„Deset Staljinovih udaraca“ koji su oborili nacističku Nemačku

Crvena armija je 1944. godine izvela deset velikih strateških ofanziva usled kojih je oslobođena gotovo cela teritorija Sovjetskog Saveza, potučeno je deseetak nepijateljskih divizija, Bugarska, Rumunija i Finska su prešle na stranu Antihitlerovske koalicije, a nacistička Nemačka se našla na rubu popune propasti, piše Russia beyond.

Za ove operacije bio je karakterističan tempo napredovanja Crvene armije, kao i sinhronizovanost dejstava svih rodova vojske, operativna i taktička neočekivanost i efikasna „priprema“ za ofanzivu pomoću vazdušnih i artiljerijskih napada.

Iste godine je Josif Staljin 4. oktobra u Moskvi nastupio sa izveštajem „27. godišnjica Velike oktobarske socijalističke revolucije“ i tom prilikom je prvi put nabrojao ove operacije, okarakterisavši ih kao „udarce“. Od tada se one tako i zovu. 

Prvi udarac: Lenjingradsko-novgorodska operacija (januar-mart 1944) 

Napad padobranaca. Lenjingradski front. Područje Crvenog sela.

Boris Losin/Sputnik

Slomivši dobro pripremljenu nemačku odbranu kod Lenjingrada sovetske trupe su odbacile neprijatelja 200-280 kilometara na zapad i tako potpuno likvidirale obruč oko ovog grada, drugog po značaju u SSSR-u. Nemačka 16. i 18. armija iz grupe armija „Sever“ podnele su težak poraz i bile prinuđene da se povuku na odbrambenu liniju „Panter“ na granici sa sovjetskom Estonijom.

Drugi udarac: Dnjeparsko-karpatska operacija (decembar 1943. – april 1944) 

Korsunj-ševčenkovska ofanzivna operacija. Borci Drugog ukrajinskog fronta osmatraju zaplenjenu tehniku Hitlerovih trupa. Veliki otadžbinski rat 1941-1945.

Izrailj Ozerski/Sputnik

Bitka za teritoriju Ukrajine zapadno od Dnjepra bila je jedna od najkrupnijih u Drugom svetskom ratu. Sa obe strane je učestvovalo 4 miliona ljudi. Crvena armija je dugo napredovala u teškim uslovima jer se otapao sneg i putevi su bili puni blata. I pored toga, krasnoarmejci su uspeli da oslobode znatan deo Ukrajine i trećinu Moldavije, i da stignu do državne granice sa Rumunijom. Zbog neuspeha je smenjen komandant grupe armija „Jug“, feldmaršal Erih fon Manštajn.

Treći udarac: Odeska i krimska ofanziva (mart-maj 1944) 

Oslobođeni Sevastopolj, maj 1944.

Mil.ru

Vermahtu je 1941. godine trebalo 250 dana da zauzme Sevastopolj, glavnu bazu Crnomorske flote, a Crvena armija je 1944. oslobodila grad za samo tri dana. Oslobođenje južne Ukrajine i Krima omogućilo je da sovjetske trupe bezbedno nastupaju sa krila na Rumuniju, a brodovi su se vratili u svoje baze na poluostrvu i ubrzo zatim uspostavili potpunu kontrolu nad Crnim morem.

Četvrti udarac: Viborško-petrozavodska operacija (jun-avgust 1944) 

Veliki otadžbinski rat (1941-1945). Sovjetske trupe u oslobođenom Viborgu. Lenjingradski front.

Jakov Rjumkin/Sputnik

Glavni cilj velike ofanzive u Kareliji u junu 1944. godine bio je da se Finska povuče iz rata. I pored toga što je neprijatelj na Karelijskoj prevlaci koncentrisao preko 70% svojih snaga, Crvena armija je uspela da probije njegovu odbranu i oslobodi Viborg i Petrozavodsk. Videvši da sovjetska vojska može prodreti duboko na teritoriju zemlje, finska vlada je počela da traži mogućnosti za sklapanje mira sa SSSR-om.

Peti udarac: Beloruska operacija (jun-avgust 1944) 

Operacija „Bagration“. Fotografija snimljena: 1. jul 1944 - 31. jul 1945. Forsiranje Visle.

Arkadij Šajhet/Privatna kolekcija

U toku Beloruske ofanzivne operacije „Bagration“ Crvena armija je pokazala Vermahtu kako izgleda blickrig na sovjetski način. Operacija je pripremana u najvećoj tajnosti i bila je veliko iznenađenje za Nemce. Za samo dva meseca borbi armije sa tri sovjetska fronta su uz dobru međusobnu koordinaciju napredovale 600 kilometara na zapad, potukle grupu armija „Centar“ i oslobodile Belorusiju, istočnu Poljsku i deo Baltika.

Šesti udarac: Lavovsko-sandomješka operacija (jul-avgust 1944) 

Sovjetska armija, Lavov.

Arkadij Šajhet/Privatna kolekcija

Lavovsko-sandomješkom operacijom snažno je uzdrmana grupa armija „Severna Ukrajina“, 32 nemačke divizije su izgubile 70% ljudstva, a 8 divizija je potpuno uništeno. Crvena armija je u potpunosti oslobodila Ukrajinu i presekla vezu između nemačkih trupa na jugu i severu – ta veza je sada mogla da se ostvaruje samo okolnim putem, kroz Mađarsku i Čehoslovačku.

Sedmi udarac: Jaško-kišinjovska i Bukureštansko-aradska operacija (avgust -oktobar 1944) 

Sovjetski tenkovi na ulicama Bukurešta.

Evgenij Haldej/MAMM/MDF

Crvena armija je do nogu potukla nemačko-rumunske trupe u Moldaviji i ušla na rumunsku teritoriju, posle čega je 23. avgusta kralj Mihaj I izvršio državni udar, uhapsivši maršala Jona Antoneskua i članove njegove vlade. Rumunija je prešla u tabor Antihitlerovske koalicije i njena armija je pomogla Drugom ukrajinskom frontu maršala Rodiona Malinovskog da skoro celu teritoriju kraljevine krajem oktobra oslobodi od nemačkih i mađarskih trupa.

Osmi udarac: Baltička operacija (septembar-novembar 1944) 

Riga, Letonska SSR, SSSR. Vojnik ističe crvenu zastavu nad gradom nakon njegovog oslobađanja od nemačko-fašističkih osvajača tokom Drugog svetskog rata.

Nikolaj Petrov/TASS

Usled operacije „Bagration“ jedinicama grupe armija „Sever“ razmeštenim na Baltiku pretila je opasnost da budu odsečene od glavnine, ali je Hitler ipak naredio da se drže do poslednjeg daha. Crvena armija je u teškim borbama morala da savlađuje duboko ešeloniranu neprijateljsku odbranu, naročito na području Rige i na Monsundskim ostrvima. Sovjetske trupe su 10. oktobra izašle na obalu Baltičkog mora južno od Memela (Klajpeda) i odsekle grupu armija „Sever“ u zapadnoj Letoniji. Neprijateljske trupe su bile blokirane u Kurlandskom džepu i tu su ostale sve do kapitulacije Nemačke. Sovjetski vojnici su ih u šali nazivali „logor naoružanih ratnih zarobljenika“.

Deveti udarac: Istočnokarpatska i Beogradska operacija (septembar-oktobar 1944) 

Napad trupa Trećeg ukrajinskog fronta na Beograd. Jedna od poslednjih fotografija fotoreportera agencije TASS V.N. Ivanova.

Public domain

Ofanzivu na Karpate početkom septembra 1944. godine Crvena armija je počela u žurbi i bez odgovarajuće pripreme jer su u pomoć zvali učesnici ustanka koji je izbio u Slovačkoj krajem avgusta. Sovjetske trupe nisu uspele da se probiju do ustanika, ali su zato razbile grupu armija „Hajnrici“ i zauzele istočnu Slovačku. Ujedno su trupe Trećeg ukrajinskog fronta pod komandom maršala Fjodora Tolbuhina zajedno sa jedinicama Narodnooslobodilačke armije Jugoslavije isterale neprijatelja sa većeg dela jugoslovenske teritorije i 20. oktobra ušle u Beograd.

Deseti udarac: Petsamo-kirkeneška operacija (oktobar-novembar 1944) 

Forsirani marš na Pečengu.

Robert Diament/MAMM/MDF

Nemci u sovjetskom Zapolarju tokom čitavog rata nisu postigli ozbiljniji uspeh. Pa ipak, početkom oktobra 1944. su još uvek kontrolisali sovjetsku teritoriju zapadno od Marmanska i tako pokrivali put prema nalazištima bakra, nikla i molibdena u severnim područjima Norveške i Finske, što je za Treći rajh bilo od velikog značaja. Savlađujući duboko ešeloniranu neprijateljsku odbranu na teškom terenu, trupe Karelskog fronta na čelu sa generalom Kirilom Mereckovom uspele su da uz podršku brodova Severne flote i morskih desanata oslobode region od neprijatelja i krajem oktobra su ušle na norvešku teritoriju.

Boris Jegorov, Russia beyond