnijih modernih pisaca srpsko-hrvatskog (zajedničkog, višeimenog jezika). Njegov jezik je bio srpsko-hrvatski, etničko poreklo jevrejsko-crnogorsko, prevodio je sa mađarskog (jezik njegovog gladovanja), kao i sa ruskog i francuskog (jezici njegovih uzora) – nijedan drugi pisac sa ovih prostora nije u svojoj književnoj sudbini (a, pisac drugi nema, kaže Kiš) objedinio više elemenata za suštinsku relativizaciju nacionalne fascinacije. Kišova majka bila je Milica Dragićević, udata Kiš, Crnogorka sa Cetinja, a otac Eduard Kiš...”
Zanimljivo je da izdavač kada govori o Miodragu Bulatoviću, za razliku od, recimo, Kiša ili Đilasa, ne objavljuje ništa iz biografskih podataka, pa ni mesto gde je rođen. Umesto toga, približavajući čitaocu objavljeni roman „Heroj na magarcu” u okviru Edicije Crnogorski roman, objavljuje izvode iz teksta „erotsko kod pisca koji kao da je nestao iz književnog vidokruga” Milisava Savića, objavljenog u časopisu „Mostovi” 1997. godine.

Branimir Šćepanović: Piraterija, pravno nasilje i vređanje

Povodom uvršćenja romana „Usta puna zemlje” u Ediciju Crnogorski pisci, autor Branimir Šćepanović za „Politiku” juče je rekao:
– Jasno je da sam ja preko svog advokata Save Anđelkovića preduzeo odgovarajuće korake da jednu nepojmljivu i neshvatljivu situaciju razrešim na sudu. Ne treba da objašnjavam da sam ja srpski pisac čiji roman „Usta puna zemlje” pripada srpskoj književnosti, i da je taj roman, to treba naglasiti u ovim aktuelnim događanjima, napisan na srpskom jeziku pošto postoje jake i ozbiljne namere da se u Crnoj Gori institucionalno srpski jezik preimenuje u crnogorski jezik.
Izdavačka kompanija „Vijesti” je u velikom tiražu 22.000 primeraka objavila taj moj roman bez ikakvog kontakta sa mnom, dakle, bez saglasnosti, bez ugovora, i tim činom napravila tri delikta: prvi je piraterija, drugi – da je pravnim nasiljem preimenovala roman srpske književnosti u crnogorski roman, i treći, taj roman je objavljen u istim koricama sa dva druga romana, što je svojevrsni čin obezvređivanja te knjige i svojevrsno vređanje.