Poslanica poglavara Ruske Pravoslavne Crkve patrijarhu Vartolomeju u vezi s antikanonskim postupcima Carigradske patrijaršije u Ukrajini

U odgovor na pismo Njegove Svetosti Patrijarha carigradskog Vartolomeja kojim je obavestio u „vraćanju čina“ ukrajinskim raskolnciima i „ukidanju važnosti“ dokumenta koji ima istoriju dužu od trista godina o predaji Kijevske mitropolije pod jurisdikciju Moskovske patrijaršije, o održavanju u Kijevu „pomesnog sabora“ nekanonskih zajednica primljenih u opštenje, kao i o nameri da se u najskorije vreme društvu osnovanom na ovom skupu da „autokefalija“ Njegova Svetost Patrijarh moskovski i cele Rusije Gospodin Kiril uputio je poslanicu u kojoj je izrazio duboki bol, nedoumicu i negodovanje zbog antikanonskih postupaka Carigradske patrijaršije, prenosi Patriarhija.ru.   

Njegovoj Svetosti Patrijarhu carigradskom Gospodinu Vartolomeju

Vaša Svetosti!

S dubokim bolom, nedoumicom i negodovanjem pročitao sam Vaše pismo kojim me obaveštavate o najnovijim postupcima Carigradske Crkve: o tome da je primila u opštenje nekanonske zajednice Ukrajine; o „ukidanju važenja“ povelje Patrijarha carigradskog Dionisija IV, koji je Kijevsku mitropoliju predao pod jurisdikciju Moskovske patrijaršije, o održavanju u Kijevu „pomesnog sabora“ nekanonskih zajednica koje ste primili u opštenje; o tome da su one izabrale „poglavara nove autokefalne crkve Ukrajine“; o nameri da u najskorije vreme date društvu koje ste osnovali status autokefalne Pomesne Crkve.

Ponovno sjedinjenje raskolnika s Crkvom predstavljalo bi veliku radost, kako za pravoslavce u Ukrajini, tako i za ceo pravoslavni svet, kad bi se dešavalo u skladu s odredbama kanonskog prava, u duhu mira i Hristove ljubavi. Međutim, sadašnji politizovani proces prinudnog ujedinjenja dalek je od normi i duha svetih kanona. Praćen je čudovišnim lažima, a sad već i nasiljem prema istinskoj Ukrajinskoj Pravoslavnoj Crkvi. A to je upravo ona Crkva miliona ukrajinskih vernika koju ste priznavali kao kanonsku u svim godinama svog služenja sve donedavno – a sad se pravite kao da ona ne postoji, već postoje samo pojedine eparhije koje su se vratile pod Vaš omofor.

Vaši savetodavci su Vas uveravali da je navodno episkopat Ukrajinske Pravoslavne Crkve spreman da podrži politički projekat kijevskih vlasti, da navodno znatan deo, desetine kanonskih episkopa čekaju samo Vaš blagoslov da napuste svoju Crkvu. Više puta sam Vas upozoravao da Vas dovode u zabludu. Sad i sami u to možete da se uverite.

Takozvanom „pomesnom saboru“ koji ste Vi sazvali i na čijem čelu se nalazila trojka, koja se sastojala od Vašeg predstavnika, samozvanog „patrijarha“ (koji se sad naziva „počasnim“) i svetovnog lidera ukrajinske države, prisustvovala su samo dvojica od 90 episkopa Ukrajinske Pravoslavne Crkve. Ono što Vi nazivate „pomesnim saborom“ predstavlja skup raskolnika koji se krije iza imena Svete Carigradske Crkve. Šta je to nego legalizacija ukrajinskog raskola za koju ste javno obećali da je nećete dozvoliti?

Vi se u svojim odlukama pozivate na volju pravoslavnog naroda Ukrajine koji navodno moli Carigradsku Crkvu za intervenciju. Međutim, upravo je volja ogromne većine klira i vernika, istinski crkvenih ljudi Ukrajine podstakla episkopat Ukrajinske Pravoslavne Crkve da ne odgovara na Vaše pozive i da odbije da učestvuje u takozvanom „saboru ujedinjenja“ ukrajinskog raskola.

Od dvojice episkopa Ukrajinske Pravoslavne Crkve koje ste uprkos kanonima primili pod svoju jurisdikciju samo jedan je bio eparhijski arhijerej. Međutim, klir i pastva njegove eparhije nisu prihvatili njegove postupke. Nakon što je mitropolitu Simeonu Sinod Ukrajinske Pravoslavne Crkve zakonito zabranio da služi, svi manastiri Vinicke eparhije i ogromna većina parohija zajedno s klirom i dalje se potčinjavaju novom kanonskom Arhiepiskopu vinickom i barskom Varsanufiju. Trenutno lokalne vlasti vrše pritisak na klir eparhije i prete da će se obračunati sa sveštenicima, ali klirici, monasi i mirjani ne žele da opšte s arhijerejem koji je izdao njihovu Crkvu.

U nadležnosti mitropolita Aleksandra kojeg ste pomenuli, kojem je Sinod takođe zabranio da služi u Kijevu, bio je samo jedan hram: u njegovoj zajednici je nastao konflikt, a većina klirika hrama odbila je da služi s arhijerejem-otpadnikom.

Principijelna odluka arhijereja Ukrajinske Pravoslavne Crkve da odbiju da učestvuju u lažnom saboru koji ste okupili ne objašnjava se mitskim „pritiskom Moskve“, što bi u postojećim političkim uslovima bilo i nemoguće, već jedinstvom arhipastira sa svojim klirom i vernicima. Ovakvo jedinstvo se ne plaši ni grubog mešanja ukrajinskih vlasti u unutrašnji crkveni život, ni državnog pritiska na Crkvu koji je porastao u toku poslednjih meseci. Ono se ne može ukinuti jednim potezom pera.

Vi u svom pismu preduzimate pokušaj da ponovo razmotrite smisao kompleksa dokumenata koje su 1686. godine potpisali Vaš prethodnik patrijarh Dionisije IV i Sveti sinod Carigradske Crkve. U vezi sa sadržajem ovih istorijskih dokumenata među našim Crkvama stotinama godina nije bilo nesuglasica. A Vi sad izjavljujete da se „ukida važnost“ patrijaršijske i sinodalne povelje, pošto su se „promenili spoljašnji uslovi“.

Predlagao sam Vam da obavite razgovore u vezi s ovim pitanjima angažujući ugledne istoričare, bogoslove i stručnjake za crkveno-kanonsko pravo. Odbili ste to pozvavši se na to da nemate dovoljno vremena. Mogu samo da izrazim žaljenje zbog toga što Vaše razorne odluke po opštecrkveno jedinstvo toliko mnogo zavise od „spoljašnjih“, odnosno od političkih uslova, o čemu se ne ustežete da govorite otvoreno.

Vaš dopis sadrži niz ponavljanja vrlo spornih tvrdnji o tome da Carigradskoj Crkvi navodno pripada „isključiva odgovornost za davanje autokefalije“ i za razmatranje apelacija drugih Pomesnih Crkava u skladu sa „duhovnim sadržajem“ 9. i 17. pravila Halkidonskog sabora. Međutim, Vaše tumačenje prava koja Vam navodno pripadaju nikad nije bilo priznato u celoj Crkvi. Protiv Vašeg shvatanja apelacionih prava Carigradskog prestola svedoči čitav niz neslaganja uglednih komentatora crkvenog prava. Tako istaknuti vizantijski kanonista Jovan Zonara piše: „Carigradski [patrijarh] se ne priznaje za sudiju nad svim mitropolitima uopšte, već samo nad onima koji su mu potčinjeni. Jer ni mitropoiti Sirije, ni palestinski, ni feničanski, ni egipatski, ne pozivaju se protiv volje na sud, već sirijski podležu suđenju Patrijarha antiohijskog, palestinski – jerusalimskog, a egipatskima sudi aleksandrijski koji ih rukopolaže i kojem su potčinjeni.“ Ovakvu Vašu privilegiju ne priznaju ni savremene Pomesne Pravoslavne Crkve.

Međutim, prisvajajući ovo nezakonito pravo Vi se u datom slučaju niste pobrinuli čak ni za poštovanje postojećih kanonskih normi koje određuju postupke strane koja prihvata apelaciju.

Poznato je da je Mihail Denisenko nastavio da služi i nakon crkvenih zabrana i izopštenja iz Crkve, čime je lišio sebe prava da podnosi apelaciju i čime je sam sebe osudio po osnovnim normama kanonskog prava. Izrazili ste svoju saglasnost sa raščinjavanjem Denisenka, iako ste do tada primili njegovu prvu apelaciju. U pismu Patrijarhu moskovskom i cele Rusije Aleksiju II od 31. avgusta 1992. godine saopštili ste: „Naša Sveta Velika Hristova Crkva priznajući punoću isključive nadležnosti u vezi s ovim pitanjem Vaše Svete Ruske Crkve prihvata odluku Sinoda o gore rečenom, ne želeći da pričinjava bilo kakve poteškoće Vašoj sestri-Crkvi.“

Sveti sinod Carigradske Crkve nije uzeo u obzir mnogobrojne probleme kanonskog nasleđivanja i moralnog lika „jerarha“ koje je primio u opštenje, bez obzira na to što je ranije Carigradska Crkva priznavala važnost odluka ovih pitanja za lečenje ukrajinskog raskola i što je dobila potrebne informacije o njima u toku pregovora delegacija naših Crkava.

O tome s kakvom žurbom i nepromišljenošću su razmatrane apelacije ukrajinskih raskolnika svedoči činjenica da je odlukom Vašeg Sinoda episkopski čin „vraćen“ Makariju Maletiču. U zvaničnim patrijaraškim poveljama Vi ga nazivate „bivšim Mitropolitom lavovskim“ i on je kao takav prisustvovao takozvanom „saboru ujedinjenja“.

Međutim, Makarije Maletič je otišao u raskol kao sveštenik kanonske Crkve, i nikad nije imao kanonsku episkopsku hirotoniju. Njegova „hirotonija“, isto kao i „hirotonije“ značajnog dela „episkopa“ takozvane „Ukrajinske autokefalne crkve“ koju je Carigradska Crkva primila u opštenje, preko njegovih prethodnika vode poreklo do jednog arhijereja koji je lišen čina i koji je ove radnje obavljao zajedno sa samozvancem Viktorom Čekalinom, bivšim đakonom Ruske Pravoslavne Crkve, koji nikad nije bio rukopoložen čak ni za sveštenika.

Primanje ovakvih lica u opštenje sa Crkvom bez razmatranja navedenih okolnosti podriva kanonsku naslednost hirotonije i dovodi do teških, destruktivnih posledica po celo svetsko pravoslavlje.

Vekovima je Ruska Crkva bila duboko zahvalna Svetoj Carigradskoj Crkvi za njen doprinos u izgradnji svetskog pravoslavlja, za njenu ulogu u hrišćanskom prosvećivanju paganske Rusije, za pomoć u razvoju monaških tradicija i duhovnog obrazovanja. A danas naši vernici, kako u Ukrajini, tako i u drugim zemljama osećaju teško razočarenje zbog toga što istorijska Crkva-Majka ne čuje njihove glasove.

U Vašu rezidenciju je donošeno na stotine hiljada potpisa vernika Ukrajine u znak podrške Ukrajinske Pravoslavne Crkve s molbama da ne podrivate njeno jedinstvo. Ukrajinska vlast je pokušala da spreči dostavljanje ovih pisama, a Vi ste ih ignorisali. I sada ne želite da čujete glas Ukrajinske Pravoslavne Crkve koja stoji na pragu novih teških iskušenja.

Već sad se arhipastiri i klir u Ukrajini pod izmišljenim povodima pozivaju na ispitivanja, ucenjuju, preti se njihovim bliskim ljudima, vrše se pretresi u hramovima i stanovima i vrši se pritisak na porodicu i decu. Ovih dana je stupio na snagu zakon koji ima za cilj da Ukrajinsku Pravoslavnu Crkvu liši njenog imena kako bi pod obličjem „dobrovoljnog prelaska zajednica“ bilo izvršeno nasilno zaposedanje njenih hramova. Da li tako vidite ujedinjenje pravoslavaca Ukrajine?

O planovima Carigradske Crkve o legalizaciji raskola u Ukrajini razgovarao sam s Vama i nasamo, i u prisustvu malobrojnih svedoka. A sada, kada su svi ovi planovi u velikoj meri realizovani možda Vam se poslednji put obraćam pred licem cele Pravoslavne Crkve. Postupajući tako rukovodim se zapovešću Gospoda našeg Isusa Hrista: Ako li ti zgreši brat tvoj, idi i pokaraj ga nasamo... ako li te ne posluša, uzmi sa sobom još jednoga ili dvojicu da na ustima dva ili tri svedoka ostane svaka reč. Ako li njih ne posluša, kaži Crkvi; a ako li ne posluša ni Crkvu, neka ti bude kao neznabožac i carinik (Mt. 18: 15-17).

Diptih svjateših patrijaraha carigradskih broji na desetine imena velikih bogoslova, podvižnika i učitelja pobožnosti. Sveti Grigorije Bogoslov, Jovan Zlatousti, Prokl, Flavijan Ispovednik, Jovan IV Isposnik, Tarasije, Metodije, Fotije i mnogi drugi su svojim služenjem proslavili Svetu Carigradsku Crkvu.

Ali bilo je i onih koji su je sramotili. Ne upisujte svoje do sada poštovano ime na spisak neslavnih episkopa Carigrada, kao što su Nestorije, ikonoborci Anastasije, Jovan VII i Teodot, unijati Josif II, Mitrofan II Majkoubica i Grigorije III Mama. Odmah odstupite od opštenja s raskolnicima, odrecite se učestvovanja u političkoj avanturi njihove legalizacije. I tada će Vas istinska Pravoslavna Crkva Ukrajine na čelu sa Njegovim Blaženstvom Mitropolitom kijevskim i cele Ukrajine Onufrijem blagosloviti, a istorija će sačuvati sećanje na Vas među svetiteljima Carigradskog prestola koji su u najtežim političkim uslovima umeli da održe ugled Crkve i da sačuvaju njeno jedinstvo.

Ako pak postupite u skladu s namerama koje ste naveli u svom pismu, zauvek ćete izgubiti mogućnost da služite jedinstvu svetih Božijih Crkava, prestaćete da budete Prvi u pravoslavnom svetu koji broji na stotine miliona vernika, a stradanja koja nanesete pravoslavnim Ukrajincima pratiće Vas na Strašnom sudu nepotkupljivog Gospoda našeg i svedočiće pred Njim protiv Vas.

Svim srcem se molim da se to ne desi. Još nije kasno da se zaustavite.

+ KIRIL, PATRIJARH MOSKOVSKI I CELE RUSIJE

Sa ruskog Marina Todić
Pravoslavlje