Kako žive izbjegli i raseljeni u Republici Srpskoj

U REPUBLICI Srpskoj danas živi oko stotinu hiljada izbjeglica i raseljenih lica, koji ni 12 godina poslije završetka rata nisu uspjeli da riješe osnovna životna pitanja.

Brojne probleme ima i porodica Sirar koja je u Banju Luku došla iz Donjeg Ratkova kod Ključa 1995. godine.

Danas žive u Šargovcu, a s obzirom na to da nisu trajno riješili stambeno pitanje, Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica Republike Srpske plaća im alternativni smještaj.

- Snalazimo se kako umijemo. Uglavnom, imamo za najosnovnije. Od novca koji dobijemo od Ministarstva možemo da platimo smještaj. Dobijam 150 maraka na ime invalidnine, jer sam u ratu ranjen, a povremeno radim za dnevnicu - ispričao je Čedomir Sirar.

Dodaje da su im to jedini prihodi, jer supruga Gordana ne radi.

Posao, istakla je ona, nije uspjela da nađe.

Sa njima žive i kćerka Ljubica i Čedomirova majka Desa.

Njihovo imanje u Donjem Ratkovu, u opštini Ključ, zapaljeno je za vrijeme rata i kuća im još nije obnovljena, iako, tvrdi Čedomir, redovno podnose zahtjev za obnovu.

- Ne znamo šta da radimo. I kada bi nam obnovili kuću, ne vjerujem da bismo se vratili jer tamo nema uslova za život. Niko se nije vratio, nema puteva, sve je zapušteno. U blizini nema ni škole, a Ljubica treba da na jesen upiše sedmi razred - naglasio je Čedomir.

Čedomir smatra da su nadležni mogli da probleme koja imaju i on i drugi raseljeni riješe za 12 godina.

- Trebalo je ili ubrzati obnovu ili ljudima dati nadoknadu za ono što im je uništeno pa da sami riješe stambeni problem - smatra Čedomir.

Taško žive i stanovnici baraka u naselju Nezuci u Višegradu, koji su krajem rata u ovu opštinu došli iz srednje Bosne.

Prema riječima predsjednika Udruženja iseljenih Srba iz srednje Bosne Božidara Škobića, u barakama će, nakon što se dio porodica preseli u novoizgrađeno naselje Garča, ostati stotinjak porodica.

- Riječ je uglavnom o starim i iznemoglim ljudima. Oni nemaju gdje da odu, a barake, u kojima žive već godinama, stare su i neuslovne. Mnogi od njih imaju mala ili nikakva primanja, a pomoći nema, tako da su u veoma teškoj situaciji - istakao je Škobić.

Predsjednik Odbora za zaštitu prava izbjeglica, raseljenih lica i povratnika pri Narodnoj Skupštini Republike Srpske Milanko Mihajlica smatra da je nedopustivo da i 12 godina poslije rata u Republici Srpskoj postoje kolektivni centri u kojima u veoma teškim uslovima, bez gotovo ikakvih primanja žive stariji ljudi i djeca.

- Može se reći da se u suštini Dejtonski mirovni sporazum ne poštuje ravnomjerno, jer se forsira isključivo jedna od tri ponuđene varijante, a to je povratak. Tako je ona opcija, koja je podrazumijevala to da ljudi imaju pravo da odluče gdje će da žive, na neki način bila u drugom planu - istakao je Mihajlica.

Dodao je da ljudi imaju pravo da se odluče na to da ostanu u Republici Srpskoj, a da vlasti Srpske treba da se pobrinu da i njima obezbijede uslove dostojne za život.

- Statistički podaci pokazuju da oko 60 odsto raseljenih lica želi da ostane u Republici Srpskoj i to dovoljno govori. To znači da je potrebno izdvojiti znatno više sredstava za infrastrukturu, odnosno uvođenje struje i vode i popravak puteva u izbjegličkim naseljima koja postoje u skoro svakoj opštini u Srpskoj. Treba im obezbijediti i druge uslove za život. Treba uzeti u obzir činjenicu da su ti ljudi u posebno teškom položaju, da su mnogi nezaposleni - naglasio je Mihajlica.

Milanko Mihajlica istakao je da je, kad su u pitanju izbjeglice i raseljeni, ipak najteže onima koji žive u alternativnom smještaju i socijalno ugroženim ljudima.

Odbor je predložio da se u budžetu Republike Srpske za izbjeglice i raseljena lica izdvoji više novca, prije svega za one koji su odlučili da ostanu u Republici Srpskoj i da se obezbijede sredstva za socijalno ugrožene.

Prema mišljenju Milanka Mihajlice, trebalo bi obezbijediti novac za raspuštanje svih kolektivnih smještaja u Prijedoru, Doboju, Bratuncu, Brodu...

Pomoćnik republičkog ministra za izbjeglice i raseljena lica Drago Vuleta istakao je da je veliki problem to što mnogi građani i danas žive u alternativnom smještaju.

- Ministarstvo je svjesno činjenice da je alternativni smještaj najlošija varijanta, ali isto tako je i zakonska obaveza i jedno prelazno rješenje, koje traje nažalost, duži niz godina i odnosi mnogo sredstava a problemi se ne rješavaju. Kada je riječ o alternativnom smještaju, cilj Ministarstva je da se u sljedećem periodu broj korisnika svede na minimum - naglasio je Drago Vuleta.

Zabrinjavajuće je, napomenuo je Vuleta, to što oko hiljadu porodica, od oko sedam i po hiljada, koje žive u alternativnom smještaju, spada u socijalne slučajeve, tako da, i kada bi se njihova imovina obnovila, ne bi mogle da opstanu bez pomoći.

- Ovome treba dodati činjenicu da postoji i određeni broj građana koji nisu raseljena lica, izbjeglice ili povratnici, ali su, nažalost, socijalno ugroženi i njima takođe treba pomoći. Zato smatramo da je za takve potrebe neophodno razmišljati o izgradnji socijalno-gerijatrijskih ili sličnih centara u Republici Srpskoj - smatra Drago Vuleta.

ant: OMBUDSMAN

U prošloj godini ombudsmanu Republike Srpske pristiglo je 145 žalbi izbjeglica, raseljenih lica i povratnika, dok ih je 2001. godine bilo čak 3.826.

Ovi građani uglavnom su se žalili zbog neriješenih statusnih pitanja, nemogućnosti ostvarivanja prava na alternativni smještaj, nezaposlenosti i slično.