Zašto neki stanovnici Rusije liče na Azijate?

Turiste često iznenadi etnička raznolikost Rusije, jer pre dolaska mnogi od njih veruju da je najveća zemlja na svetu u tom pogledu prilično homogena.

Jegor Kitov, istraživač Centra za fizičku antropologiju Ruske akademije nauka, veruje da se u Rusiji termin Azijat može razumeti na tri načina.

Prvo, Azijatima se mogu smatrati ljudi koji žive u delu Ruske Federacije smeštenom u Aziji, rekao je Kitov za „Rusku reč“. Drugo, neko može da kaže da se oseća kao Azijat zbog svog maternjeg jezika i kulture. Po ovom osnovu pripadnici turkijskih ili tunguskih naroda mogli bi da se svrstaju među Azijate, dodaje Kitov. Treće, postoji mišljenje da su svi pripadnici mongoloidne rase Azijati. U tom smislu ovaj istraživač pominje Kalmike, Evenke, Jukagire, Burjate, Tuvince, Hakase, Čukče, Korjake, Eskime i Aleute.

Kitov dalje objašnjava da u Rusiji postoji mnogo etničkih zajednica čiji pripadnici se svrstavaju u mongoloidnu rasu. Međutim, vrlo teško ih je identifikovati, jer „teritorija moderne Rusije obuhvata oblasti gde žive predstavnici dveju rasa – kavkaske i mongoloidne“, a pošto oni vrlo dugo žive jedni pored drugih, došlo je do mešanja u svim mogućim proporcijama.

Profesor Ilja Perevozčikov, koautor najvažnijeg univerzitetskog udžbenika za studente antropologije u Rusiji, slaže se sa Kitovim. Za „Rusku reč“ je izjavio da se termin Azijat najčešće pogrešno koristi. Kao primer navodi Tatare i Kazahe koji imaju azijski izgled, ali su nastali mešanjem naroda kavkaske i mongoloidne rase.

Perevozčikov smatra da rasa i etnička pripadnost ne stoje u direktnoj vezi. Rasa je biološki, a etnicitet društveni pojam, dodaje on.

Koliko Azijata živi u Rusiji

Rezultati popisa stanovništva Ruske Federacije iz 2010. godinepokazali su da u zemlji postoje 193 etničke grupe. Prema tada prikupljenim podacima ovako izgleda lista deset najbrojnijih etničkih azijatskih (u tradicionalnom smislu te reči) naroda u današnjoj Rusiji:

Iako brojni starosedelački narodi krajnjeg severa i Dalekog istoka Rusije (poput Čukči i Aleuta) pripadaju mongoloidnoj rasi, oni nažalost nisu navedeni na ovoj listi, jer su malobrojni i populacija im je u stalnom opadanju. Ruske vlasti preduzimaju mere za očuvanje kulture i tradicije ovih etničkih zajednica tako što pomažu njihovim udruženjima i daju podršku u realizaciji programa Ujedinjenih nacija namenjenog starosedelačkim narodima.

U Evropi, Aziji i SAD vodi se debata o tome ko se sve može smatrati Azijatom. Prema tradicionalnoj definiciji ovog pojma, u Rusiji živi 9,5 miliona etničkih Azijata i oni čine 6,5% stanovništva zemlje.

Poređenja radi, prema podacima do kojih je došao Istraživački centar „Pju“ iz Vašingtona, Amerikanci azijskog porekla čine 5,8 odsto stanovništva SAD.

Većina stanovnika Rusije azijatskog porekla živi u ruralnim oblastima. Jedine azijatske zajednice u Rusiji koje su u velikoj meri urbanizovane su Korejanci, Tatari, Uzbeci i Kirgizi.

Statistika pokazuje da su u azijatskim zajednicama žene brojnije od muškaraca, što je u skladu sa opštim trendom koji vlada u Rusiji

Mešovito poreklo azijatskih naroda

O brojnim azijatskim etničkim grupama ne postoje dovoljno precizni istorijski podaci, što današnjim istraživačima značajno otežava da otkriju njihove pretke. Na primer, Burjati potiču od sibirskih i mongolskih plemena, a njihovi preci konačno su se nastanili u blizini jezera Bajkal, na teritoriji današnje Republike Burjatije.

Prvi put se pominju u „Istoriji Mongola“, najstarijem sačuvanom delu na mongolskom jeziku, napisanom krajem 13. veka

I istorija Kalmika stoji u vezi sa jednim mongolskim plemenom, Ojratima.

U najstarijem pisanom dokumentu o Tuvincima oni se pominju kao Dinlini.

Tatari i Kazahi imaju zajedničke pretke i govore turkijskim jezicima. Veruje se i da su Jakuti, Baškiri, Uzbeci i Kirgizi nastali od turkijskih naroda poreklom iz centralne Azije.

Pripadnici mnogih korejskih zajednica širom Rusije potiču od Korejanaca nastanjenih na ruskom Dalekom istoku krajem 19. veka. Oni su svoju zemlju napustili zbog siromaštva i brzo su se prilagodili životu u najistočnijim oblastima Rusije gde su se naselili na slobodnim obradivim površinama.

Tridesetih godina prošlog veka sovjetske vlasti su mnoge od njih deportovale u centralnoazijske republike, gde i danas žive.

Ruske republike Tatastan i Jakutija takođe imaju brojne azijatske zajednice.

Većina ovih etničkih grupa ima svoja predstavnička tela i kulturne centre. Vlada Rusije osnovala je Federalnu agenciju za pitanja nacionalnosti.

Ustav Ruske Federacije garantuje pravo svim ruskim republikama da, pored ruskog, koriste i jezike naroda koji u njima žive. Takođe, ruski ustav etničkim grupama garantuje pravo da čuvaju svoj maternji jezik i da stvore uslove za njegovo proučavanje i razvoj.

Nažalost, mnogi ljudi azijskog porekla sele se u Moskvu ili druge ekonomski razvijene gradove. Tokom 2013. godine u procesu unutrašnjih migracija više od pola miliona ljudi doselilo se u evropski deo Rusije.

Statistički podaci o kašnjenju isplate zarada državnim službenicima pomažu da se razume zašto dolazi do pomenutih unutrašnjih migracija. U 2015. godini Sibirski federalni okrug svojim zaposlenima dugovao je oko 773 miliona rubalja (oko 13,3 miliona dolara) na ime zaostalih plata, dok je ovaj dug u Centralnom federalnom okrugu iznosio samo 477 miliona rubalja.

Ko su Azijati

Na popisima u Rusiji građani imaju priliku da se izjasne o nacionalnoj pripadnosti, ali je čak i na osnovu ovih podataka teško doneti objektivan zaključak o tome koja grupa može da se klasifikuje kao azijatska.

Definicija pojma Azijat razlikuje se od zemlje do zemlje. U Velikoj Britaniji Azijatima uglavnom smatraju ljude poreklom iz južne Azije– Indijce, Pakistance i žitelje Bangladeša.

U Rusiji postoje brojne etničke grupe i karakteriše je raznolikost stanovništva. Fotografija: RIA Novosti/Sergej Gunajev

Američki Biro za popis je 2010. godine u Azijate svrstao ljude čije poreklo vodi sa Dalekog istoka, Indijskog potkontinenta i jugoistočne Azije, dok švedska vlada u ovu grupu uključuje i ljude sa Bliskog istoka.

Kada se govori o istraživačima iz nevladinog sektora i među njima postoje neslaganja o definiciji pojma Azijat, zavisno od toga da li dolaze sa Istoka ili Zapada. Oni uglavnom koriste termin pripadnik mongoloidne rase, ali postoje i neki izuzeci.

Na primer, dr Marta Mirazon Lar sa Univerziteta u Kembridžu smatra da „celokupna populacija Azije“ pripada mongoloidnoj rasi.

Masniari Novita sa Univerziteta u Džemberu u Indoneziji tvrdi sledeće: „Azijati su ljudi mongoloidne rase, dok se stanovnici Indijskog potkontinenta svrstavaju u kavkasku rasu.“

Profesor Dejvid Bleksli u svom jezičkom priručniku iz 2011. godine preporučuje da se termin Azijat koristi za stanovnike azijskih zemalja poput „Kine, Japana, Koreje i Vijetnama“, osim ako je u datoj situaciji bolje upotrebiti poseban naziv za nacionalnu pripadnost, jer pomenuti termin ima suviše široko značenje.

Ajžan Kazak,
Ruska reč