Karađorđevići porijeklom iz Vasojevića

Mnogi istorijski događaji, posebno znamenite ličnosti koje ih obilježavaju, sasvim razumljivo nailaze na veliko interesovanje čitalaca, pa je tako izuzetnu pažnju izazvao i nedavno objavljeni članak u dnevnom listu ''Večernje novosti'', u kojem se polemiše i ''tvrdi'' da Karađorđevići nijesu Vasojevići. Kako s vremena na vrijeme, iz raznih pobuda i ne samo naučne provenijencije, izađu takve ocjene, koje prevashodno plediraju na ekskluzivnost i senzacionalizam prije nego na argumentaciju zasnovanu na provjerenim i provjerljivim činjenicama iz naše nacionalne istoriografije, slobodan sam da prenesem utemeljenu istorijsku istinu o porijeklu Karađorđevića, zasnovanu na nepobitnim činjenicama do kojih je istorijska nauka došla. Najpouzdanije relevantne činjenice iz istoriografske literature o Karađorđevićima i Vasojevićima, u kojima se nedvosmisleno dokazuje da su Karađorđevići porijeklom iz Vasojevića, navodim, po sopstvenom izboru, redom:

* U rodoslovu Karađorđevića stoji da je djed Karađorđev, Jovan Đurišić, rođen u Vasojevićima, koji se sa dva brata preselio u Srbiju 1740.  godine,  a ta dva brata su ostala u Vasojevićima. Knez Petar I je u Kraljima svojim rođacima 1883. godine  sagradio kuću, koja i danas postoji i zove se Kula Đurkovićȃ, koji su potomci Đurišićâ. Spomen ploča na ovoj kuli podsjeća na boravak Petra I Karađorđevića u zavičaju svojih predaka. A u znak ponosa i iz osjećaja zahvalnosti prema voždu Karađorđu,  Vasojevići sa svojom braćom iz Šumadije, podigoše mu spomenik u Kraljima, koji je na Vidovdan 1996. godine na upriličenoj svečanosti otkrio dr Milija Zečević, počasni predsjednik Udruženja Vasojevića.

* Voždov sin Aleksandar Karađorđević (knez od 1842. do 1858. godine) bio je veoma ponosan na svoje porijeklo iz Vasojevića, pa je zato održavao prisne veze sa vladikom Njegošem i mudrim duhovnikom i glavarom Vasojevića Mojsijem Zečevićem. Aleksandrova ustavobraniteljska vlada je održavala dobre prosvjetne veze sa Vasojevićima i pružala finansijsku pomoć đacima koji su se školovali u Srbiji, a glavarima u Vasojevićima je slao dukate za nabavku oružja i džebane koja im je bila potrebna u borbi protiv Turaka.  Pored toga,  knez Aleksandar se posredstvom vladike Njegoša lično angažovao na eliminisanju plemenskih svađa između Vasojevićâ i Srbljakâ u Vasojevićima.

* Knez Petar Karađorđević je više puta rado odlazio sa Cetinja u Vasojeviće i,  prema kazivanju starijih, često je u razgovoru isticao – da je po svom porijeklu Vasojević. Kada je umro znameniti vasojevićki vojvoda i senator Miljan Vukov (1886.),   knez Petar Karađorđević je sa Cetinja otišao u Lijevu Rijeku i prisustvovao sahrani,  a prije toga bio je prisutan i na sahrani Miljanovog sina brigadira Todora Vukovića, koji je preminuo u februaru 1886. godine.

* Kada  se Petar I  Karađorđević ženio Zorkom,  kćerkom knjaza Nikole (1883.  godine),  tim povodom pitao ga je knjaz Nikola: ''Zašto si izabrao baš vojvodu Miljana Vukova za staroga svata?''. Dobio je odgovor da je to ''... po junaštvu i rođaštvu ...'', dakle, izabrao ga je kao ''vojvodu svoje krvi i plemena''.

* Kada se već Petar I krunisao za kralja,  lično je došao u Andrijevicu da posjeti postojbinu svoga pradjede,  o čemu postoji sačuvan i kraći filmski zapis u Jugoslovenskoj kinoteci u Beogradu.

* Povodom puštanja u saobraćaj kolskog puta Peć-Andrijevica 1925.  godine bio je organizovan veliki sabor na Knjaževcu kod Andrijevice,  na kojem su bili kralj Aleksandar i kraljica Marija.  Na slavoluku, na ulazu u Berane, bili su ispisani stihovi pjesnika Mila Vukovića, načelnika opštine Berane:

''Rodna gruda ove zemlje, 

kolijevka Vožda -  djede,

stoljećima čekala Te,

Kralju slave i pobjede!''

A na tom slavlju narodni guslar Vuko Adžić pjevao je pjesmu o vasojevićkom porijeklu Karađorđa. Tada neko od prisutnih upita kralja: ''Veličanstvo, je li ovo tačno?'', a kralj potvrdi: ''Tačno je!''

            * Na učestale vijesti iz Morave, kako su nazivali šire područje Šumadije, da Kara-Đoka iz Topole niže brojne uspjehe u borbi sa Turcima,  iguman Nićifor predloži Vasoje-vićima da (1804.  godine)  pošalju deputaciju Karađorđu. Pored igumana Nićifora u toj deputaciji zajedno su bili još: Grigorije Mlađenović, Radule Đinović, Nikola Saičić,  Radule sin kneza Jova Tadića,  Vuksan Vojvodić,  Radovan Lekin Vojvodić, Stefan Saković, Pavić Bakić, Božo Vešović, Veličko Tomašević i drugi. 

Sa igumanom Nićiforom pošao je i đak Miloš Zečević, koji će postati kasnije iguman Đurđevih Stupova – pod imenom Mojsije. Deputacija izađe pred vrhovnog Vožda,  izrazi mu svoju privrženost i prenese mu pozdrav Vasojevićȃ,  koje je takođe već bilo ustalo protiv Turaka.  Karađorđe deputaciju lijepo primi,  i po pripovijedanju igumana Mojsija,  izjavi: ''Pa i ja sam od kuće Vasojevićȃ''. 

Pošto se razvijao razgovor o porijeklu Vožda,  istaknuto je  –  da je Karađorđe unuk Jovana Radulova Đurišića iz sela Kralja kraj Andrijevice, kao i da je  izvjesni Đuro Đurišić imao 9 sinova koji po njemu dobiše prezime Đurković. Kada su Turci 1738. godine napali i popalili Vasojeviće, Hodover Avdi paša Mahmutbegović tada povede u ropstvo mnogo vasojevićkog življa u Peć, među njima i četiri Đurkovića. Međutim,  Đurkovići ubrzo uspiju da pobjegnu u Moravu (Šumadiju).  Jedan od tih Đurkovića je bio i Jovan,  djed Karađorđev. Po predanju, koje se prenosilo sa koljena na koljeno,  Vasojevići su uvijek govorili da je Karađorđe porijekolom od Đurišićâ, a Karđorđevići su tvrdili da su od Đurkovićâ. U stvari, radi se  o istom porijeklu, jer su se Karađorđevi preci do Đu1ra prezivali Đurišić,  a od Đura Đurkovići. Neusaglašeni su, međutim,  podaci prema ovom izvoru o tome,  da li se pradjed Karađorđev zvao Radule,  ili Đuro, kao i da li je pradjed Karađorđev imao pet, kako je to naprijed rečeno, ili devet sinova, kako je pribilježio Tomaš Katanić.

Koliko je Karađorđe bio cijenjen najbolje govore stihovi u ''Gorskom vijencu'' Petra Petrovića Njegoša o njemu:

"Diže narod, krsti zemlju,

a varvarske lance sruši,

iz mrtvijeh Srba dozva, 

dunu život srbskoj duši".

 

* Karađorđev potomak, Kralj Aleksandar I Karađorđević, koji je rođen  u Crnoj Gori, na Cetinju, 1888. godine, kao sin kralja Petra Karađorđevića i Zorke Petrović, kćerke kneza i kralja Nikole. Živio je i školovao se u Ženevi i Petrogradu, a kao školovani oficir aktivan je učesnik prvog i drugog Balkanskog rata i Prvog svjetskog rata. Upravo pred sâm Prvi svjetski rat postaje regent i tako njegovo faktičko upravljanje zemljom i vršenje vlasti traje punih 20 godina. Bio je kralj Srbije, kralj Srba, Hrvata i Slovenaca, a 3. oktobra 1929. godine državu je nazvao jedinstvenim imenom - Kraljevina Jugoslavija.

Kralj Aleksandar je bio državnik, vojskovođa, oslobodilac, ujedinitelj, evropejac, mirotvorac, riječju velika ličnost svoga vremena i kao takav zasmetao je fašistima i Hitleru, koji 9. oktobra 1934. godine izvršiše na njega atentat u francuskom gradu Marselju. I njemu je narod Polimlja podigao davne 1929. godine Spomenik u čast puštanja u saobraćaj puta Berane-Bijelo Polje, čemu je prethodila njegova posjeta Vasojevićima i Crnoj Gori 1925. godine.

  O njegovoj posjeti Vasojevićima podaci govore da su kralja u svim mjestima kroz koje je prošao dočekivali ugledni prvaci i domaćini toga vremena. Na Čakoru ga je između ostalog pozdravio narodni poslanik i učitelj iz Velike Novica Popović. U Andrijevici ga je dočekao Đukan Vulević, učitelj iz Trešnjeva, sa svojim đacima i tražio izgradnju nove škole u Trepči, što je i učinjeno. Berane je posjetio 17. septembra 1925. godine u pratnji Marka Cemovića i drugih velikodostojnika. Prilikom dolaska u manastir Đurđevi Stupovi dočekali su ga pozdravnim govorima iguman Josif Lekić i profesor i književnik Dragiša Boričić. Prilikom te istorijske i, ispostaviće se, i jedine posjete srbskog kralja Crnoj Gori do danas, isticano je sa radošću i ponosom porijeklo Karađorđevića iz Vasojevića. Zanimljivo je da je na primjedbu jednog uglednog domaćina (''Zašto Vasojevići nemaju poslanika u Skupštini Jugoslavije?'') kralj odgovorio riječima: ''Šta će vama poslanici, vi imate kralja!''. Mnogo godina kasnije Radovan Bećirović Trebješki, poznati guslar i pjesnik, slikovito je stihovima prikazao i dokazao porijeklo Karađorđevića: 

''...Kad pogledaš na Vasojeviće, 

tu je bilo Karađoka biće, 

odatle mu sveta loza niče, 

te se njime pokoljenja diče''.

  Kralj Aleksandar je visoko cijenio Vasojeviće i njihov doprinos u  borbi za oslobođenje i ujedinjenje srbskog naroda, što najbolje govori podatak da je sa prostora Vasojevića zlatnu Obilića medalju za hrabrost  dobilo 196  učesnika, srebrnu 765, a medalju za revnosnu službu 96, što čini ukupno 1057 odlikovanja. Koliko su Vasojevići cijenili i poštovali Kralja govori podatak o tome da je,  9. oktobra 1934., kada je ubijen, ''plakala cijela Limska dolina''. Bilo je i crnih barjaka na pojedinim kućama, a mnogi su crnogorske kape sa četiri ocila nosili sa crnim florom. Vasojevići su bili duboko svjesni koga i šta gube... ''

   

 

                                                                     Goran Kiković, profesor istorije iz Vasojevića