Vaskrs kada je krunisan srbski car

Njegovo carstvo obuhvatalo je centralnu i južnu Srbiju, celu Makedoniju i Albaniju, bez Drača, deo Bosne i Hercegovine, deo Grčke do Tesalije, Crnu Goru, i rame uz rame stajalo sa tadašnjim carstvima na Istoku i Zapadu.

Ovaj moćni srbski vladar tvorac je i najvažnijeg srbskog srednjevekovnog zakona. Njegovi zemni ostaci počivaju u Crkvi Svetog apostola i evangeliste Marka u Beogradu, a tačno 16. aprila 1346. godine, u Skoplju, Dušan Silni krunisan je za cara Srba i Grka.

Život Stefana Uroša Četvrtog Dušana Nemanjića pratila su osvajanja, bogat politički život, sukobi sa crkvom, Vizantijom... a njegovu smrt misterija.

Rođen je oko 1308. godine, od oca Stefana Uroša Trećeg Nemanjića (kralj Stefan Dečanski) i bugarske princeze Teodore. Već sa 14 godina na dvoru Nemanjića našao se u centru političkih zbivanja.

– Kralj Stefan Dečanski krunisan je 6. januara 1322. godine. Tog dana, odlukom Sabora određen je njegov naslednik, mladi kralj Dušan. Već sa 22 godine došao je u sukob sa ocem kada je, između ostalog, pogubio svog teču bugarskog cara Mihaila Šišmana u bici kod Velbužda. Njegov otac je posle toga upao u Zetu i spalio mu dvor. Mladi kralj je uspeo da pobegne preko reke Bojane. Pokorio se ocu, ali ne zadugo. Uz podršku vlastele napao je očev dvor i zatvorio ga u Zvečan, gde je stari kralj umro, verovatno nasilno – objašnjava profesor dr Siniša Mišić, sa odeljenja za istoriju Filozofskog fakulteta.

Dušan je na presto stupio 1331. godine u Svrčinu, jednom od kraljevskih dvorova Nemanjića. Državu je proširio osvajanjima, a najvažnija su se odigrala od 1342. do 1345, kada je zauzeo i moćni grad Ser, na severu Grčke. Za cara je krunisan 1346. godine u Skoplju, koje je proglašeno za njegovu prestonicu. Dušan je „zaobišao” Vaseljensku patrijaršiju i nekanonski proglasio Joanikija za patrijarha da bi ga ovaj krunisao za cara. To su priznali bugarski patrijarh i ohridski arhiepiskop, dok je carigradski patrijarh Kalist na Dušana bacio anatemu, ali tek 1350.

– Nije nekanonsko proglašavanje Kalistu najviše zasmetalo, već to što je Dušan deo carigradskih mitropolija i episkopija pripojio srbskoj crkvi i tako oduzeo dobar deo prihoda Vaseljenskoj patrijaršiji – priča Mišić.

Anatema je skinuta tek 25 godina kasnije, u vreme kneza Lazara.

Car Dušan umro je 20. decembra 1355. po starom kalendaru, posle kratke bolesti i u jeku priprema za rat sa Turcima i pokušaja osvajanja Carigrada. Sahranjen je u svojoj zadužbini manastiru Svetih arhangela u Prizrenu.

Priča da je otrovan nije dokazana. Misterija bi mogla da bude rešena analizom njegovih posmrtnih ostataka.

Stotinama godina njegovi ostaci ležali su u grobu u manastiru kod Prizrena. Taj manastir Turci su, od dolaska na ove prostore, nekoliko puta pljačkali. Do temelja ga je 1615. godine srušio Sinan paša i od tog materijala sazidao džamiju u Prizrenu, koja i danas postoji.

– Ostatke cara Dušana 1927. godine pronašao je prota i profesor Radoslav Grujić. Vođen narodnim predanjem, vršio je iskopavanja na mestu gde se nalazio manastir Svetih arhangela. Ostatke je poneo u Skoplje, a zatim ih je 1941. godine predao Patrijaršiji u Beogradu. Tu su čuvani do 19. maja 1968. godine, kada su preneti u Crkvu Svetog Marka – kaže protojerej-stavrofor Trajan Kojić, starešina crkve na Tašmajdanu.

Prenosu carevih zemnih ostataka prisustvovalo je više od 6.000 vernika, patrijarh German i gotovo svi arhijereji Srpske crkve.

– Zemni ostaci položeni su u bakarni sarkofag težak 600 kilograma koji je postavljen na mermerno postolje. Na sredini sarkofaga, urađenog po projektu arhitekte dr Dragomira Tadića u stilu iz 12. veka sa stilizovanim biljnim i figuralnim ornamentima, nalazi se lik cara Dušana uzet sa freske iz manastira Dečani. Sarkofag je uradio vajar iz Beograda Dragutin Petrović – kaže Kojić.


Iznad sarkofaga se dugo nalazio rad akademskog slikara Živka Stoisavljevića na kom je bila prikazana bitka kod Velbužda. Ova kompozicija zamenjena je, po blagoslovu patrijarha Irineja, novom – „Krunisanjem cara Dušana”, u mozaičkoj tehnici, rad akademskog slikara Đura Radlovića.

Branka Vasiljević, Dušan Janković,
Politika