Položaj Srba u Crnoj Gori – aktuelni trenutak i predlog budućeg djelovanja

Piše Andrija Mandić

Ne postoji narod u Evropi čija se prava tako brutalno i neometano gaze, kao što je to slučaj sa srbskim narodom u sadašnjoj Crnoj Gori! To se jednostavnom analizom može dokazati. Bez obzira na broj Srba koji čine trećinu stanovništva Crne Gore, režim Mila Đukanovića punih dvadeset godina sprovodi politiku masovnog i sistematskog rušenja elementarnih prava srbskog naroda.

Srbi su svakodnevno izloženi stalnoj torturi bezmalo svih ovdašnjih medija. Na udaru države neprestano se nalaze srbski jezik i Srbska pravoslavna crkva. Takva politika crnogorske vlasti prema Srbima nije ništa drugo do novocrnogorski nacionalizam i šovinizam kamufliran u verbalnu odoru građanskog multietničkog multikulturalizma i multikonfesionalizma. Da je to tako lako se može dokazati brojnim konkretnim primjerima.

Jednostavno – Srbi su građani drugog reda u Crnoj Gori. Na pitanje zašto je to tako, postoje dva odgovora. S jedne strane – Crna Gora nije država istih šansi za sve građane, a sa druge – Srbi u Crnoj Gori imaju problema samo zato što su Srbi. Kad bi Srbi postepeno odustajali od svog tradicionalnog, istorijskog, kulturnog i nacionalnog identiteta – država bi prema njima bila blagonaklonija. Ako ova vlast uspije da dovrši svoj projekat, oni će i definitivno postati građani drugog reda..

U crnogorskim organima državne uprave, odnosno na rukovodećim mjestima u prosvjeti, zdravstvu, pravosuđu i policiji, Srba gotovo da nema. Njihovo prisustvo u navedenim strukturama mjeri se ne procentima, nego promilima. Ne postoji ni jedan direktor Srbin u osnovnim i srednjim školama, vrtićima, domovima zdravlja i bolnicama u Crnoj Gori. Nema ih ni među zaposlenima u diplomatsko-konzularnim predstavništvima Crne Gore  u inostranstvu.

U školskim programima, naročito u udžbenicima istorije za osnovnu i srednju školu, Srbi se tretiraju kao rušilački i remetilački faktor, ne samo u Crnoj Gori, nego uopšte u regionu, i kao jedini i isključivi  krivac za sva negativna dešavanja na Balkanu u poslednjih sto godina. Isti tretman Srbi imaju i na Televiziji Crne Gore, koja je navodno javni servis svih građana ove zemlje. Za književno-umjetnička i naučna djela nastala na srbskom jeziku, i čiji su autori Srbi, iz državnog budžeta ne izdvaja se ni jedan cent.

Srbski jezik, koji je u Crnoj Gori dominantan (sa 45 odsto govornika),  svrstan je u kategoriju jezika drugog reda, dok je za službeni jezik proglašen lingvistički i istorijski nepostojeći tzv. crnogorski jezik (za koji se opredijelilo 35 odsto stanovništva na poslednjem popisu).

Ustav Crne Gore ignoriše postojanje Srba u ovoj državi, a režim, očigledno, ne priznaje stvarnost. Istina, u preambuli ustava kaže se da u Crnoj Gori žive „pripadnici naroda i nacionalnih manjina: Crnogorci, Srbi, Bošnjaci, Albanci, Muslimani, Hrvati i drugi“. I to bi bilo sve što se tiče tretiranja Srba u najvišem pravnom aktu ove zemlje. Međutim, to naravno ne samo da nije dovoljno, nego je i krajnje licemjerno konstatovati da su pripadnici pomenutih naroda ravnopravni  građani, kad svako ko ne želi da zatvara oči pred činjenicama vidi kakav je položaj Srba u Crnoj Gori.

A sadašnji odnos režima prema Srbima najbolje ilustruje činjenica da predsjedniku Nove srpske demokratije nije dozvoljeno da na poziv predsjednika Republike Srbije otputuje u Novi Sad na sastanak predstavnika Srba iz regiona sa rukovodstvom Srbije, Republike Srpske i Patrijarhom srbskim g. Irinejom.

Mene i srbskog poslanika u Skupštini CG Milana Kneževića crnogorski režim je optužio za lažni državni udar, oduzeli su nam putne isprave, a mog najbližeg saradnika Mihaila Čađenovića već šest mjeseci drže u zatvoru zato što ne pristaje da lažno svjedoči protiv mene. Ta akcija državnog terora nije usmjerena samo protiv Srba iz CG jer se u spuškom zatvoru nalazi general Dikić i još četvoro građana Srbije, a lažno su optužene i kolege iz crnogorskog Pokreta za promjene – jedine crnogorske stranke koja ne djeluje sa antisrbskih pozicija i čija tri člana su u pritvoru, takođe, pod lažnim optužbama za pranje novca.

Kada se ovome doda i činjenica da u domaćem saobraćaju predstavnici crnogorskog režima kažu da o „državnom udaru“ nisu znali ništa nego sve „dokaza“ što imaju dala im je Srbija, pa Srbi iz Crne Gore, za ono što proživljavaju, ne treba da se ljute na njih nego na Beograd. Kada dođu predstavnici američke administracije, koju bespogovorno slušaju, onda ide druga priča kako su se odlučno i hrabro, zahvaljujući vlastitim bezbjednosnim službama, koje je obučio NATO, a koje su napravile snažan prodor u službu bezbjednosti Srbije i ambasadi Srbije u Podgorici,  obračunali sa mračnom i podlom akcijom koja je trebala u Crnoj Gori da ojača srbski i ruski uticaj.

Pošto je naš protivnik veoma opasan, ima snažnu međunarodnu podršku za antisrpsku politiku koju vodi, bolje se snalazi u zamagljenim i poludefinisanim  odnosima nacionalnih zajednica, neophodno je da i ubuduće istupimo sa jasnom srbskom nacionalnom politikom u Crnoj Gori. Treba uporno da tražimo da se obezbijedi nacionalna ravnopravnost koja se mora garantovati novim ustavnim i zakonskim mehanizmima, kakvi postoje u višenacionalnim državama sa sličnom nacionalnom strukturom.

Ne samo što ti mehanizmi u Crnoj Gori ne postoje, nego vlast svaku priču o ovoj temi tretira kao pokušaj rušenja države i ugrožavanja njenog navodno građanskog koncepta. Dosadašnji pokušaji predstavnika srbskog naroda u Skupštini Crne Gore da se srbsko pitanje stavi na dnevni red, odnosno da se postavi pitanje elementarnih ljudskih prava Srba u Crnoj Gori, tretiraju se kao nacionalizam i udar na tzv. crnogorski demokratski projekat. Da li bi nas i dalje pratili porazi, diskriminacija, segregacija i nasilna asimilacija ako bi srbski narod ponovo prevrednovao vlastiti nacionalni program, koji bi se bazirao na istorijskom zavjetu naših predaka i složno stao iza njegove realizacije. Da li bi tada šovinizmu i nasilnoj asimilaciji sklone malobrojne antisrbski nastrojene nacionalne zajednice mogle da čine ono što nas duboko vrijeđa i nacionalno slabi? Ja sam siguran da u takvoj situaciji ne bi mogli o tome ni da pomisle.

A šta u stvari traže Srbi u Crnoj Gori? Traže za sebe kolektivna prava, odnosno ono što svi drugi imaju. To je neophodno da bi se u Crnoj Gori uspostavio sistem etničke ravnoteže i da bi Crna Gora postala zemlja zaista ravnopravnih građana i ravnopravnih naroda. (Režim Mila Đukanovića, međutim, to ne dozvoljava, jer želi da uspostavi sistem crnogorske nacionalne hegemonije nad drugim narodima.) Srbi u Crnoj Gori žele da Crna Gora bude stabilna i demokratska zemlja, a osnovno pitanje demokratije u svakoj višenacionalnoj državi jeste pravično rešenje nacionalnog pitanja. Srbski narod treba da se pozicionira kao pravni subjekt i da kao takav postoji u Ustavu Crne Gore, kako njegov položaj ne bi zavisio od toga ko je na vlasti u Crnoj Gori.

Srbi na prostoru današnje Crne Gore su istorijski, autohtoni narod, koji ima svoj materijalni srbski jezik, svoju hiljadugodišnju kulturu, svoju prepoznatljivu nacionalnu individualnost, svoju 800 godina staru crkvenu organizaciju, i kao takav narod žele da opstanu u zemlji svojih predaka, koji su prije samo sto godina u njoj činili 95 odsto populacije. A da bi opstali, Srbi moraju steći pravno priznanje, odnosno status konstitutivnog naroda, proporcionalnu zastupljenost u organima državne uprave i kulturno-prosvetnu autonomiju.

Jednostavno rečeno, Srbi u Crnoj Gori ne traže za sebe ništa više od onoga što imaju drugi narodi u ovoj zemlji, i ne pristaju da imaju manje prava od drugih. Srbi, kao uostalom i svi drugi narodi, Crnu Goru uvažavaju i doživljavaju kao svoju državu tačno u onoj mjeri u kojoj ona uvažava njih kao svoje građane.

Uspostavljanje nacionalne ravnopravnosti moguće je kroz izmjenu ustava Crne Gore, a to podrazumijeva: 1. Ustavno-pravno definisanje položaja srbskog naroda kao konstitutivnog; 2. Ustavno definisanje srbskog jezika i ćiriličnog pisma kao službenog; 3. Proporcionalnu zastupljenost Srba u svim institucijama sistema  u skladu s rezultatima popisa stanovništva; 4. Sistem specijalnih veza sa Srbijom.

Ubijeđeni smo da je u podijeljenoj Crnoj Gori ovo najbolji put za ostvarenje, od strane države proklamovanog multinacionalnog sklada, kao vrhunskog cilja kome svi treba da težimo. Kao narod sa dvanaestovjekovnim istorijskim pamćenjem, i kao ljudi koji žive u Evropi 21. vijeka, želimo bezuslovno, ustavno-pravno ostvarenje ovih naših zahtjeva.

Put do ovog cilja jeste težak i neizvjestan, jer vlast u Crnoj Gori ne pokazuje raspoloženje da se u tom pravcu krene. Naprotiv. Vlast pokazuje jasnu namjeru da pod firmom izgradnje građanske države nastavi sa asimilacijom srbskog naroda, odnosno njegovim prevođenjem u nacionalne Crnogorce. Krajnji cilj crnogorskog režima je svođenje Srba u Crnoj Gori na 3 odsto, nakon čega bi im bio „velikodušno dodijeljen status nacionalne manjine“.

Iz razgovora sa našim sunarodnicima koji žive na srbskim prostorima izvan današnje Srbije shvatili smo da je situacija slična prilikama u Crnoj Gori, a da su tendencije vlasti svuda iste – smanjiti broj Srba i nametnuti im tzv. državni nacionalizam. Dakle, svuda se ometa ili nasilnom kampanjom državnih medija kompromituje ljubav koju pojedinac gaji prema vlastitom srbskom narodu a diktira nova jednosmjerna veza prema novoosnovanoj državi koja je nastala na antisrpstvu i u slučaju bivših jugoslovenskih republika otcjepljenjem od Srbije.

Mi očekujemo da se kao narod vratimo zavjetnoj misli naših predaka o objedinjavanju srbskog naroda. Treba da vratimo nadu narodu koja se negdje zagubila na putu služenja tuđim strateškim, nacionalnim, ekonomskim i državnim interesima. Ta nada mora da postane opet srbska vrlina koja će nadahnuti nove generacije energijom koja će nas donijeti do našeg nacionalnog cilja. Mi ne treba kao novi narodi i nove države da sada definišemo nacionalne interese jer su taj važni posao davno uradili naši preci, a naše je da uporno i istrajno idemo ka tom cilju.

Andrija Mandić,
IN4S