Stranputice srpskih tradicija

Suština tradicije je negovanje aktivnog odnosa prema stvarnosti, proistekloj iz istorijskog događaja koji baštinimo.

Svake jeseni Srbiju kalendarski pohode značajni datumi njene političke i ratne istorije, čiji eho u javnosti slabi do iščeznuća.

Dvadeseti oktobar je datum kada je 1944. godine, uz pomoć ruske Crvene armije, od nemačke vojske oslobođen Beograd. Novembar je mesec u kom se odigrala vrlo značajna Kolubarska bitka u Prvom svetskom ratu, u kojoj je Srpska vojska, na iznenađenje celog sveta, do nogu potukla moćnog austro-ugarskog agresora. Bio je to dokaz da Habsburška carevina ne može sama vojnički da savlada Srbiju, baš kao što to nije mogla ni ekonomskom blokadom u Carinskom ratu nekoliko godina ranije.

U jesen 1918. probijen je Solunski front, a 25. novembra iste godine Srbi i ostali Sloveni Baranje, Bačke i Banata na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu proglasili su, saglasno međunarodnom pravu toga doba, prisajedinjenje ovih oblasti svojoj matici, pobedničkoj Kraljevini Srbiji. Isto su učinili i Srbi iz Srema na svojoj narodnoj skupštini.

Osim toga, 11. novembar je Dan primirja i veterana Prvog svetskog rata, koji se obeležava u svim značajnijim državama bivše Antante, osim u Srbiji. A upravo u tom ratu Srbija je izgubila svakog trećeg muškarca, podnevši milionsku žrtvu u izgubljenim životima za konačnu pobedu saveznika.

Prvi decembar je dan ujedinjenja južnih Slovena 1918. godine u prvu zajedničku državu, Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca.

Partizanski pokret otpora u Drugom svetskom ratu, čiju su borbenu okosnicu činili upravo Srbi, u novembru 1943. godine održao je jedan od svojih najvažnijih političkih skupova, koji je značajno odredio sudbinu svih naroda bivše Jugoslavije. Taj datum, 29. novembar, u bivšoj Jugoslaviji proslavljan je kao Dan republike. Isti datum, ali 1941. godine, u srpskoj istoriji označava dan herojske pogibije Radničkog bataljona na Kadinjači, koji je do poslednjeg vojnika štitio odstupnicu partizanskog Vrhovnog štaba iz Užica.

U jesen 1944. godine okončana je i operacija spašavanja oko 500 savezničkih pilota u centralnoj Srbiji. Posle obaranja njihovih aviona, rojalisti generala Dragoljuba Mihailovića sa improvizovanih aerodroma u Pranjanima, Mačvi i u okolini Ozrena u Bosni, slali su pilote u savezničke vojne baze u Italiji.

Iz nekog razloga, Srbija o ovim značajnim datumima sopstvene prošlosti ćuti medijski i institucionalno i kulturno.

Osim preskromnih ceremonija polaganja venaca na spomenike, koji su na žalost često zapušteni i oskrnavljeni, Srbija kao da svesno neguje amneziju prema vlastitoj prošlosti i značaju.

Negovanje tradicija, naime, nije samo sladunjav govor i kičast venac na sveže očišćenom spomeniku. Suština tradicije je negovanje aktivnog odnosa prema stvarnosti, proistekloj iz istorijskog događaja koji se baštini.

Kada se u obzir uzmu veliki svetski sukobi XX veka, sve tradicije Srba nastale u tim ratovima su oslobodilačke i antifašističke. Ipak, skoro svi ključni istorijski događaji vezani za Srbiju novijeg datuma u potpunoj su suprotnosti sa tim srpskim tradicijama.

Jugoslavija, zajednička država južnih Slovena, koja je bila jedna od tekovina srpske borbe za oslobođenje i ujedinjenje u dva balkanska i dva svetska rata, više ne postoji.

Srbi su 1995. godine uz veliku logističku podršku NATO pakta proterani iz jadranskog zaleđa, sa teritorije bivše Republike Srpske Krajine u Republici Hrvatskoj na kojoj su vekovima živeli. Njihov udeo u stanovništvu Hrvatske sveden je sa 12% na manje od 4%. Procenjuje se da je Hrvatsku, koja je danas član NATO i kandidat za člana EU, samo u jednom izbegličkom talasu napustilo više od 250.000 Srba. Jedini pravi antifašistički legitimitet Hrvatskoj, međutim, davali su upravo Srbi sa Banije, Korduna, iz Like i drugih oblasti današnje Hrvatske koji su aktivno, od početka i masovno učestvovali u partizanskom pokretu otpora, za razliku od većine svojih hrvatskih komšija koji su podržavali fašistički režim Nezavisne Države Hrvatske (NDH).

Bombardovanje SR Jugoslavije 1999. godine, instaliranje NATO pakta na jugu Srbije pod firmom međunarodnih snaga, proglašenje albanske nezavisnosti na toj teritoriji opet pod patronatom NATO i sistematsko uništavanje drevnog srpskog nasleđa u pokrajini direktno je potrlo tekovine Prvog balkanskog rata, kada je Srpska vojska oslobodila Kosovo i delove Metohije od turske vlasti.

Na kraju, prihvatajući novi statut Vojvodine, Srbija je pristala da značajan deo državnih nadležnosti prenese na svoju severnu pokrajinu, koja kao da zaokružuje pararepubličke atribute svoje vlasti. Pokrajina je dobila zastavu, grb, vladu, premijera, akademiju nauka i obećanje da će na svojoj teritoriji, pored državnih, moći da uspostavi paralelne upravne okruge.

Osim toga, vlast u Srbiji pristala je nedavno na korekciju postojećih administrativnih okruga na severu zemlje. Ti okruzi bili su koncipirani kao multietničke administrativne celine. Sada se daje mogućnost mađarskoj manjini da se, nakon što dobije lične isprave susedne države Mađarske, teritorijalno homogenizuje koncentrišući se u okviru proširenog Severnobačkog okruga.

Nekako u isto vreme, radikalni politički i verski predstavnici muslimana u Raško-polimskoj oblasti, koja je u doba osmanske vlasti predstavljala područje Novopazarskog sandžaka, iskazali su želju da se na tom području formira muslimanska teritorijalna autonomija.

Na kraju, institucija služenja vojnog roka i držanja narodne vojske, koja je uz crkvu i nacionalnu akademiju vekovima bila jedan od tradicionalnih temelja i zaštitnika srpskog društva, nedavno je ukinuta u korist male profesionalne vojske organizovane po NATO standardima.

Kada bi se sve ove težnje realizovale do kraja u pravcu u kom se kreću, Srbija bi, iako jedina u regionu predstavlja istinski multietničku državu, u geopolitičkom smislu bila vraćena na početak XIX veka.

Značaj borbenih i civilnih žrtava Srba u XX veku, koji je ogroman u poređenju sa skromnom brojnošću naroda, danas nije konstanta u arhitekturi srpskih nacionalnih strategija. Tradicije su na žalost obična poštapalica dnevnopolitičkog, često i psovačkog rečnika srpskih političara i takozvanog nevladinog sektora koji istorijom bezočno manipulišu predstavljajući je kao prevaziđenu, nemodernu, nevažnu i što je najgore – promenljivu kategoriju.

Mediji, pre svih televizija, iz komercijalnih razloga nisu zainteresovani da u porodice i domove građana Srbije uliju saznanja o nasleđu na kojem se temelji savremena srpska država. Poslednji pristojan naučno-popularni serijal posvećen Drugom svetskom ratu u Srbiji je snimljen pre oko dve decenije, a poslednji snimljeni igrani film posvećen srpskoj istoriji od mladih ljudi retko ko pamti.

TV stanice umesto modernih obrazovnih i naučnih emisija, proizvode program baziran na populističkim serijama za razonodu i „reality“ emisijama kojima dominira prostakluk kao društveno optimalna matrica.

Šta više, istorijske činjenice koje su prethodile savremenoj Srbiji nisu čak ni značajan deo procesa vaspitanja školske dece.

I dok Srbija sistematski u javnosti zapostavlja uspomenu na svoju tešku borbu za slobodu i nezavisnost, u jednom srpskom gradu je, ne tako davno, održan javni miting veterana vojske jedne susedne države koja se nije najslavnije ponašala u prvih 50 godina XX veka.

Starci su srkutali čaj kao vrapci i drhtavim glasom se kleli da u stvari nisu bili saveznici nacista, nego da su na Rusiju i Jugoslaviju jurišali kao ubeđeni antifašisti! To što neko u poznoj starosti može da postane senilan svakako nije vest, ali treba znati da su tom za mene nezaboravnom skupu prisustvovali i i vrlo lepo govorili predstavnici političke organizacije koja je tada, a i danas je veoma važan deo vlasti u Srbiji.

Redizajniranje prošlosti ne podrazumeva samo puko brisanje činjenica. Ono pored inženjeringa u oblasti aktivnog zaborava podrazumeva i novo pisanje istorije na praznoj tabli zakorovljene tradicije. Kada konačno napišu novu istoriju, njeno čitanje će biti obavezno i veoma, veoma moderno, a ocenjivanje vrlo, vrlo strogo.